Live τώρα    
24°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
24 °C
22.2°C26.3°C
2 BF 36%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
24 °C
22.3°C26.0°C
3 BF 36%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
20 °C
19.4°C24.8°C
2 BF 52%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
21 °C
20.8°C21.6°C
2 BF 63%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
23 °C
22.9°C24.0°C
2 BF 38%
Μαρία Βλαζάκη στην «Α» / Η παραμονή του μνημείου αποτελεί υπέρτατο δημόσιο συμφέρον
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Μαρία Βλαζάκη στην «Α» / Η παραμονή του μνημείου αποτελεί υπέρτατο δημόσιο συμφέρον

Μαρία Βλαζάκη
(EUROKINISSI/ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΟΝΤΑΡΙΝΗΣ)

"Πώς να τεμαχιστεί το σύνθετο μνημείο, που θα μπορούσε κανείς να παρομοιάσει με έναν ζωντανό οργανισμό με σάρκες, οστά, μύες και φλέβες;" αναρωτιέται η αρχαιολόγος, ομότιμη διευθύντρια του υπουργείου Πολιτισμού Μαρία Βλαζάκη. Δεν διστάζει να παρομοιάσει το περίφημο Βυζαντινό Σταυροδρόμι με ανθρώπινο σώμα, που, φευ, προορίζεται να εικονίσει τη σύγχρονη Pieta της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Η ίδια άλλωστε έχει παρακολουθήσει όλες τις φάσεις αυτού του δράματος για την απόσπαση ή την παραμονή του στον σταθμό Βενιζέλου, από το 2013 μέχρι σήμερα, είτε ως γενική διευθύντρια του υπουργείου Πολιτισμού είτε ως γενική γραμματέας του.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

Άνθρωπος μειλίχιος, υψώνει τη φωνή για να μας θυμίσει την "ιστορική" γνωμοδότηση του ΚΑΣ το 2015, με την οποία η διατήρηση του μνημείου στη θέση του κρίθηκε αναγκαία "για λόγους υπέρτατου δημοσίου συμφέροντος» και για τη «διαφύλαξη και προστασία της αυθεντικότητας του μοναδικού μνημειακού συνόλου». Ταυτόχρονα, δεν κρύβει τον θυμό και την ντροπή της ως αρχαιολόγος "διότι υπήρξαν επιστήμονες που αποφάσισαν για μία ακόμη φορά την απόσπαση".

Μία ημέρα πριν από την εκδίκαση στο ΣτΕ της προσφυγής των φορέων για την ακύρωση της απόφασης μεταφοράς των αρχαιοτήτων, η Μαρία Βλαζάκη θυμίζει τη δραματική διαδρομή που διανύθηκε από το 2013 έως σήμερα, μιλάει για την κυβερνητική εμμονή, διαψεύδει τις αιτιάσεις για την απόσπαση του μνημείου, ενώ υλοποιούνταν η λύση της παραμονής του, σχολιάζει την επίσκεψη της υπουργού Πολιτισμού στο ΣτΕ. Εντέλει όμως δηλώνει «αισιόδοξη» ότι οι μελλοντικές γενιές θα θαυμάζουν το μνημείο ανέπαφο στη θέση του.

Έχετε επισκεφθεί το Βυζαντινό Σταυροδρόμι στη Βενιζέλου; Μπορείτε να μας το περιγράψετε;

Το έχω επισκεφθεί αρκετές φορές. Από την πρώτη φορά η εικόνα του με καθήλωσε. Αυτό συνέβη στις αρχές του 2013, μετά τη γνωμοδότηση του ανυποψίαστου ΚΑΣ για την απόσπαση του μνημειακού συνόλου και τη μεταφορά στο στρατόπεδο Παύλου Μελά. Ως γενική διευθύντρια Αρχαιοτήτων, θεώρησα υποχρέωσή μου να πραγματοποιήσω αυτοψία στη Θεσσαλονίκη μετά τον ξεσηκωμό από αρχαιολόγους και πολίτες για την προαναφερθείσα γνωμοδότηση. Η εικόνα που αντίκρισα με αναστάτωσε: 77 μ. πλακοστρωμένος αυτοκρατορικός δρόμος, ο decumanus maximus, με δίκτυα αγωγών και στοές και κτήρια να τον πλαισιώνουν, και στη δυτική άκρη ο κάθετος, cardo, και τα ερείπια του τετράπυλου. Ένα σύνθετο μνημειακό σύνολο της βυζαντινής Θεσσαλονίκης, της συμβασιλεύουσας, που όμοιό του δεν έχει διασωθεί ακέραιο αλλού. Πώς να τεμαχιστεί το σύνθετο μνημείο, που θα μπορούσε κανείς να παρομοιάσει με ένα ζωντανό οργανισμό με σάρκες, οστά, μύες και φλέβες; Σοκαρίστηκα από την εικόνα και από τη λανθασμένη γνωμοδότηση που είχαμε λάβει ως ΚΑΣ. Με την επιστροφή μου στην Αθήνα, κατέθεσα στην πολιτική ηγεσία αίτημα αναπομπής, γεγονός που εκνεύρισε πολύ την τότε γενική γραμματέα κ. Μενδώνη. Το αίτημά μου δεν εισακούστηκε.

