Live τώρα    
20°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
20 °C
18.2°C22.0°C
1 BF 47%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
18 °C
14.7°C21.2°C
2 BF 57%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
17 °C
16.0°C19.4°C
2 BF 63%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
20 °C
18.8°C21.5°C
1 BF 61%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
15 °C
14.9°C18.4°C
2 BF 63%
Ιδιωτικό χρέος / Λίγα και αναποτελεσματικά τα μέτρα για χρέη προς εφορία, ταμεία, τράπεζες
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Ιδιωτικό χρέος / Λίγα και αναποτελεσματικά τα μέτρα για χρέη προς εφορία, ταμεία, τράπεζες

Κόσμος στο Σύνταγμα

Με ιδιαίτερη καθυστέρηση και επιμένοντας στις ίδιες αναποτελεσματικές μεθόδους εντέλει η κυβέρνηση εσπευσμένα, και λίγες εβδομάδες πριν από την προκήρυξη των εκλογών, κατέθεσε στη Βουλή σειρά μέτρων που αφορούν το καλπάζον ιδιωτικό χρέος, και ειδικότερα ρυθμίσεις για οφειλές προς εφορία και ασφαλιστικά ταμεία, αφήνοντας και πάλι ουσιαστικά απροστάτευτη την πρώτη (ή μόνη) κατοικία εκατοντάδων χιλιάδων πολιτών.

Η κραυγαλέα πραγματικότητα ήταν η αιτία που η κυβέρνηση έσπευσε να πάρει στο παρά πέντε μέτρα αναβίωσης κάποιων πολυετών ρυθμίσεων προς εφορίες και ασφαλιστικά ταμεία και να προσπαθήσει να «ζωντανέψει» τον αποτυχημένο εξωδικαστικό συμβιβασμό, καθώς μέσα σε τέσσερα χρόνια επιτεύχθηκαν σχετικές συμφωνίες που αφορούν μόλις ένα μικρό, μονοψήφιο ποσοστό των περιπτώσεων.

Η θλιβερή εικόνα ΑΑΔΕ και ΚΕΑΟ

Και ενώ η κυβέρνηση Μητσοτάκη και ο υπουργός Οικονομικών Χρήστος Σταϊκούρας επαίρονται συνεχώς για τους ρυθμούς ανάπτυξης και για τη «δημιουργία πολλών νέων και καλοπληρωμένων θέσεων εργασίας», η θλιβερή εικόνα της πραγματικότητας, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, δείχνει ότι:

Τα 411,6 δισ. ευρώ έφτανε το ιδιωτικό χρέος στα τέλη του 2022. Εξ αυτών, τα 260,9 δισ. είναι ληξιπρόθεσμα προς τράπεζες, εφορίες (ΑΑΔΕ) και ασφαλιστικά ταμεία (ΚΕΑΟ) και αμφίβολης εισπραξιμότητας τουλάχιστον ως προς ένα σημαντικό τμήμα τους. Είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον το γεγονός ότι -και αυτό είναι κάτι που χαρακτηρίζει απολύτως το είδος της οικονομικής ανάπτυξης που επιτεύχθηκε επί Νέας Δημοκρατίας- ενώ το 2021 και το 2022, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, καταγράφηκε αύξηση του ΑΕΠ κατά 8,4% και 5,6% αντιστοίχως, την ίδια περίοδο υπήρξαν:

1. Επί κυβέρνησης Ν.Δ. (Αύγουστος 2019-Νοέμβριος 2022), αύξηση των οφειλών προς την ΑΑΔΕ κατά 7,767 δισ. ευρώ και αύξηση των οφειλετών κατά 26.073 φορολογούμενους. Η σημαντική, κατά 116.000 περίπου ΑΦΜ, μείωση των οφειλετών το 2022 οφείλεται ουσιαστικά στην εξάλειψη οφειλών μικρότερων των 50 ευρώ για 169.000 φορολογούμενους. Σε όλες τις άλλες κατηγορίες άνω των 50 ευρώ οι οφειλέτες αυξήθηκαν.

2. Την περίοδο 2021-2022 χάθηκε το 20% των ρυθμίσεων προς την εφορία και το ληξιπρόθεσμο χρέος συνέχισε τον καλπασμό του ξεπερνώντας τα 113 δισ. ευρώ.

