Πριν από εβδομήντα χρόνια ο Ιωσήφ Στάλιν, γενικός γραμματέας του ΚΚΣΕ από το 1922 και θριαμβευτής του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου, άφηνε την τελευταία του πνοή. Τη νύχτα της 1ης Μαρτίου, έπειτα από ένα γενναίο γλέντι με τους επιτελείς του, ο Στάλιν υπέστη αιμορραγικό εγκεφαλικό επεισόδιο. Οι προσπάθειες για να κρατηθεί στη ζωή διήρκησαν έως τις 5 Μαρτίου, όταν, στις 9 μ.μ. τοπική ώρα, «η καρδιά του συντρόφου […], σοφού ηγέτη και δασκάλου του Κομμουνιστικού Κόμματος και της Σοβιετικής Ένωσης έπαψε να χτυπά».
Είναι ενδιαφέρον ότι από τις 3 Μαρτίου και εντεύθεν τα σοβιετικά ΜΜΕ μετέδιδαν τα ιατρικά ανακοινωθέντα και αναλυτικές λεπτομέρειες για την κατάσταση της υγείας του Στάλιν. Στις 4 Μαρτίου η είδηση είχε τηλεγραφηθεί και γνωστοποιηθεί στον υπόλοιπο κόσμο. Την 5η Μαρτίου, η ΑΥΓΗ κυκλοφορεί εκτάκτως με έξι σελίδες, δύο εκ των οποίων είναι αφιερωμένες στην ασθένεια του Στάλιν, στις διεθνείς αντιδράσεις και στο θεωρητικό έργο του Σοβιετικού ηγέτη.
Στις 6 Μαρτίου ο Στάλιν είναι ήδη νεκρός, η είδηση όμως δεν έχει προλάβει το τυπογραφείο. Η ΑΥΓΗ κυκλοφορεί με το θρυλικό πρωτοσέλιδο «Ο Γίγας Παλαίει με τον Θάνατο».
Το ιατρικό δελτίο
Η αναλυτική ενημέρωση ξεκινά με την παράθεση του ιατρικού δελτίου της προηγουμένης, συνεχίζει με άρθρα της Πράβδα, με τη βιογραφία του Στάλιν «δοσμένη από το Ινστιτούτο Μαρξ-Έγκελς-Λένιν» και με ρεπορτάζ από τις αντιδράσεις σε Ευρώπη, ΗΠΑ και Ανατολικό Μπλοκ. Δημοσιεύονται επίσης χρονογραφήματα που αποτυπώνουν τις αντιδράσεις των απλών αριστερών της εποχής. Παραθέτουμε εδώ ένα απόσπασμα που, αν και βρίθει λυρισμού, μας δίνει το κλίμα των ημερών.
Πυρά από την ΑΥΓΗ
Από το φύλλο δεν λείπει η κριτική προς όσους χαιρέκακα πανηγυρίζουν για την ασθένεια και τον επικείμενο θάνατο του Στάλιν. «Τιτικοί», Σοσιαλιστικό Κόμμα Γαλλίας και οι «μομμίες» (μούμιες) της Καθημερινής δέχονται τα πυρά της ΑΥΓΗΣ.
Τετρασέλιδη και μονοθεματική
7 Μαρτίου. Ο θάνατος του Στάλιν έχει πλέον μαθευτεί στα πέρατα της οικουμένης. Η ΑΥΓΗ κυκλοφορεί μονοθεματική, με τέσσερις σελίδες. Είναι ενδιαφέρον ότι στην πρώτη σελίδα, και αμέσως κάτω από το κεντρικό άρθρο, παρουσιάζεται η νέα δομή εξουσίας της Σοβιετικής Ένωσης. Πρόεδρος του Υπουργικού Συμβουλίου, ο Γκεόργκι Μαλενκόφ. Ο Μαλενκόφ ανήλθε στο αξίωμα με την υποστήριξη του Μπερία, σύντομα όμως τον εγκατέλειψε και συμμάχησε με ένα μέλος του Presidium που δεν υφίσταται σ’ αυτή την πρώτη λίστα αξιωματούχων της μετασταλινικής περιόδου: τον Νικίτα Χρουστσόφ.
Το πένθος
Οι αντιδράσεις και το πένθος στις χώρες όλου του κόσμου καταλαμβάνουν ολόκληρη σελίδα.
ΑΥΓΗ της Κυριακής και «ο αθάνατος»
8 Μαρτίου. Η εξασέλιδη ΑΥΓΗ της Κυριακής κυκλοφορεί με τίτλο από την ανταπόκριση ενός Σοβιετικού λογοτέχνη: «Ασάλευτος, ξαπλωμένος σε θάλασσα από λουλούδια ο αθάνατος».
Στο σχόλιο της ΑΥΓΗΣ, πάνω δεξιά, καταγγέλλονται όσοι περίμεναν ότι θα ξεσπάσει εσωτερική διαμάχη στο ΚΚΣΕ μετά τον θάνατο του Στάλιν.
Προς επίρρωσιν του παραπάνω, στη μέση της πρώτης σελίδας δημοσιεύεται φωτογραφία με τους διαδόχους του.
Κυριακάτικες ταπεινές ειδήσεις και ατσαλάκωτα τσιγάρα
Στις εσωτερικές σελίδες της ΑΥΓΗΣ της Κυριακής, ανάμεσα σε ύμνους, ποιήματα και τηλεγραφήματα για τον μεγάλο ηγέτη, τρυπώνουν και πιο ταπεινές ειδήσεις:
* Η Ένωση Απολυθέντων (για ιδεολογικούς λόγους) Υπαλλήλων συγκαλεί τα μέλη της.
* Επ’ αφορμή της Παγκόσμιας Ημέρας της Γυναίκας, αφιέρωμα στις εξόριστες και φυλακισμένες μανάδες.
* Ο κλάδος των σταφιδοπαραγωγών κινδυνεύει με πλήρη καταστροφή.
* 13χρονος Γάλλος γίνεται ο νεότερος πρωταθλητής στο πατινάζ.
* Οπαδοί του Μεταξά θέλουν να εγείρουν ανδριάντα του στην Κεφαλονιά.
Και η καπνοβιομηχανία Παπαστράτος δημοσιεύει ρεκλάμα με τίτλο: «Όχι πια ΚΟΥΤΑ». Η κούτα, σημειώνει η διαφήμιση, «μια κακή ανάμνηση της Κατοχής, εξαφανίζεται πλέον. Έχετε τώρα τα γλυκόπιοτα τσιγάρα σας ατσαλάκωτα, καθαρά, άθικτα, σε ένα ΚΟΥΤΙ ΠΛΑΚΕ. 10 τσιγάρα, δρχ. 1.250».
