«Υπάρχω, υπάρχουμε. Δεν χρειάζεται τίποτα παραπάνω. Σ' εμάς εναπομένει να αρχίσουμε. Στα χέρια μας είναι η ζωή. Καιρό τώρα έχει αδειάσει πια από κάθε περιεχόμενο. Παράλογη, τρεκλίζει εδώ κι εκεί, αλλά εμείς αντέχουμε, κι έτσι θέλουμε να γίνουμε η γροθιά της και οι σκοποί της».
Τούτη είναι η εναρκτήρια παράγραφος του πρώτου βιβλίου του Ερνστ Μπλοχ, που κυκλοφόρησε το 1918, με τίτλο «Το πνεύμα της ουτοπίας». Φράση μεταφρασμένη από τον Σάββα Μιχαήλ, στο «Μορφές του Μεσσιανικού», Άγρα, 1999.
1918-2022. Εκατό χρόνια και κάτι μέχρι σήμερα. Όπου, «καιρό τώρα», όντως η ζωή «τρεκλίζει παράλογη εδώ κι εκεί». Πανδημίες, κλίμα, ακραία καιρικά φαινόμενα, δημόσια αγαθά, οτιδήποτε ζει ή πεθαίνει, ανάγονται στον παραλογισμό του ακατάσχετου κέρδους. Εν μέσω οικολογικής καταστροφής και ενόσω η ανέχεια εκτείνεται, ο αυταρχισμός επιτείνεται, οι θεσμοί διαβρώνονται, η πληροφόρηση λογοκρίνεται. Όπου η γενικευόμενη παραζάλη ωθεί αρκετούς να ξορκίζουν το κακό με ό,τι «παράλογο» μπορεί να ανασυρθεί από το ασυνείδητο της κοινωνίας και των ανθρώπων για να συνδεθεί με όσα κηρύσσουν ψευδοπροφήτες. Κάποτε με τη βία. Ώστε να σηκώσουν τα βάρη αποδιοπομπαίοι τράγοι και βεβαίως όσοι διαμαρτύρονται και διεκδικούν. Η ζωή «αδειάζει από κάθε περιεχόμενο» όταν μόνο μέλημά της καταντά το πώς θα βγει όπως - όπως η μέρα.
Αλλά γιατί «ουτοπία»; Για τον Μπλοχ η ουτοπία δεν παραπέμπει σε τόπους χλοερούς και τόπους αναψύξεως που περιμένουν στους ουρανούς να υποδεχθούν τους ευσεβείς. Ούτε ονομάζει κάποιο παρηγορητικό ενύπνιο που θέλει να ανακουφίσει επί Γης τη χειμαζόμενη ανθρωπότητα. Αντίθετα, ουτοπία είναι ο ανθρωπίνως εφικτός όχι-ακόμη-τόπος της ισότητας, της γενικής ελευθερίας, της καθολικής δικαιοσύνης. Ο τόπος στον οποίο προσβλέπει έμπρακτα η Αριστερά όλων των αποχρώσεων. Ο τόπος που τη συγκρότησε αναδρομικά και εξακολουθεί να τη συγκροτεί.
Η ουτοπία κατά Μπλοχ είναι κάτι σαν ηλεκτρικό ρεύμα που διατρέχει τις κοινωνίες. Τις πιο πολλές φορές ασθενώς. Κινητοποιεί ταπεινά χειρονομίες αλληλεγγύης, εκφράσεις γενναιοδωρίας, πράξεις αυταπάρνησης. Αλλά τούτο το ρεύμα γίνεται κάποτε ρίγος που ηλεκτρίζει την κοινωνία ολόκληρη. Γίνεται φρόνημα και ενιαία φωνή. Γίνεται κίνηση σωμάτων που συν-κινούνται σαν να ήταν ένα. Γίνεται λαϊκή κατακραυγή, γίνεται λαϊκή απαίτηση που διεκδικεί το ίδιο πάντα αίτημα: ισότητα, ελευθερία, δικαιοσύνη.
Η ουτοπία συνιστά πλεόνασμα. Είναι το κάτι παραπάνω που μας επιτρέπει να ζούμε με αίσια δόξα τις σχέσεις μας, τιμώντας το παρελθόν και αξιώνοντας ένα δικαιότερο μέλλον. Είναι πλεόνασμα γιατί δεν μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο ανάλυσης, να καταγραφεί στους συσχετισμούς δύναμης, να συνυπολογιστεί στους πολιτικούς σχεδιασμούς. Η εξέλιξη της δυναμικής του δεν μπορεί να προβλεφθεί. Ουτοπικό πλεόνασμα είναι το αείποτε παρόν φρόνημα που κινεί προς τον όχι-ακόμη-τόπο μιας κοινωνίας χωρίς εκμετάλλευση και χωρίς καταπίεση.
Το 3ο Συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ - Π.Σ. αυτό θέλει να δηλώσει πρώτα απ’ όλα. Πριν ενσκήψουν εύλογες ή λιγότερο εύλογες διαφωνίες, πριν διαμοιραστούμε σε τάσεις, πριν διαλεχθούμε ήπια ή τσακωθούμε, υφίσταται το «εμείς» ενός κόμματος της Αριστεράς. Ένα «εμείς» που συναπαρτίζεται από πολλά «εγώ», όπου καθένα δηλώνει με τη δική του φωνή το «εγώ υπάρχω». Υπάρχω μέσα σε αυτό το «εμείς» και λόγω αυτού του «εμείς». «Εμείς υπάρχουμε». Όπου, ξεκινώντας, δεν μας «χρειάζεται τίποτα παραπάνω». Απλώς «σ’ εμάς απομένει να αρχίσουμε» γιατί η ζωή είναι «στα δικά μας χέρια» Γιατί είμαστε «εμείς που αντέχουμε». Εμείς που «θέλουμε να γίνουμε η γροθιά της και οι σκοποί της».
Ο ΣΥΡΙΖΑ - Π.Σ. έχει αναγνωρίσει ότι η αυθεντική πολιτική επιστρέφει. Αυτή που δεν αποσκοπεί απλώς στη διαχείριση του γκρίζου παρόντος, αλλά θέλει να καταπολεμήσει όλα εκείνα που γεννούν και αναπαράγουν τον πόνο, την απόγνωση και τον παραλογισμό. Όλα εκείνα που θέλουν να δώσουν στη ζωή το περιεχόμενο που της αξίζει.
* Ο Αριστείδης Μπαλτάς είναι μέλος του Πολιτικού Συμβουλίου του ΣΥΡΙΖΑ - Π.Σ.