Γιατί είναι τόσο σημαντικές αυτές οι αρχαιότητες;

Το Βυζαντινό Σταυροδρόμι είναι η διασταύρωση των δύο κυριοτέρων οδών της βυζαντινής Θεσσαλονίκης. Σώζεται σε μεγάλο ύψος, σε μεγάλη έκταση και σε άριστη κατάσταση διατήρησης. Όπως προανέφερα, αποτελεί μοναδικό μνημειακό σύνολο. Τα βυζαντινά μνημεία της Θεσσαλονίκης είναι ενταγμένα στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO. Τμήμα λοιπόν του κεντρικού δρόμου που τα ένωνε, άριστα διατηρημένο, βρέθηκε στον σταθμό Βενιζέλου και εντάσσεται στο ίδιο σύνολο. Με τον τεμαχισμό του καταστρέφεται η αυθεντικότητα και ακεραιότητα του μνημείου -βασικές αρχές της UNESCO-, ενώ υπάρχει λύση να διασωθεί. Αυτό εξάλλου διακηρύττουν συνεχώς Έλληνες και ξένοι βυζαντινολόγοι, αυθεντίες στον τομέα τους, κάνοντας απεγνωσμένα έκκληση για τη διατήρηση του μνημείου στη θέση του.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

Πώς νιώσατε ως αρχαιολόγος όταν πληροφορηθήκατε ότι το υπουργείο Πολιτισμού αποφάσισε για δεύτερη φορά την απόσπαση των αρχαιοτήτων του μετρό Θεσσαλονίκης; Ειδικά όταν επί δικής σας θητείας ως γενικής γραμματέως του ΥΠΠΟΑ είχε δρομολογηθεί η παραμονή τους στον σταθμό Βενιζέλου και η λειτουργία του μετρό;

Ένιωσα θυμό, αγανάκτηση και μεγάλη ντροπή ως αρχαιολόγος, διότι υπήρξαν επιστήμονες που αποφάσισαν για μία ακόμη φορά την απόσπαση. Πραγματικά, δεν περίμενα μια τέτοια εξέλιξη, μετά και την ιστορική γνωμοδότηση του ΚΑΣ, το 2015, και τη συνακόλουθη απόφαση του υπουργού κ. Μπαλτά για τη διατήρηση του μνημειακού συνόλου στη θέση του, καθώς αυτή «κρίνεται αναγκαία για λόγους υπέρτερου δημοσίου συμφέροντος που συνίστανται στη διαφύλαξη και προστασία της αυθεντικότητας του μοναδικού αυτού μνημειακού συνόλου για την παγκόσμια κληρονομιά». Στην ίδια απόφαση ζητείται από τον Δήμο Θεσσαλονίκης η σύνταξη πλήρους αρχιτεκτονικής μελέτης σε συνεργασία με το ΥΠΠΟΑ και την Αττικό Μετρό, «ανεξάρτητα από την κατασκευή ή όχι του σταθμού». Την απόφαση αυτή χαιρέτισε με ενθουσιασμό και ανακούφιση ο επιστημονικός κόσμος και ο κόσμος της Θεσσαλονίκης. Αυτή την απόφαση παραβίασαν και κουρέλιασαν τα μέλη του ΚΑΣ τον Δεκέμβριο του 2019.

Για την ιστορία, το θέμα τότε είχε παραπεμφθεί στο ΚΑΣ, στις 30 Ιουνίου 2015, από τον υπουργό Ν. Ξυδάκη, ο οποίος είχε επισκεφθεί το μνημείο, με βάση νέο αίτημα του Δήμου Θεσσαλονίκης για ανάδειξη των αρχαιοτήτων στην περιοχή Βενιζέλου με την κατά χώραν διατήρησή τους. Είχαν μάλιστα τόσο πολύ εντυπωσιαστεί ώστε γινόταν συζήτηση ότι, αν δεν βρισκόταν άλλη λύση, θα μπορούσε να καταργηθεί ο σταθμός Βενιζέλου, καθώς οι δύο εκατέρωθεν σταθμοί απείχαν μεταξύ τους όσο ο σταθμός Συντάγματος από τον σταθμό Ευαγγελισμού στην Αθήνα. Η σήραγγα είχε ήδη δημιουργηθεί. Αργότερα, η λύση «και μετρό και αρχαία στη θέση τους» βρέθηκε από την ίδια την εταιρεία, όπως μας ανακοίνωσαν περιχαρείς οι εκπρόσωποί της, την άνοιξη του 2016, όταν με νέα διοίκηση άρχισαν πάλι οι εργασίες, που είχαν σταματήσει σταδιακά από τον Μάρτιο του 2013 έως τον Μάρτιο του 2016 λόγω προβλημάτων του αναδόχου.

