Η καλαίσθητη έκδοση από την Κίχλη, που κοσμείται με τα υπέροχα σχέδια της Εύης Τσακνιά, με τον τίτλο «Η πολιτεία Λαβύρινθος» του Αργύρη Χιόνη, έρχεται να επιβεβαιώσει και να μας υπενθυμίσει πως ο Χιόνης, με τον παιγνιώδη, αφοπλιστικά λιτό, τρόπο του, το χάρισμα του παραμυθά, το χιούμορ, τον αυτοσαρκασμό, αλλά και τα βαθιά υπαρξιακά ερωτήματα, εκτός από ένας από τους σημαντικότερους ποιητές της γενιάς του '70, υπήρξε επίσης και σπουδαίος πεζογράφος, καθώς, ιδίως τα τελευταία χρόνια της ζωής του, υπηρέτησε τη μικρή φόρμα με θαυμαστά αποτελέσματα. Το βιβλίο αποτελείται από δεκατρείς αθησαύριστες ιστορίες τις οποίες επέλεξε ο Κυριάκος Ραμολής, μετά από έρευνα σε διάφορες βιβλιοθήκες αλλά και στο αρχείο του συγγραφέα που φυλάσσεται στο Πανεπιστήμιο Πατρών. Πρόκειται για κείμενα που είχαν γραφτεί μεταξύ 1976 - 2011 και δημοσιευτεί από τον ίδιο τον Χιόνη σε εφημερίδες και περιοδικά -εκτός από το εξαιρετικό «Sviatoslav Richter» που παρέμενε αδημοσίευτο, όπου το κήτος που προσπαθεί με μανία να τιθασεύσει ο παλαιστής δεν είναι τίποτε άλλο από το όργανο, το πιάνο εν προκειμένω, μέσα στα χέρια του μουσικού-, αλλά δεν είχαν περιληφθεί σε βιβλίο. Τα κείμενα του βιβλίου, χονδρικά και με τα όρια να συγχέονται πολλές φορές και να μην είναι ευδιάκριτα, μπορούν να καταταχτούν σε τρεις κατηγορίες: στα ατόφια διηγήματα, στα αυτοβιογραφικά κείμενα και στα πορτρέτα ομοτέχνων.
«Τα ηρακλείτεια χαϊκού και τάνκα του Καμιμούρα Γιουτάκα» είναι ένα από τα απολαυστικότερα διηγήματα της συλλογής και, ταυτοχρόνως, ένας φόρος τιμής στον Μπόρχες. Ο Χιόνης, υιοθετώντας ένα προσωπείο, αυτό του Καμιμούρα Γιουτάκα, που φέρνει έντονα στο μυαλό τα μυθικά ετερώνυμα του Πεσόα, με παιγνιώδη διάθεση και αστείρευτο κέφι, στήνει μια ρεαλιστική και πειστική αφήγηση, η οποία καταλήγει να αποδίδει ελεύθερες δικές του μεταφράσεις από σπαράγματα του Ηράκλειτου σε μορφή χαϊκού σε έναν επινοημένο συγγραφέα. Παίζοντας κι ο ίδιος σαν παιδί, αποδίδει έτσι το ηρακλείτειο «Αιών παις έστι παίζων, πεττεύων∙ παιδός η βασιληίη»: Παιδί ο χρόνος / και, παίζοντας, αλλάζει / την όψη της ζωής. / Η βασιλεία ανήκει / σ’ αυτό το άτακτο παιδί.
Αλλά ακόμη και στα αυτοβιογραφικά κείμενα, επιστρατεύοντας τον υπαινιγμό συνήθως ή την αναφορά σε κάτι ακατανόητο και παράδοξο ή σε κάποιο έργο τέχνης, υπονομεύει ηθελημένα την προσδοκία ρεαλισμού που ο ίδιος υποσχέθηκε αρχικά, απογειώνοντας το μυστηριώδες και το αινιγματικό. Κι αναδεικνύοντας πάντα, χρησιμοποιώντας πολλές φορές την αλληγορία ή την παραβολή, που συνηγορούν με το χιούμορ και την παρωδία, τα μεγάλα υπαρξιακά ερωτήματα που καθορίζουν την ύπαρξη. Ένα από αυτά, φυσικά, το πέρασμα του χρόνου και οι ακυρώσεις που το συνοδεύουν. Με απλότητα και βαθιά συγκίνηση στο «Μοσχοσάπουνο και σοκολάτα», διηγείται έναν παιδικό έρωτα που καταλήγει σε μια ενήλικη απογοήτευση. «Και βλέπω, πράγματι, έξι ράμματα και, μαζί, τις άσπρες ρίζες των ξανθών μαλλιών του ονείρου μου που, κάποτε, μοσχοβόλαγε μοσχοσάπουνο και σοκολάτα και, τώρα, μυρίζει ξινισμένο ιδρώτα και δυστυχία».
Τα πορτρέτα ομοτέχνων του -της Ζυράννας Ζατέλη και του Χρίστου Λάσκαρη- δεν θα μπορούσαν να είναι στημένα με τον αναμενόμενο τρόπο. Δια χειρός Χιόνη, αντί να εξηγείται, με έναν τρόπο, το έργο μέσα από τη ζωή, χαρακτηριστικά του έργου προβάλλονται πάνω στη φυσιογνωμία και τον βίο του δημιουργού.
Πυκνότητα, αφαιρετική λιτότητα, έξοχη αίσθηση του ρυθμού, μουσικότητα, υπαινιγμός, μερικά από τα χαρακτηριστικά που μας δείχνουν πόσο σπουδαίος ποιητής υπήρξε ο πεζογράφος Αργύρης Χιόνης. Με τη δύναμη των λέξεών του δεν μας αφήνει, ευτυχώς, να βγούμε από τον παιγνιώδη και οδυνηρό λαβύρινθο του έργου του.
Info
Αργύρης Χιόνης
«Η πολιτεία Λαβύρινθος και άλλες αθησαύριστες ιστορίες»
Εκδ. Κίχλη, 152 σελ. Τιμή: 13,50 ευρώ
