«Κάποιο μεσημέρι, Σεπτέμβριο του 1960, με πλησίασε ο Οδυσσέας Ελύτης. “Τελείωσα το «Άξιον Εστί»” μου είπε. Θα ’θελα να σας το έστελνα, γιατί κάτι μου λέει ότι θα σας εμπνεύσει». Και κάπως έτσι Μίκης Θεοδωράκης και Οδυσσέας Ελύτης ξεκίνησαν το κοινό τους ταξίδι. Στην αυγή του 2023 δύο βιβλία συστήνουν στα παιδιά αυτούς τους σπουδαίους εκπροσώπους του πολιτισμού μας.
Ο εγγονός Μίκης αφηγείται τη ζωή του παππού Μίκη
«Ο παππούς μου ο γίγαντας» της Δέσποινας Μπογδάνη-Σουγιούλ ακροβατεί μεταξύ βιογραφίας και παραμυθιού. Ο μικρός Μίκης, ο φανταστικός εγγονός, θα αφηγηθεί τη ζωή του παππού, του μεγάλου Μίκη Θεοδωράκη. Η συγγραφέας κερδίζει το δύσκολο στοίχημα να μιλήσεις για μια τέτοια προσωπικότητα σε μικρά παιδιά μεταφέροντας με τρόπο μαγικό και τρυφερό ιστορίες από την ιστορία του διάσημου μουσουργού.
Το κουβάρι αρχίζει να ξετυλίγεται όταν ο μικρός Μίκης το σκάει από το σπίτι του νυχτιάτικα για να βρεθεί κάτω από το δέντρο στον ίσκιο του οποίου ο παππούς Μίκης «με ένα βιολί στα χέρια έγραψε τα πρώτα του τραγούδια». Η συγγραφέας συστήνει τη μουσική του Θεοδωράκη με λόγο λιτό, αλλά και ποιητικό. Αυτή τη μουσική που «ξεχυνόταν από μέσα του άλλοτε σαν χάδι κι άλλοτε σαν κραυγή». Γιατί αυτός είναι ο Μίκης: ταλαντεύεται ανάμεσα στις επικές μελωδίες και στην κλασική μουσική, παντρεύει το ελληνικό λαϊκό στοιχείο με το ευρωπαϊκό έντεχνο. Αλλά, κυρίως, είναι αυτός που, χάρη στη μουσική του, στις στιγμές της χαράς ή της λύπης, την ώρα του αγώνα ή της διασκέδασης στην ταβέρνα, έβαλε στα χείλη μας τους μεγάλους ποιητές.
Η Μπογδάνη δεν σκιαγραφεί, όμως, μόνο τον μουσικό. Από τις πιο συγκλονιστικές στιγμές του βιβλίου είναι η αναφορά στην περίοδο της Χούντας. Ο λόγος, αφαιρετικός και συμβολικός, καταγράφει τη φρίκη που γεννά η θέα του τυράννου αλλά και το πώς η μουσική του πολιτικού άνδρα μεταπλάθει σε επαναστατικό σάλπισμα «ένα χελιδόνι που φέρνει την ακριβή άνοιξη». Ο Πέτρος Μπουλούμπασης αναπλάθει εικαστικά και αφαιρετικά την εικόνα του Μίκη, που, όταν διηύθυνε την ορχήστρα, η χαρακτηριστική κυκλωτική κίνηση των χεριών του γινόταν «αγκαλιά που χωρούσε και δυο, και τρεις, και χίλιους δεκατρείς».
Το βιβλίο τελειώνει με το δέντρο-σύμβολο. Γιατί εκεί συνίσταται και η αξία της τέχνης. Όταν καρποφορούν οι καρποί που σπέρνει κάποιος και θάλλουν εσαεί αξίες όπως η δικαιοσύνη, η ισότητα, η ελευθερία, η ειρήνη. Αυτή είναι η παρακαταθήκη που μας κληροδότησε ο γίγαντας-παππούς. Το όνειρο για «μια πατρίδα ελεύθερη, με έναν λαό ευτυχισμένο και μια κοινωνία δίκαιη».
Info
Δέσποινα Μπογδάνη-Σουγιούλ
«Ο παππούς μου ο γίγαντας»
Εικονογράφηση: Πέτρος Μπουλούμπασης
Εκδόσεις: Υδροπλάνο
Ηλικία: από 7 ετών
Τιμή: 11,70 ευρώ
Γνωριμία με τον ποιητή των χρωμάτων και του φωτός
«Ο Ελύτης για παιδιά» της Ιουλίτας Ηλιοπούλου είναι ένα εικονογραφημένο βιβλίο που συστήνει στα παιδιά τον νομπελίστα ποιητή. Μια ασπρόμαυρη φωτογραφία γίνεται η αφορμή να ξεκινήσει ο μικρός αναγνώστης την περιδιάβαση στον ποιητή των χρωμάτων και του φωτός.
Με γραμμική αφήγηση, στα 19 κεφάλαια του βιβλίου η Ηλιοπούλου ακολουθεί τον Ελύτη στους σταθμούς της ζωής του. Γίνεται έτσι κατανοητό το πώς τα προσωπικά βιώματα μεταπλάθονται και τροφοδοτούν τους θεματικούς πυρήνες του έργου του. Η απώλεια της αδελφής του Μυρσίνης, οι Σπέτσες των διακοπών του, το μέτωπο του πολέμου στην Αλβανία θα πάρουν ποιητική μορφή στη «δοξαστική μυρσίνη», τον «ήλιο τον ηλιάτορα», «τα αυτιά των κοχυλιών» του Αιγαίου.
Οι βιογραφικές πληροφορίες εμπλουτίζονται με ποιήματα και πεζά αποσπάσματα από το έργο του δημιουργώντας μια μικρή ανθολογία, ενώ δίνονται και ερμηνευτικά εργαλεία προσέγγισης της γραφής του ποιητή. Ταυτόχρονα, αναδεικνύεται η πολυδιάστατη καλλιτεχνική του υπόσταση μέσα από δικά του έργα ζωγραφικής και κολάζ.
Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται και στη σχέση του με τη μουσική. Την τέχνη που τον ενέπνευσε αλλά και που την τροφοδότησε με τα ποιήματα που μελοποίησαν ο Θεοδωράκης και ο Χατζηδάκις. Το κεφάλαιο, στο οποίο η ποιήτρια Ηλιοπούλου θα επιχειρήσει να απαντήσει -διά στόματος Ελύτη- «τι είναι η ποίηση και γιατί γράφουμε ποιήματα», είναι διηλικιακό και αφορά κάθε αναγνώστη. Απάντηση σχεδόν οντολογική: γιατί η ποίηση και γενικά η τέχνη «αποκαλύπτουν ένα μέρος από τη βαθύτερη ουσία της ζωής... γιατί ο ποιητής κάνει ορατό το αόρατο, αισθητό το νοούμενο, πραγματικό το μη πραγματικό».
Δύο σπουδαία βιβλία με τα οποία η Μπογδάνη και η Ηλιοπούλου, σε μια εποχή που ο Πολιτισμός βάλλεται πανταχόθεν, δείχνουν στα παιδιά ότι η τέχνη είναι κιβωτός και όχημα πολιτισμού. Αφού, χάρη σ’ αυτή «ζω για τότε που δεν θα υπάρχω», κατά τον Ελύτη.
Info
Ιουλίτα Ηλιοπούλου
«Ο Ελύτης για παιδιά»
Εκδόσεις: Ίκαρος
Ηλικία: από 7 ετών
Τιμή: 18 ευρώ