Έτσι, το 2017, με την απόφαση της υπουργού Λυδίας Κονιόρδου, τέθηκαν σε αρμονική συνύπαρξη τα δύο αγαθά, η προστασία του μνημειακού συνόλου και το τεχνικό έργο του μετρό. Τα αγαθά αυτά με την ντροπιαστική γνωμοδότηση του Δεκεμβρίου του 2019 και την επακολουθήσασα απόφαση της υπουργού Λίνας Μενδώνη έχουν τεθεί σε σύγκρουση, υποτιμώντας το μνημείο.

ΜΕΤΡΟ

Γιατί θεωρείτε ότι υπάρχει τέτοια επιμονή από την κυβέρνηση για τη μεταφορά τους;

Προκειμένου να υποστηριχθεί πάση θυσία η εξαγγελία του πρωθυπουργού στη ΔΕΘ στις 7.9.2019 για απόσπαση των πολύ σημαντικών αρχαιοτήτων του σταθμού Βενιζέλου και με μια ρεβανσιστική κίνηση, επιστροφή στην περίοδο πριν από το 2015, διαστρεβλώνεται η αλήθεια και δημιουργούνται εντελώς λανθασμένες εντυπώσεις. Ταυτόχρονα, υιοθετούνται χρονοβόρες και κοστοβόρες λύσεις, με τον σταθμό Βενιζέλου να χρησιμοποιείται ως ατυχές πρόσχημα για την καθυστέρηση.

Η υπουργός Πολιτισμού δεν διέψευσε ούτε στη Βουλή την επίσκεψή της στο γραφείο της προέδρου του ΣτΕ, τις παραμονές της εκδίκασης της προσφυγής των φορέων. Πώς το σχολιάζετε;

Είναι αδιανόητη, σε μια ευνομούμενη και δημοκρατική χώρα, η παρέμβαση της εκτελεστικής εξουσίας στη δικαστική, αν συνέβη κάτι τέτοιο. Αυτή είναι η απόλυτη εμπιστοσύνη της προς το ΣτΕ ως προς την υπόθεση του μετρό, που επανειλημμένως τονίζει η κ. υπουργός;

Το υπουργείο επικαλείται ότι δεν υπάρχει μελέτη για την παραμονή των αρχαιοτήτων στο μετρό. Τι ακριβώς συμβαίνει;

Και βέβαια υπάρχει μελέτη, που παγίως ακολουθεί φάσεις, οι οποίες κατατίθενται από την Αττικό Μετρό, με τον ίδιο τρόπο που συνέβαινε και με τις μελέτες του 2014. Στις παρατηρήσεις της προηγούμενης διοίκησης της Αττικό Μετρό επί της οριστικής μελέτης, εστάλησαν εγκαίρως οι απαντήσεις του μελετητή, οι οποίες όμως ουδέποτε προωθήθηκαν στην Αττικό Μετρό από την ανάδοχο κοινοπραξία. Πώς μπορεί να γίνεται λόγος για μη εφικτότητα μιας μελέτης, όταν αυτή δεν παρουσιάστηκε στη συνεδρίαση του ΚΑΣ του περασμένου Δεκεμβρίου, όταν δεν κλήθηκε ο μελετητής της, όταν δεν εξετάστηκε, όπως τότε είχε ζητηθεί, από τον δομοστατικό καθηγητή Βλ. Κουμούση, το μόνο μέλος του ΚΑΣ η θητεία του οποίου δεν ανανεώθηκε γιατί μειοψήφησε κατά τη συγκεκριμένη συνεδρίαση;

Οι υπέρμαχοι της μεταφοράς και επανατοποθέτησης των αρχαιοτήτων στον σταθμό Βενιζέλου επικαλούνται την περίπτωση των αρχαιοτήτων του σταθμού Αγία Σοφία. Θεωρείτε όμοιες τις δύο περιπτώσεις;

Δεν έχουν καμία σχέση οι δύο περιπτώσεις, το έχω δηλώσει επανειλημμένως. Ενώ το ξέρουν, το επικαλούνται για δημιουργία εντυπώσεων. Ή μάλλον θα είχαν σχέση, αν δεν είχε αποδομηθεί, με απόφαση του 2012, το τμήμα του μαρμαρόστρωτου δρόμου, δηλαδή η συνέχειά του από τον σταθμό Βενιζέλου. Μάλιστα αυτό απομακρύνθηκε με όρο να επανέλθει στον σταθμό Αγίας Σοφίας μετά τις εργασίες αλλά τελικά διαπιστώθηκε ότι δεν χωράει πουθενά.