3. Από τα 4,7 εκατ. οφειλέτες προς την εφορία, σε 1.406.550 ΑΦΜ έχουν ήδη γίνει κατασχέσεις ακινήτων και κινητών προς εκπλειστηριασμό ή κατασχέσεις τραπεζικών λογαριασμών και κατασχέσεις «εις χείρας τρίτων» (όπου ως τρίτοι νοούνται ακόμη και οι οφειλέτες-πελάτες μιας επιχείρησης ή ενός επαγγελματία). Επιπλέον, για 2.045.763 ΑΦΜ έχουν δρομολογηθεί οι διαδικασίες για την έκδοση αποφάσεων για λήψη μέτρων αναγκαστικής εκτέλεσης με κατασχέσεις και πλειστηριασμούς. Μάλιστα, το 2023, παρά τα λόγια παρηγοριάς της κυβέρνησης, η ΑΑΔΕ ξεκίνησε ήδη από τις πρώτες ημέρες του Ιανουαρίου τους πλειστηριασμούς οικοπέδων, διαμερισμάτων, ακόμα και αγροτεμαχίων, και έχει αναρτήσει πρόγραμμα πλειστηριασμών έως τον προσεχή Ιούνιο σύμφωνα με τα στοιχεία του site της.

4. Παρά τη διαφημιζόμενη ανάπτυξη και τις «καλοπληρωμένες δουλειές», από τη ρύθμιση των 120 δόσεων σε σύνολο 601.293 ρυθμίσεων οφειλών προς το ΚΕΑΟ χάθηκαν το 2021 οι 74.287, ενώ το 2022 το πλήθος όσων απώλεσαν τη σχετική ρύθμιση εκτοξεύτηκε στα 277.608 ΑΦΜ. Χάθηκε δηλαδή σχεδόν το 50% των ρυθμίσεων!

Πίνακας με οφειλές

Τα κόκκινα δάνεια

Το ληξιπρόθεσμο δανειακό χρέος προς τις τράπεζες, παρά τη μείωση των κόκκινων δανείων στους τραπεζικούς ισολογισμούς, παραμένει ακόμη και σήμερα σε υψηλά επίπεδα. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΤτΕ, ανέρχεται σε 101 δισ. ευρώ περίπου, από τα οποία τα 86 δισ. ευρώ ανήκουν σε funds και μόλις τα 15 δισ. ευρώ είναι στις τράπεζες.

Το θέμα αποτελεί κομβικό σημείο και της προεκλογικής σύγκρουσης και μετά την άρση της προστασίας της πρώτης κατοικίας και τη θέσπιση του Πτωχευτικού Νόμου από τη Ν.Δ. πήρε ιδιαίτερες διαστάσεις με αφορμή και τους επιχειρούμενους πλειστηριασμούς αλλά και την πρόσφατη απόφαση του Αρείου Πάγου.

«Κατά τα έτη 2020-2022, το 83% των ανακτήσεων από μη εξυπηρετούμενα δάνεια προήλθε από συναινετικές λύσεις διευθέτησης, ενώ μόνο το 17% των ανακτήσεων προήλθε από πλειστηριασμούς» σύμφωνα με την πρόσφατη ανακοίνωση των εταιρειών διαχείρισης απαιτήσεων (servicers) με αφορμή την τελευταία απόφαση του Αρείου Πάγου. Στην ίδια ανακοίνωση αναφέρεται επίσης ότι το σύνολο των υποθέσεων που σχετίζεται με ακίνητα είναι 700.000 μεν, αλλά οι 400.000 υποθέσεις αφορούν οικιστικά ακίνητα.

Βάσει αυτών των στοιχείων, και εφόσον το 17% των «ανακτήσεων», δηλαδή της είσπραξης των σχετικών απαιτήσεων, προήλθε από πλειστηριασμούς, τεκμαίρεται ότι για περίπου 100.000 υποθέσεις εκπλειστηριάστηκαν ακίνητα πάσης φύσεως (εμπορικά, βιομηχανικά, βιοτεχνικά, ξενοδοχεία και οικιστικά). Αριθμός βεβαίως που δεν είναι καθόλου μικρός, μια και αφορά την περίοδο 2020-2022. Αν και δεν διευκρινίζεται πόσα οικιστικά ακίνητα εκπλειστηριάστηκαν ήδη, το βασικό δεδομένο που προκύπτει είναι ότι 400.000 δάνεια σχετίζονται με οικιστικά ακίνητα.

