Η “Ανθολογία του Σπουν Ρίβερ”, του Αμερικανού ποιητή και πεζογράφου Edgar Lee Masters (1869-1950), είναι μια σύνθεση ποιητική σε πεζό λόγο, με μορφή επιτύμβιου επιγράμματος, κατά το πρότυπο της “Παλατινής Ανθολογίας”, της οποίας υπήρξε συστηματικός αναγνώστης, μελετητής και λάτρης. Ένα είδος “Νεκρικών Διαλόγων”, όπου ακούμε τις φωνές των κατοίκων μιας φανταστικής μικρής πόλης της Αμερικής των αρχών του 20ού αιώνα, ανά ζεύγη, αντρών και γυναικών, εξουσιαστών και εξουσιαζόμενων, συζύγων και εραστών, συντηρητικών και φιλελεύθερων, αστών και προλετάριων, που, όλοι μαζί κάτω από την εξισωτική δύναμη του κοινού θανάτου, μας αφηγούνται τη ζωή τους, ποιοι ήταν, επιχειρώντας να υπερβούν τα δεσμά μιας κοινωνικής επιφάνειας “που δεν μπόρεσε να θεραπεύσει τα μυστικά και τις εσωτερικές ρωγμές που τους οδήγησαν σε πρόωρο θάνατο”. Μεταμορφώνοντας, έτσι, το κενό του ανώνυμου θανάτου σε πρώτη ύλη δημιουργίας, δηλαδή αναγέννησης από τη σκόνη της λήθης και από την τέφρα τους. “Αντιστρέφοντας την πληγή για να προτείνουν κάτι υπερβατικό στη θέση της. Ξαναζώντας με τη μικρότερη δυνατή απόκλιση ανάμεσα σε αυτό που είναι και σε αυτό που θα ήθελαν (θα μπορούσαν) να είναι” - μεταφέρω από το σημείωμα στο πρόγραμμα του εκ των μεταφραστών και διασκευαστών Κωνσταντίνου Τζήκα.
Το έργο είναι γραμμένο το 1915, μια εποχή στην οποία έχουν ήδη αρχίσει να χαλαρώνουν οι σιδηροπαγείς πουριτανικές ηθικολογικές κ.ά. αρχές επάνω στις οποίες σφυρηλατήθηκε το αμερικανικό έθνος. (Για να επανέλθουν δριμύτερες το 1930, ώς την “απελευθερωτική” δεκαετία του '70, που κι αυτή δεν φτούρησε πάρα πολύ.) Πρόκειται κατ' ουσίαν για ένα άτυπο έπος με σπαράγματα έκπαγλου λυρισμού, ο συγγραφέας του οποίου βρίσκει την ευκαιρία να κατεδαφίσει ένα προς ένα τα οχυρά της δοτής από τον άνθρωπο εξουσίας καταδυνάστευσης του άλλου ανθρώπου: η υποκριτική συζυγική ζωή, το δυναστικό οικογενειακό κατεστημένο, το διεφθαρμένο δικαστικό σύστημα, το καταπιεστικό εκκλησιαστικό οικοδόμημα, το διαβρωμένο δημοσιογραφικό “απυρόβλητο” “ξετινάζονται” κυριολεκτικά. Αλλά δεν πρόκειται μόνο για αυτό. Υπάρχει ακόμα κάτι.
Οι ρίζες του έργου βυθίζονται στο αστείρευτο φρέαρ του μεγάλου Σαίξπηρ, ιδιαίτερα στο κορυφαίο δημιούργημά του και το πιο παρερμηνευμένο, τον “Άμλετ”. Ο ποιητής, εδώ, μας αποκαλύπτει πώς να ζούμε επιθυμητικά πέραν της ανάγκης, όχι το αντίθετο, αναγκαστικά πέραν της επιθυμίας, όπως επιτάσσει ο στυγνός, αποστραγγιστικός καπιταλισμός. Θα επαναλάβω παραλλαγμένο κάτι που ανέφερα πιο πάνω, “πώς να ζούμε σβήνοντας την πληγή του ανωνύμου θανάτου, υιοθετώντας την αναστάσιμη προοπτική”. Με όσο το δυνατόν λίγη απόσταση, ανάμεσα σε αυτό που είμαστε και σε εκείνο που μπορούμε να είμαστε. Αυτό, όμως, είναι καθαρά σαιξπηρικό, φτάνει να μπορούμε να διαβάσουμε βαθιά, με την καρδιά, όχι μόνο με το μυαλό, τα στερνά λόγια του Άμλετ στον Οράτιο: “Ζήσε, όχι για την εκδίκηση αλλά για να πεις ποιος ήμουν”. Και τα στερνά λόγια της Οφηλίας, πριν “φύγει”: “Θεέ μου, ξέρουμε τι είμαστε, αλλά δεν ξέρουμε τι μπορούμε να είμαστε”. Λόγια που “ξεγέλασαν”, παραπλανώντας ακόμη και τον σοφό Γκαίτε... Θα χρειαστεί, όμως, άλλο ένα σημείωμα για να ολοκληρώσουμε τα πιο πάνω και για την αποτίμηση της παράστασης. Ώς τότε, υπομονή.
