Η ιστορία των δύο χωρών είναι μια «Οδύσσεια» γεμάτη ηρωισμούς και απώλειες, που φέρνει πολύ κοντά την Ελλάδα και την Πολωνία. Το πολωνικό ιππικό, με μια επική έφοδό του, έσωσε όλη την Ευρώπη από τον οθωμανικό ζυγό λύνοντας την πολιορκία της Βιέννης. Αυτό, όμως, δεν τη βοήθησε να αποφύγει την καταστροφή δύο αιώνες αργότερα, όταν με το επαίσχυντο Σύμφωνο Ρίμπεντροπ - Μολότωφ η ναζιστική Γερμανία και η Σοβιετική Ένωση συμφώνησαν από κοινού να τη διαμελίσουν, με τους «φίλους» της να παρακολουθούν από μακριά και αδιάφοροι την τραγωδία του λαού της. «Βλέπαμε τον χάρτη της Πολωνίας να αλλάζει σχήμα σαν τη μελανιά στο στυπόχαρτο» έγραφε χαρακτηριστικά ο Σεφέρης.
Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 άλλαξε, αντίστοιχα, την Ιστορία του κόσμου, με τους Ευρωπαίους «φίλους» της να παρακολουθούν επί επτά χρόνια αμέτοχοι τη σφαγή του λαού της. Η Πολωνία ήταν από τα πιο ενεργά μέλη του φιλελληνικού κινήματος και συμμετείχε με εθελοντές στις μάχες. Ο σπουδαίος συγγραφέας μας Βασίλης Ζιώγας έχει γράψει ένα συγκλονιστικό έργο γεμάτο με «πικρές αλήθειες» γι’ αυτά τα γεγονότα («Το αυγό»), με αναφορές στην τραγική παράλληλη Ιστορία των δύο χωρών, το οποίο δεν συμπεριλήφθηκε στον εορτασμό για τα 200 χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης, ενώ είδαμε ένα πλήθος από «ζαχαρωμένες» ασημαντότητες. Ποιοι επιλέγουν και με ποια κριτήρια;
Ως αποζημίωση και παρηγοριά, παρακολουθήσαμε στην Πειραιώς 260 την εξαίσια θεατρική δουλειά του γνωστού μας Πολωνού σκηνοθέτη Κριστόφ Βαρλικόφσκι, εμπνευσμένη κυρίως από το ομηρικό έπος, με τον τίτλο «Οδύσσεια. Μια ιστορία για το Χόλιγουντ», που ως κεντρικό του θέμα έχει τον νόστο, την επιστροφή στην πατρίδα μιας γυναίκας η οποία επιζεί από το γκέτο της Βαρσοβίας: μια σύγχρονη Πηνελόπη που διακινδύνευσε τη ζωή της για την επιστροφή του άντρα της, η αφήγηση της οποίας, όπως αφήνει ο τίτλος εν μέρει σοβαρά και εν μέρει αστεία να εννοηθεί, «θα μπορούσε» να αποτελέσει ακόμα και σενάριο χολιγουντιανής ταινίας.
Πράγματι, έγιναν οι πρώτες επαφές και συνεννοήσεις, αλλά η ταινία δεν γυρίστηκε ποτέ, επειδή η αφήγηση αυτής της ελεύθερης γυναίκας δεν «έδενε» με τις προδιαγραφές των μεγάλων «στούντιο» και με τις αντιλήψεις για τη γυναίκα των ισχυρών παραγωγών. Αυτό το υποθετικό «θα μπορούσε», με την ελαφρώς ειρωνική του χροιά, είναι το «αλάτι» του έργου του Βαρλικόφσκι και της παράστασής του, που κουβαλάει στους ώμους της όλη τη βαριά Ιστορία της Πολωνίας (και, έμμεσα, της Ελλάδας). Για να θυμίζει σε εμάς, τους απογόνους του Οδυσσέα, κάτι που έχουμε σχεδόν ξεχάσει, ότι η ζωή είναι έπος και έρωτας ελευθερίας, όχι ύποπτη χολιγουντιανή παραγωγή. Μια υποβλητική, «μπρεχτική» θεατρική δουλειά, που συνδυάζει όλα τα μέσα, έκπαγλο θέαμα, εκπληκτική μουσική (Πάβελ Μίκλετιν), θαυμαστά εικαστικά (έξοχα τα κοστούμια της Μαργαρίτας Στσέσνιακ), φωτισμούς δημιουργικούς (Φελίσε Ρος), βίντεο - animation δυνατά (Καμίλ Πόλακ) και τις ισοδύναμες, έξοχες, διακριτές υποκριτικές είκοσι εκλεκτών ηθοποιών, που συγκροτούν μια ομάδα συμπαγή, προσανατολισμένη σε κοινό στόχο. (Ο χώρος δεν μου επιτρέπει να αναφερθώ ονομαστικά στον καθένα). Μακράν η καλύτερη ως μορφή και ουσία παράσταση του φετινού Φεστιβάλ Αθηνών.