Παράλληλα, η δεδομένη αποτυχία του λεγόμενου εξωδικαστικού συμβιβασμού κάνει ακόμη πιο θολό το τοπίο. Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσίασε ο Χρ. Σταϊκούρας πρόσφατα στη Βουλή, οι ρυθμίσεις οφειλών που έχουν ήδη υλοποιηθεί διαμορφώνονται μόλις στις 1.498 και αφορούν ρυθμίσεις χρεών συνολικού ύψους 250 εκατ. ευρώ, μολονότι 32.000 οφειλέτες έχουν προσκομίσει/αναρτήσει τα οικονομικά τους στοιχεία, από τα οποία προκύπτουν συνολικές οφειλές ύψους 19 δισ. ευρώ. Οριστικές αιτήσεις ρύθμισης μέσω της πλατφόρμας του εξωδικαστικού έχουν υποβάλει 9.000 οφειλέτες, με συνολικές οφειλές 5 δισ. ευρώ.

Παρά την αισιοδοξία του υπ. Οικονομικών για αύξηση του όγκου των εξωδικαστικών συμβιβασμών, η έλλειψη υποχρεωτικότητας ή χρονικών ορίων για τράπεζες και servicers αλλά και την ΑΑΔΕ και το ΚΕΑΟ ως προς την ανάρτηση και την αποδοχή ή απόρριψη των προτάσεων των οφειλετών μάλλον αποδεικνύει το αβάσιμο της υπουργικής αισιοδοξίας. Πόσο μάλλον αν ληφθούν υπόψη ο συνολικός όγκος των κόκκινων δανείων και ο δεδομένος κίνδυνος της σημαντικής αύξησής τους λόγω της έντασης των υφεσιακών φαινομένων και κυρίως της σημαντικής αύξησης των επιτοκίων.

Για την Ιστορία, από τις μόλις 1.498 ρυθμίσεις, συνολικού ύψους 250 εκατ. ευρώ:

* 697 ρυθμίσεις, συνολικού ύψους 157 εκατ. ευρώ, έχουν διενεργηθεί από τράπεζες και εταιρείες διαχείρισης.

* 801 ρυθμίσεις, συνολικού ύψους 93 εκατ. ευρώ, έχουν διενεργηθεί από το Δημόσιο.

Οι τιμωρητικές λογικές στη διόγκωση του ιδιωτικού χρέους

Το θέμα της υπερχρέωσης νοικοκυριών, επαγγελματιών, αυτοαπασχολούμενων και μικρομεσαίων αλλά και μεγαλύτερων επιχειρήσεων «σέρνεται» για περισσότερο από μια δεκαετία, καθώς δημιουργήθηκε κυρίως στην καρδιά της μνημονιακής κρίσης, την περίοδο 2011-2013. Σε μέγα βαθμό σχετιζόταν με την κατάρρευση του τραπεζικού συστήματος και τη βίαιη σχεδόν διακοπή της χρηματοδότησης της οικονομίας, μιας και το λεγόμενο deflation (ξεφούσκωμα, αποπληθωρισμός) της ελληνικής οικονομίας επιλέχθηκε τότε ως «βασικό φάρμακο». Από τότε ουσιαστικά η χρηματοδότηση με λογικές «κανονικότητας» δεν επέστρεψε στην ελληνική αγορά. Αντιθέτως, επιβλήθηκαν και από την πλευρά του κράτους τιμωρητικές λογικές, που επέτειναν το πρόβλημα και οδήγησαν σε περαιτέρω διόγκωση του ιδιωτικού χρέους. Είναι χαρακτηριστική η σύνθεση του χρέους προς την εφορία (ΑΑΔΕ):

* Το 51,3% των ληξιπρόθεσμων οφειλών προέρχεται από κλασικές πηγές φορολόγησης, δηλαδή τους άμεσους και έμμεσους φόρους (ΦΠΑ, ειδικοί φόροι κατανάλωσης κ.λπ.), φόρους κεφαλαίου (μεταβιβάσεις περιουσιακών στοιχείων πάσης φύσεως) και αποτελεί ουσιαστικά τη βασική οφειλή των φορολογουμένων.