Το 2017, κατά τις εργασίες για τη δημιουργία των δύο εισόδων στα βόρεια και στα νότια του σταθμού Αγίας Σοφίας, αποκαλύφθηκε στη βόρεια πλευρά τμήμα ενός εξόχως καλοδιατηρημένου μεσοβυζαντινού οικισμού και στη νότια πλευρά σημαντικές αλλά πολύ ταλαιπωρημένες αρχαιότητες. Μπροστά μας είχαμε μια εικόνα ήδη κατακερματισμένη, αφού είχε αποσπαστεί ο κεντρικός κορμός της, ο δρόμος δηλαδή. Με πολλή δυσκολία, αλλά με τη συνεργασία όλων (ΥΠΠΟΑ, Μετρό Α.Ε., υπουργείο Υποδομών και Δήμου) καταφέραμε να διατηρήσουμε ανέπαφο στη θέση του όλο το τμήμα του μεσοβυζαντινού οικισμού και να αποσπάσουμε και επανατοποθετήσουμε το κρηναίο και τις αρχαιότητες της νότιας εισόδου. Για τη λύση που βρήκαμε θα έπρεπε να μας συγχαίρουν και όχι, αποκρύπτοντας την αφαίρεση του κεντρικού κορμού του μνημείου, να την παρουσιάζουν παραπλανητικά ως απόσπαση πιο σημαντικών αρχαιοτήτων.

Αληθεύει ότι είχε αποφασιστεί από το 2004 να αποδομηθούν, ανεξάρτητα από τη σπουδαιότητά τους, όλες ανεξαιρέτως οι αρχαιότητες που θα αποκαλύπτονταν στο μετρό Θεσσαλονίκης;

Βεβαίως και όχι. Η ίδια η απόφαση του υφυπουργού Πέτρου Τατούλη στις 29.12.2004, με την οποία εγκρίθηκε με όρους η μελέτη χάραξης του έργου, αναφέρει: «Σε περίπτωση που κατά την ανασκαφική έρευνα αποκαλυφθούν αρχαιότητες, το θέμα της καθαίρεσής τους και απόδοσης του χώρου ή της καθ’ οιονδήποτε τρόπο διατήρησής τους θα αποφασίζεται ύστερα από γνωμοδότηση του ΚΑΣ». Επίσης, «στις δαπάνες θα συμπεριληφθεί και το κόστος για την πιθανή διατήρηση αρχαιοτήτων σε κατάχωση ή ως ορατών και επισκέψιμων μνημείων, για την πιθανή απόσπαση αρχιτεκτονικών στοιχείων και τοποθέτησής τους σε επιλεγμένες θέσεις καθώς και για την πιθανή τροποποίηση σε ορισμένα σημεία των επιμέρους έργων». Επομένως, δεν θα μπορούσε να εγκριθεί καμία αποδόμηση αρχαιολογικών καταλοίπων, ακόμη κι αν με εντυπωσιακή ακρίβεια είχαν προβλεφθεί, καθώς δεν θα μπορούσε να προβλεφθεί σε τι κατάσταση θα ανευρίσκονταν.

Είστε αισιόδοξη ότι οι μελλοντικές γενιές θα θαυμάζουν αυτό το μοναδικό μνημειακό σύνολο ανέπαφο στη θέση του;

Ναι, είμαι αισιόδοξη. Πιστεύω ότι τα μέλη του ΣτΕ καταρχάς θα αναγνωρίσουν την ορθότητα και νομιμότητα της απόφασης του 2015, ότι δηλαδή η διατήρηση κατά χώραν των αρχαιοτήτων «κρίνεται αναγκαία για λόγους υπέρτερου δημοσίου συμφέροντος». Κατά δεύτερο λόγο, θα αναγνωρίσουν ότι υπάρχει τεχνική λύση διατήρησης των αρχαιοτήτων κατά χώραν, σε πλήρη εφαρμογή του άρθρου 42 του αρχαιολογικού νόμου. Ό,τι και αν συμβεί, πάντως, ακόμη και αν υπάρξει παραπλάνηση, πιστεύω ότι το μνημειακό σύνολο δεν θα μετακινηθεί. Δεν είναι δυνατόν να αγνοηθεί και να παρακαμφθεί η επιστημονική κοινότητα διεθνώς, αλλά και η πλειονότητα του κόσμου, σύμφωνα με τις σφυγμομετρήσεις, που δηλώνουν την πλήρη αντίθεσή τους στην απόσπαση.

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL