Πρώτη και κυριότερη διαπίστωσή μου είναι το υψηλό επίπεδο των Αλβανών ηθοποιών, ασκημένων σε μια ολόκληρη ποικιλία θεατρικών ειδών: δράμα κωμωδία, σάτιρα κ.ά. Κάτι που δεν με εξέπληξε λόγω του ότι έχουμε ήδη λάβει ένα δείγμα του καθώς η χώρα μας φιλοξενεί εδώ και πολλά χρόνια πολλούς ηθοποιούς από τη γείτονα που έχουν σπουδάσει στον τόπο τους και ευδοκιμούν στο δικό μας θέατρο παίζοντας ή σκηνοθετώντας. Κάτι άλλο που επίσης με εντυπωσίασε ήταν η δόκιμη, εντελής γραφή των ντόπιων έργων και το τολμηρό πολιτικό τους περιεχόμενο. Θα διατρέξω όσο πιο πολλές παραστάσεις μπορώ, σε δύο ή περισσότερα κριτικά σημειώματα.
Εξι κατά Ερντογάν
Το έργο «Six against Turkey» («Έξι ενάντια στην Τουρκία») είναι μια συμπαραγωγή του ανεξάρτητου Qendra Multimedia του Κοσόβου με το προοδευτικό τουρκικό Gerçek Tiyatrosu (Θέατρο της Αλήθειας) και με το σερβικό θέατρο στις ΗΠΑ My Balkans. Το έργο αυτό του πιο γνωστού σήμερα και πολυμεταφρασμένου θεατρικού συγγραφέα από το Κόσοβο Jeton Neziraj, που δηλώνει Βαλκάνιος, δανείζεται την ονομασία του από την τραγωδία του Αισχύλου «Επτά επί Θήβας». Η υπόθεση βασίζεται σε ένα πραγματικό γεγονός: Το 2018 έξι Τούρκοι δάσκαλοι συνελήφθησαν στο Κόσοβο από τις τοπικές Αρχές, οι άδειες παραμονής τους ανακλήθηκαν με το πρόσχημα ότι η παρουσία τους εκεί συνιστούσε απειλή για την ασφάλεια του έθνους και τους παρέδωσαν στην Τουρκία. Οι έξι ήταν καταζητούμενοι για τη δήθεν συνεργασία τους με τον εξόριστο ισλαμιστή ιερωμένο Φετουλάχ Γκιουλέν, τον οποίο η Τουρκία κατηγορούσε ότι ήταν ο εμπνευστής, χρηματοδότης και αόρατος αρχηγός του αποτυχημένου πραξικοπήματος του 2016. Δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι συνελήφθησαν, έχασαν τις δουλειές τους, φυλακίστηκαν και βασανίστηκαν άγρια μετά την καταστολή του πραξικοπήματος. Οι περισσότεροι αρνήθηκαν τη συμμετοχή τους στο κίνημα του Γκιουλέν.
Στο έργο που είδαμε, σε σκηνοθεσία της Blerta Neziraj, παρακολουθούμε τη σύλληψη και παράδοση των έξι στους Τούρκους, ενώ ένας αόρατος αφηγητής σχολιάζει μπρεχτικά τα επί σκηνής συμβαίνοντα, καταγγέλλει ανοιχτά το καθεστώς του Ερντογάν ως αυταρχικό και θέτει κρίσιμα πολιτικά ερωτήματα: Πώς είναι δυνατόν μια τέτοια μαφιόζικη απαγωγή των έξι να πραγματοποιείται σε μια χώρα όπως το Κόσοβο, που διακηρύσσει ότι είναι δημοκρατική, μάλιστα με την ανοιχτή ανοχή και κάτω από το βλέμμα των ηγετών της; Στη σκηνή δεν βλέπουμε ζωντανή την εικόνα των βασανιστηρίων τα οποία υπέστησαν οι απαχθέντες έξι, που αφήνεται στη φαντασία κάθε θεατή.
Ενα ριζοσπαστικό πολιτικό έργο.
Οι έξι ηθοποιοί (Adrian Morina, Ernest Malazogu, Shpetim Selmani, Verona Koxha, Albina Krasniqi, Don Shala) που υποδύονται τα θύματα της απαγωγής, με άριστη εκπαίδευση στην τεχνική της «αποξένωσης», μέσα στη φαινομενική τους ακινησία που εμπεριέχει κίνηση και στη σιωπή που εμπεριέχει λόγο ουσιαστικό «λένε» ολόκληρη την ιστορία τους, που δεν είναι μόνο δική τους αλλά όλων μας. Επειδή το θέμα του έργου «Έξι ενάντια στην Τουρκία» δεν είναι μόνο οι ανώνυμοι καθημερινοί άνθρωποι που εξεγείρονται ενάντια στη βία, στον τρόμο και στην καταπίεση, αλλά «η καταγγελία των καθεστώτων, απανταχού της Γης, που χρησιμοποιούν ως εργαλείο τον τρόμο, τη βία και την καταπίεση οδηγώντας τους λαούς τους στην καταστροφή» (από το πρόγραμμα της παράστασης).
Πρόκειται, με άλλα λόγια, για ένα ριζοσπαστικό πολιτικό έργο στην καρδιά του «μοντέρνου», που λέει τα σύκα-σύκα και τη σκάφη-σκάφη, χωρίς ύποπτες παραχωρήσεις στο «πολιτικώς ορθόν». Δεν μου προκάλεσε, άρα, έκπληξη το γεγονός ότι, όπως πληροφορήθηκα, ματαιώθηκε η προγραμματισμένη για τις 6/12/24 παράσταση του έργου στην Πρίστινα του Κοσόβου, κατόπιν έντονων πολιτικών πιέσεων και σοβαρών απειλών του φιλοκυβερνητικού τουρκικού Τύπου, ενώ υπαναχώρησαν οι Κοσοβάροι ηθοποιοί που θα έπαιζαν. Εδώ προσωρινά σταματώ. Θα επανέλθω την Κυριακή με άλλες παραστάσεις του φεστιβάλ, σε κείμενα του Neziraj και άλλων.
