Ο Γιώργος Κομπογιάννης είναι ένας συνθέτης που εστιάζει στη μουσική για το θέατρο και στη μελοποίηση ποίησης. Στη δεύτερη δισκογραφική εργασία του «Τα τραγούδια του νόμου και της τάξης», που κυκλοφόρησε πριν από λίγο καιρό σε ένα καλαίσθητο βιβλίο-CD από τις Εκδόσεις Μετρονόμος, μελοποιεί ποιήματα του Φώντα Λάδη.
Ο πολύ νέος τότε ποιητής, συγγραφέας και δημοσιογράφος Φώντας Λάδης εμφανίστηκε στον χώρο του ελληνικού Πολιτισμού το 1975 με την κυκλοφορία του δίσκου «Γράμματα από τη Γερμανία», έναν από τους πλέον χαρακτηριστικούς της πρώιμης Μεταπολίτευσης, στον οποίο ο Μίκης Θεοδωράκης μελοποίησε έναν κύκλο ποιημάτων του με θέμα τη μετανάστευση. Έκτοτε καθιερώθηκε ως άνθρωπος των γραμμάτων και διανοούμενος αμετακίνητα σταθερός στις αριστερές αξίες και θέσεις του -αν και μακριά από κομματικές ταυτίσεις- και βαθιά ανθρωπιστής.
Οπως φαίνεται και από τον τίτλο, ποιητικό/στιχουργικό θέμα στον δίσκο «Τα τραγούδια του νόμου και της τάξης» είναι ο τύπος και η ουσία της εξουσίας που τις περισσότερες φορές εκφράζονται διαμέσου μιας από τις διαστάσεις της, της νομιμοποιημένης ή μη, αλλά πάντως θεσμοθετημένης βίας, για να ελέγχει και να καταπιέζει τα ευρύτερα λαϊκά στρώματα (το είδαμε και στις μαζικότατες πορείες και διαδηλώσεις στο Σύνταγμα και στη Θεσσαλονίκη για τους νεκρούς των δυστυχήματος των Τεμπών). Ο Γιώργος Κομπογιάννης τα προσέγγισε με λιτό αλλά και ρωμαλέο μελωδικό τρόπο, και με ευπρόσδεκτα ευφάνταστη και ποικίλη ενορχήστρωση. Η ερμηνεία της Πολυξένης Καράκογλου συνδυάζει τη φρεσκάδα και δροσιά της φωνής της με τον δυναμισμό και την ανεπιτήδευτη εκφραστικότητα. Συνομίλησα με τον Γιώργο Κομπογιάννη για αυτή τη σειρά τραγουδιών που -έστω και έμμεσα, κάποτε και συμβολικά- επιμένουν να μιλούν στην εποχή μας για «το δίκιο του εργάτη».
Πες μου με δυο λόγια ποια ήταν η μέχρι τώρα μουσική διαδρομή σου και πώς γνώρισες τον Φώντα Λάδη.
Εχω γράψει πολλή μουσική για το θέατρο, στο οποίο έχω συνεργαστεί με σπουδαίους σκηνοθέτες και ηθοποιούς. Επίσης, έχω εργαστεί συστηματικά πάνω στη μελοποίηση Ελλήνων και ξένων ποιητών. Το 2023 κυκλοφόρησε η πρώτη δισκογραφική εργασία μου «Άλλες θάλασσες» σε στίχους Αλέξανδρου Στεφόπουλου και ερμηνεία της Νίκης Αναστασίου. Με τον Φώντα Λάδη γνωριστήκαμε όταν παρακολούθησε τη θεατρική μεταφορά του «Κομμουνιστικού Μανιφέστου» του Κάρολου Μαρξ σε σκηνοθεσία Έλενας Πατρικίου στην οποία είχα γράψει τη μουσική.
Οι στίχοι γράφτηκαν ειδικά για αυτή την εργασία ή προϋπήρχαν και επέλεξες ποιους θα μελοποιούσες;
Οι στίχοι προϋπήρχαν και κάναμε την επιλογή μαζί με τον Φώντα. Μάλιστα, το πρώτο κομμάτι του δίσκου, «Η ταξική συνείδηση», το ανακάλυψα τυχαία στο γραφείο του και είναι από τα πρώτα ποιήματά του.