* Το 28,1% προέρχεται από πάσης φύσεως πρόστιμα (από προσαυξήσεις σε δόσεις οφειλετών, καθώς στο σχετικό κονδύλι περιλαμβάνονται και επιβαρύνσεις υπερτοκογλυφικές 15% τον μήνα ή 180% τον χρόνο για ρυθμισμένες οφειλές που δεν εξυπηρετούνται, μέχρι πρόστιμα από κλήσεις κ.λπ.).

* Το 20,6% των ληξιπρόθεσμων οφειλών προέρχεται από μη φορολογικές οφειλές (καταπτώσεις εγγυήσεων, δικαστικά έξοδα, καταλογισμοί κ.λπ.).

Η ολιστική λύση

Η προώθηση μιας ολιστικής λύσης από πλευράς της αξιωματικής αντιπολίτευσης ήδη έχει αρχίσει να περιγράφεται σε αδρές γραμμές τόσο από τον πρόεδρο όσο και τα στελέχη του οικονομικού επιτελείου του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. και αναμένεται να παρουσιαστεί αναλυτικότερα εντός του αμέσως επόμενου χρονικού διαστήματος.

Η δεσμευτικότητα για όλες τις εμπλεκόμενες πλευρές της πλατφόρμας εξωδικαστικού συμβιβασμού -πέραν της νομοθέτησης της πρώτης ή μόνης κατοικίας- είναι μία από τις βασικές θέσεις που ήδη προβάλλονται. Η κανονικοποίση, επίσης, της χρηματοδότησης των μικρομεσαίων επιχειρήσεων από τράπεζες αλλά και νέους χρηματοδοτικούς θεσμούς και των αυτοαπασχολούμενων θα δημιουργήσει επίσης μια άλλη δυναμική και στην εξυπηρέτηση του ιδιωτικού χρέους.

Πέρα όμως από αυτά, η διαγραφή μέρους του χρέους πρέπει να είναι υπό όρους βασικό εργαλείο διαχείρισης του προβλήματος. Για παράδειγμα, όπως προκύπτει από τα στοιχεία που ήδη παραθέσαμε, τουλάχιστον το ένα τρίτο περίπου του χρέους προς την εφορία είναι «αέρας κοπανιστός», δηλαδή υπερβολικές προσαυξήσεις των δηλωμένων και βεβαιωμένων ρυθμισμένων οφειλών λόγω αδυναμίας εξυπηρέτησης των ρυθμίσεων.

Οπως κατά μέγα μέρος η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ είχε κάνει, δίνοντας τη δυνατότητα ρυθμίσεων για χρέη προς τα ασφαλιστικά ταμεία με σημαντική μείωση ή και διαγραφή τόκων και προσαυξήσεων, μια αντίστοιχη ρύθμιση για χρέη προς την ΑΑΔΕ, και μάλιστα με αναδρομική ισχύ, θα πρέπει (κατά την άποψη του υπογράφοντος) να αποτελέσει βασικό τμήμα της «ολιστικής αντιμετώπισης» του ιδιωτικού χρέους. Ειδικά όταν αυτή τη στιγμή τα χρέη προς την εφορία ισούνται σχεδόν με το σύνολο των κόκκινων δανείων. Μια τέτοια κίνηση, με παράλληλη υποχρέωση ρύθμισης σε 120 δόσεις, και η απελευθέρωση των δυνατοτήτων φορολογικής ενημερότητας μετά την εξυπηρέτηση κάποιου αριθμού δόσεων θα είχε απελευθερωτικές και θετικές πολλαπλασιαστικές συνέπειες στο σύνολο της οικονομίας. Κάτι ανάλογο θα μπορούσε να ισχύσει και για το ΚΕΑΟ.

Και φυσικά, η διασφάλιση της δυνατότητας εξασφάλισης αξιοπρεπούς διαβίωσης για τους οφειλέτες θα πρέπει να είναι η βάση των ουσιαστικών ρυθμίσεων, αναδιαρθρώσεων, διαγραφών και εντέλει συνολικής ρύθμισης του ιδιωτικού χρέους.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL