"H ποίηση δεν είναι για τα εύκολα" λέει ο Γιάννης Ευθυμιάδης, διευκρινίζοντας ταυτόχρονα ότι "ο ποιητής εξ ορισμού οφείλει να βρίσκεται απέναντι σε κάθε κυρίαρχη συνθήκη, είτε αυτή είναι πολιτική, είτε κοινωνική, είτε πνευματική, είτε ακόμα και καλλιτεχνική". Στην πρόσφατη ποιητική συλλογή "Αλκίνοος" (εκδ. Νεφέλη), ένα "μακροσκελές ερωτικό τραγούδι", όπως τη χαρακτηρίζει, ουσιαστικά αποτυπώνει μια πορεία αυτογνωσίας αλλά και ένα παιχνίδι εξουσίας. Αυτό το παιχνίδι που παίζεται συχνά ανάμεσα στη λογική και στο συναίσθημα.
Ωστόσο και στη συγκεκριμένη περίπτωση ο έρωτας είναι η αφορμή, αφού, προσπερνώντας τις μυθολογικές παραπομπές του τίτλου της ποιητικής συλλογής, ο Γιάννης Ευθυμιάδης επικεντρώνει στον ήχο της λέξης. Έτσι, από τα έγκατα του ονόματος Αλκίνοος αποκαλύπτεται η "αλκή νοός", που σημαίνει απλώς η δύναμη του νου.
Ακολουθώντας τον ρυθμό των λέξεων, ο συνθέτης Γιώργος Καγιαλίκος "ανέσυρε τις κρυμμένες μουσικές του έργου, δίνοντας μια νέα διάσταση, αφού το αποτέλεσμα ήταν ένα καινούριο αυτόνομο καλλιτεχνικό δημιούργημα δέκα τραγουδιών που στη φωνή του Βασίλη Γισδάκη βρήκαν τον ιδανικό αισθαντικό ερμηνευτή". Το ομώνυμο CD παραδίδει στους ακροατές ο "Μετρονόμος".
Μια ποιητική σύνθεση με επίκεντρο τον έρωτα πώς συμβιώνει με αυτή τη σκληρή, περίεργη εποχή που ζούμε;
Έτσι κι αλλιώς, η ποίηση δεν είναι για τα εύκολα, όμως πάντα δίνει ένα σταθερό πάτημα για να μπορέσει κανείς να αντέχει τις δυσκολίες για να τις ξεπεράσει. Πάντα σε κρίσιμες στιγμές, σε μεταιχμιακές περιόδους, σε οριακές καταστάσεις, ακόμα κι αν δεν έδινε λύσεις, αποτελούσε μια σπίθα ελπίδας. Τα τελευταία χρόνια ζούμε ουσιαστικά έναν πόλεμο, οικονομικό, αξιακό και πολιτισμικό, τώρα προστέθηκε και ο τρόμος της πανδημίας, που αλλοιώνει και τις ανθρώπινες σχέσεις, το τελευταίο που μας απέμεινε για να μπορούμε να νιώθουμε στοιχειωδώς άνθρωποι.
Τι σε φοβίζει περισσότερο αυτή την περίοδο;
Αυτό που με φοβίζει περισσότερο είναι ο τρόπος που αλλάζει δραματικά ο κόσμος γύρω μου. Με ανησυχεί ότι απομακρυνόμαστε από τις προσδοκίες που είχαμε για ένα πιο ανθρώπινο και δίκαιο μέλλον. Ακόμα περισσότερο με τρομάζει ότι συνηθίζουμε κάθε μέρα όλο και περισσότερο το τέρας, που άλλοτε παίρνει τη μορφή της αδικίας, άλλοτε της στέρησης και άλλοτε τον κίνδυνο για την ίδια μας τη ζωή. Τελικά είναι σαν να απομακρυνόμαστε από την ομορφιά, ακόμα και από το τελευταίο καταφύγιό μας που είναι ο έρωτας.
Ο "Αλκίνοος" είναι μια πραγματεία για τον έρωτα. Είναι και μια απόπειρα άμυνας απέναντι στην απώλειά του;
Αναμφίβολα ο "Αλκίνοος" είναι ένα μακροσκελές ερωτικό τραγούδι. Υμνεί τη δύναμη του έρωτα πέρα από φύλα, έξω από τον χρόνο, επιχειρώντας να φτάσει στη βαθύτερη ουσία του, που είναι η ανάγκη μας να προσεγγίσουμε και, αν καταφέρουμε, να αγαπήσουμε τον άλλο. Γιατί, μέσα από αυτή την αγαπητική σχέση, δικαιώνεται και η ίδια μας η ύπαρξη. Αγαπώντας τον άλλον, φτάνουμε να αγαπήσουμε τον ίδιο μας τον εαυτό.
Γιατί "Αλκίνοος";
Αρχικά γιατί είναι το όνομα του νεαρού άντρα στον οποίο απευθύνεται ο μονόλογος. Στους πρώτους στίχους του έργου δεν γίνεται σαφές αν ο άντρας αυτός κοιμάται ή είναι νεκρός, ακούγεται μόνο αμυδρά σαν βρυχηθμός από τα έγκατα της ύπαρξής του το όνομα Αλκίνοος και στο τέλος πια αποκαλύπτεται ότι πρόκειται για "αλκή νοός", που σημαίνει απλώς δύναμη του νου. Αυτό το παιχνίδι με τις λέξεις κρύβει μία από τις βαθιές ουσίες του έργου, το παιχνίδι που παίζει το μυαλό, η συνείδησή μας, εις βάρος των αισθημάτων. Θέλησα, μέσα από αυτό το λεκτικό παιχνίδι, να καταγράψω την πάλη ανάμεσα στη λογική και στο συναίσθημά μας, που άλλοτε μας οδηγεί στην αλαζονική πεποίθηση ότι η λογική μάς δίνει τον απόλυτο έλεγχο και άλλοτε μας οδηγεί στη συνειδητοποίηση της κυριαρχίας των αισθημάτων. Τελικά ο "Αλκίνοος" αποτελεί και το προσωπικό μου σχόλιο απέναντι σε ένα ακόμα ανησυχητικό σύμπτωμα της εποχής μας, την υποχώρηση του συναισθήματος και στη ζωή και στην τέχνη.
Πέρα από το εμφανές της ερωτικής σύνθεσης, κρύβεται μια αλληγορική διάσταση.
Είναι ένας μονόλογος που απευθύνεται από έναν ώριμο άντρα σε έναν νεαρότερο, που ουσιαστικά αποτελεί τη νεότερη εκδοχή της ύπαρξής του. Όλη η εξομολόγηση γίνεται σε ένα σκοτεινό πνιγηρό περιβάλλον, παρόμοιο με τον ασφυκτικό κλοιό που ολοένα σφίγγει γύρω μας τα τελευταία χρόνια. Έτσι, ο πρωταγωνιστής γίνεται ένα σύμβολο του ανθρώπου που αισθάνεται την ανάγκη να εξομολογηθεί τα αισθήματά του, αρχικά με φόβο και δισταγμό, και όσο προχωράει η εξομολόγηση τόσο περισσότερο απελευθερώνεται, αφήνει το συναίσθημα να τον ορίσει και να τον οδηγήσει εντέλει στην καθοριστική συνάντηση με τον εαυτό του. Μ' όλο που όλα αυτά συμβαίνουν μέσα στο σκοτάδι, διαρκής είναι η ανάγκη της αναζήτησης του φωτός. Στο τέλος του ποιήματος, ενωμένες οι δύο υπάρξεις οδηγούνται προς το φως, τελικά γίνονται οι ίδιοι φως.
Είναι πιο δύσκολο τελικά να βρεθούμε, να συνυπάρξουμε με τον εαυτό μας, παρά με τον άλλο δίπλα μας;
Ο δρόμος για τη συνάντηση με τον άλλον περνάει πάντα μέσα από τη συνάντηση με τον εαυτό μας. Συχνά ξεχνάμε τον εαυτό μας, και όταν τελικά κάποτε τον συναντήσουμε, τον αναγνωρίζουμε ως "ξένο". Οπότε, από το σημείο αυτό, στον "Αλκίνοο", ξεκινάει μια αντίστροφη πορεία. Μέσα από τη συνάντηση με τον άλλον φτάνουμε να αναγνωρίσουμε τον εαυτό μας. Δεν ξέρω πιο από τα δύο είναι πιο δύσκολο, να γνωρίσουμε τον άλλο ή τον εαυτό μας, πάντως και οι δύο προϋποθέτουν τη δύναμη της αγάπης και το γκρέμισμα του εγωισμού μας.