Και η επιλογή της Πολυξένης Καράκογλου να τους ερμηνεύσει; Γνωριζόσασταν από πριν ή θεώρησες ότι ήταν η πλέον κατάλληλη και ήρθες σε επαφή μαζί της;
Την Πολυξένη τη σύστησε και μας την πρότεινε ο Θανάσης Συλιβός, ιδρυτής και ψυχή των Εκδόσεων Μετρονόμος. Ενώ κάποιοι/ες άλλοι/ες τραγουδιστές που ήρθαμε σε επαφή μαζί τους δίσταζαν, η Πολυξένη από την αρχή είχε μεγάλη ζέση και ερμήνευσε εξαιρετικά όλα τα τραγούδια.
Οπως φαίνεται από τα δύο τρίτα περίπου των τραγουδιών, το ύφος που προτιμάς είναι μάλλον rock με αρκετά στοιχεία jazz. Πώς προέκυψαν λοιπόν και γιατί τα λίγα λαϊκά τραγούδια;
Μου αρέσει να ασχολούμαι και να κινούμαι σε διαφορετικά ιδιώματα. Η μουσική πρέπει να διαθέτει ποικιλία. Η ατμόσφαιρα των συγκεκριμένων στίχων του Φώντα Λάδη με οδήγησε στο να τους δώσω ένα πιο λαϊκό ύφος.
Πρόκειται για αμιγώς πολιτικά τραγούδια. Πιστεύεις ότι υπάρχει χώρος και κοινό για τέτοια στην εποχή μας;
Ειδικά σήμερα, περισσότερο από ποτέ, υπάρχει κοινό για το πολιτικό τραγούδι. Επικρατεί βέβαια ένα συγκεκριμένο είδος τραγουδιού που σαν συνολικό θέμα έχει τον εμμονικό έρωτα με ένα πρόσωπο αδιαφορώντας για τη μεγάλη εικόνα και την ομορφιά της ύπαρξης. Χρειάζεται λοιπόν μεγάλη προσπάθεια για να φτάσει το πολιτικό τραγούδι στο ευρύ κοινό.
Τίνος ιδέα ήταν ο τίτλος; Προέρχεται από τη φράση που συνήθιζε να λέει ο Ντόναλντ Τραμπ στην πρώτη προεδρία του;
Ο τίτλος ήταν ιδέα του Φώντα και δεν έχει καμία σχέση με τον Τραμπ. Είναι μια ειρωνική και κριτική στάση απέναντι στο γνωστό δίπολο νόμος και τάξη, αγγλιστί law and order.
Τόσο ο ποιητής όσο και εσύ πιστεύετε ότι ναι μεν η τάξη, δηλαδή η καταστολή, αλλά και ο νόμος, η Δικαιοσύνη, χρησιμοποιούνται εναντίον του λαού;
Νομίζω ότι αναρίθμητα παραδείγματα δείχνουν πως δεν υπάρχουν ισοπολιτεία και δικαιοσύνη. Προφανώς υπάρχουν κάποιοι δημόσιοι λειτουργοί που προσπαθούν να κάνουν έντιμα τη δουλειά τους, αυτό όμως δεν αλλάζει τη μεγάλη εικόνα.
Το «Ένας κοντυλοφόρος» έχει ως θέμα του τη γραφειοκρατία και φυσικά την κατακρίνει;
Αναφέρεται κυρίως στην κακή δημοσιογραφία. Σε αυτούς που είναι σε διατεταγμένη υπηρεσία να στηρίζουν με κάθε τρόπο την όποια εξουσία.
Ποιο είναι το βαθύτερο νόημα του «Όταν δύο μαλώνουν»;
Είναι μια συμβολική αναφορά στην ταξική πάλη. Περιγράφει μεταφορικά τη σύγκρουση δύο «αιώνιων» αντιπάλων.
Τι πιστεύεις ότι σηματοδοτεί η δεύτερη προεδρία Τραμπ όχι μόνο για τις ΗΠΑ αλλά για ολόκληρο τον κόσμο, και φυσικά για τη χώρα μας;
Θα συνεχίσει τη σταθερά ιμπεριαλιστική πολιτική των ΗΠΑ χωρίς κανέναν ενδοιασμό. Λίγοι πολυεκατομμυριούχοι που ελέγχουν τα πάντα θα πουλάνε και θα αγοράζουν ό,τι τους συμφέρει, όλα, διώρυγες, πατρίδες, συνειδήσεις, μέσα στην απόλυτη εξαχρείωση. Και ενώ όλα αυτά τα ανέχονται, δυστυχώς, εκατομμύρια πάμπτωχων εθελόδουλων ανθρώπων που έχουν εθιστεί στη βαρβαρότητα...
Τι έχεις να πεις για όσα κοινωνικοπολιτικά συμβαίνουν στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια;
Η χώρα βιώνει μια τεράστια και πολυεπίπεδη παρακμή. Ελάχιστες συγκεκριμένες οικογένειες νέμονται την εξουσία με την καθημερινότητα των πολιτών να γίνεται χειρότερη και πολλούς νέους ανθρώπους να ξενιτεύονται. Πολύ αρνητικό και το ότι ένα μεγάλο τμήμα του κόσμου δέχεται σιωπηλά ό,τι συμβαίνει ή απέχει εντελώς από τα κοινά.
Μπορούν ο Πολιτισμός και η Τέχνη να κάνουν κάτι περισσότερο από το να τα κρίνουν; Και αν ναι, με ποιον τρόπο;
Η Τέχνη, σε όλες της τις μορφές, είναι μία άσκηση συλλογικής συνύπαρξης. Μια ομάδα ανθρώπων συμπράττει και μοιράζεται το αποτέλεσμα με την κοινότητα. Η συμμετοχή πολλών σε ένα τραγούδι ή μια παράσταση είναι ένα καταλυτικό γεγονός γιατί μας κάνει συμμέτοχους σε έναν κοινό μύθο, μια κοινή μέθεξη. Αυτό και μόνο μπορεί να λειτουργήσει λυτρωτικά και απελευθερωτικά.
Είσαι αισιόδοξος για το προσωπικό και συλλογικό μέλλον μας; Πιστεύεις ότι τα τραγούδια σου μπορούν να το κάνουν έστω λίγο, ελάχιστα καλύτερο;
Αν και τα πράγματα είναι πολύ ζοφερά, οφείλουμε να είμαστε αισιόδοξοι. Προσπαθώ ό,τι κάνω στη μουσική να είναι αληθινό και να εκφράζει το καλύτερο μέρος του συλλογικού εαυτού μας, όπως τουλάχιστον το αντιλαμβάνομαι.
Θα υπάρξει μια ζωντανή παρουσίαση του δίσκου στο σύνολό του και ποια είναι τα προσεχή σχέδιά σου;
Θα πραγματοποιηθεί μια παρουσίαση της εργασίας με μια σειρά συναυλιών. Ταυτόχρονα κυκλοφορεί η τρίτη δισκογραφική εργασία μου με μελοποιημένη ποίηση των Μπρεχτ, Μαγιακόφσκι, Σαχτούρη, Λασκαράτου και Δάντη με τίτλο «Μυστικό νήμα» και ερμηνευτή τον Δημήτρη Ζερβουδάκη. Τέλος, ελπίζω να παρουσιάσω κάποια στιγμή τη μελοποίησή μου αποσπασμάτων από την «Ασκητική» του Νίκου Καζαντζάκη σε φόρμα λαϊκού ορατορίου.
Ακόμα και αν δεν καταφέρει να την πραγματοποιήσει, όπως φυσικά του ευχόμαστε, η διάθεση και μόνο του Γιώργου Κομπογιάννη να μεταθέτει και να διευρύνει κάθε φορά τα δημιουργικά όριά του εγγυάται μια τουλάχιστον πολύ ενδιαφέρουσα συνέχεια.