Είναι ο "Αλκίνοος" και μια δική σου διαδρομή αυτογνωσίας;
Απολύτως, και μάλιστα γράφτηκε σε μια περίοδο που είχα απομακρυνθεί πολύ από τον εαυτό μου, τόσο ώστε να μην τον αναγνωρίζω ή να τον νιώθω ξένο. Γράφοντας τον "Αλκίνοο", μπήκα στη διαδικασία να αναζητήσω τις αλήθειες μου και τελικά ο ήρωας να γίνει ένα ωραίο άλλοθι αυτοσυνειδησίας.
Ξεκινάει και έναν νέο κύκλο στην ποιητική διαδρομή σου;
Νομίζω ότι ο "Αλκίνοος" είναι ένα μεταιχμιακό έργο στην ποιητική μου, κρατάει από τα προηγούμενα βιβλία μου τον λυρισμό, τη συνομιλία με την παράδοση και προχωράει πιο γενναία σε έναν έρρυθμο απελευθερωμένο στίχο και σε μια ακόμα μεγαλύτερη αξιοποίηση της δραματικής φωνής.
Θεατρικοποιείται περισσότερο απ' ό,τι τα προηγούμενα βιβλία σου.
Δεν σου κρύβω ότι ο "Αλκίνοος" γράφτηκε για να αποτελέσει έναν θεατρικό μονόλογο και να δραματοποιηθεί. Θα μπορούσα να χαρακτηρίσω ως πρώτες συνειδητές απόπειρες δραματικού ποιητικού λόγου τα ποιήματα από τα "Γράμματα στον Πρίγκηπα", εδώ όμως γίνεται ακόμα μεγαλύτερη αξιοποίηση του δραματικού στοιχείου, πράγμα που μου άνοιξε καινούργιους ποιητικούς ορίζοντες για την εξέλιξη της δουλειάς μου. Άλλωστε η δραματική φωνή δεν είναι παρά η έκφραση μιας εναγώνιας έκκλησης προς τον "άλλο", πράγμα που χαρακτηρίζει τόσο βαθιά την εποχή μας, καθιστώντας την προσέγγιση, την αγάπη ή τον έρωτα πολιτικές πράξεις.
Η ποίηση εξακολουθεί να είναι πολιτική πράξη σήμερα, που το απολιτίκ είναι το απόλυτο main stream;
Ο ποιητής εξ ορισμού οφείλει να βρίσκεται απέναντι σε κάθε κυρίαρχη συνθήκη, είτε αυτή είναι πολιτική, είτε κοινωνική, είτε πνευματική, είτε ακόμα και καλλιτεχνική. Ειδικότερα, στον ποιητικό λόγο οφείλει να διευρύνει διαρκώς τα όρια της γλώσσας, να αυτο-υπονομεύεται, τελικά να αποδομεί όλες του τις ασφάλειες, γιατί τότε μπορεί να εμπνεύσει και την κοινωνία. Η δική του καθαρή τοποθέτηση απέναντι σε πρόσωπα και πράγματα δίνει ένα σαφές στίγμα τοποθέτησης απέναντι στη ζωή, την κοινωνία, στο πνευματικό και καλλιτεχνικό τοπίο και, εντέλει, γίνεται ουσιαστικά πολιτική πράξη, αφού ο καθένας αναλαμβάνει την ευθύνη για τη στάση και τη θέση του. Με ανησυχεί ιδιαίτερα ότι στις μέρες μας φαίνεται να μην τολμάμε να εκτεθούμε και στον λόγο και στην πράξη μας. Κυριαρχεί η διατήρηση ισορροπιών, η πολιτική ίσων αποστάσεων, ακόμα και όταν πρόκειται για τις ίδιες τις ελευθερίες μας.
