Οι δραματικοί τόνοι του υπουργού Οικονομικών την περασμένη εβδομάδα για την προβληματική πορεία της ελληνικής οικονομίας μέχρι τις αρχές του 2024 θα μπορούσαν να… καλωσοριστούν ως «άφιξη» του Χρ. Σταϊκούρα στην πραγματικότητα. Γιατί δεν είναι μόνο ότι τέλη του 2021, που το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης σχεδίαζε προϋπολογισμό με πρόβλεψη για πληθωρισμό 0,8%-1% και τιμή πετρελαίου κοντά στα 70 δολάρια το βαρέλι και μάλιστα με τάσεις αποκλιμάκωσης (Εισαγωγή στο Σχέδιο Προϋπολογισμού 2022). Γιατί ακόμη και τις αρχές του περασμένου Απριλίου, με την ψήφιση του αναθεωρημένου προϋπολογισμού, ο Χρ. Σταϊκούρας προέβλεπε πλέον πληθωρισμό για το σύνολο του 2022 στο… 7% και πολλά άλλα που σαρώθηκαν από τις εξελίξεις.
Βεβαίως, για να είμαστε δίκαιοι, ήταν η επικρατούσα σχολή σκέψης εκείνη την περίοδο στην Ε.Ε. και την ΕΚΤ ότι τα φαινόμενα που προκάλεσε ή ενέτεινε ο πόλεμος στην Ουκρανία θα είναι προσωρινά.
Και δεν είναι ο πόλεμος μόνο και οι άμεσες οικονομικές του συνέπειες που δημιουργούν έντονο κλίμα αβεβαιότητας. Πραγματοποιούνται κοσμογονικές αλλαγές στις διεθνείς συμμαχίες, όχι μόνο στο πολιτικοστρατιωτικό μέτωπο αλλά και στο οικονομικό. Η διεύρυνση των BRICS με χώρες όπως το Ιράν αλλά και χώρες της Λατινικής Αμερικής, πιθανότατα ακόμη και την Τουρκία, κάνει την κατάσταση ακόμη πιο αβέβαιη.
Και, το κυριότερο, πώς μπορεί να κρατηθεί ζωντανή μια οικονομία με το 3ο υψηλότερο δημόσιο χρέος παγκοσμίως και με ιδιωτικό χρέος που ξεπερνά τα 250 δισ. σύμφωνα με τις πιο συντηρητικές εκτιμήσεις; Αθροιστικά δηλαδή με χρέος 400% του ΑΕΠ και ίσως παραπάνω;
Ο τουρισμός σώζει, αλλά…
Το μόνο ιδιαίτερα δυναμικό στοιχείο της ελληνικής οικονομίας που μπορεί να συγκρατήσει κάπως την κατάσταση, αλλά -δυστυχώς- και τον υψηλό πληθωρισμό είναι ο σημαντικά αυξημένος για το 2022 τουρισμός. Και μάλιστα σε τέτοια επίπεδα, που πιθανότατα θα ξεπεράσει και το 2019. Όμως όλες οι άλλες θετικές τάσεις που είχαν εκδηλωθεί ανατρέπονται. Η βιομηχανία και εν γένει η μεταποίηση δεν φαίνεται ότι θα αντέξουν την τρομακτική αύξηση του ενεργειακού κόστους και οι επενδύσεις περιορίζονται (και βεβαίως η μετατροπή του project του Ελληνικού σε κλασική ελληνική οικοπεδοαντιπαροχή με μόνο δύο Έλληνες παίκτες και πολύ περισσότερο η μετατροπή του Ελληνικού σε Ellinikon δεν αποτελεί σοβαρό δείγμα «επενδυτικής γραφής».)
Από την άλλη πλευρά, με τους Έλληνες να έχουν της χαμηλότερη αγοραστική δύναμη στην Ευρώπη των 27 (πλην Βουλγαρίας…), οι τεράστιες αυξήσεις τιμών στα ναύλα των πλοίων, των ταξί, στα καταλύματα και στην εστίαση καλά κρατούν, καθώς φαίνεται ότι η τουριστική ζήτηση θεωρεί βατές ακόμη τις νέες τιμές. Είναι χαρακτηριστικό ότι η κατά σχεδόν 40% αύξηση των κομίστρων στην Αθήνα δεν μείωσε καθόλου τη ζήτηση, καθώς σχεδόν καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας η εξεύρεση ταξί είναι σχεδόν αδύνατη λόγω της απασχόλησής τους στο ευρύτερο τουριστικό κύκλωμα.
Προβλέψεις και τάσεις
Είναι γεγονός ότι σε πολλές κατηγορίες προϊόντων (με εξαίρεση τα καύσιμα, το αέριο και το ρεύμα), που οι τιμές τους εκτοξεύτηκαν με τον πόλεμο στην Ουκρανία, διαμορφώνονται κάποιες τάσεις μικρής αποκλιμάκωσης. Στα σιτηρά, σύμφωνα και με τον πίνακα που σας παραθέτουμε (από το Τμήμα Ερευνών Αγροτικής Πολιτικής της Τράπεζας Πειραιώς) η πτώση της τιμής τον τελευταίο μήνα φτάνει το14,67%, ενώ μονοψήφιες είναι οι μειώσεις σε ζάχαρη, ρύζι, καλαμπόκι, βαμβάκι κ.α.
Βεβαίως, οι αυξήσεις από την αρχή του χρόνου είναι πολύ μεγάλες, π.χ., 50,84% στα σιτηρά αλλά και +112,47% την τελευταία τριετία. Γεγονός που αποδεικνύει ότι η τεράστια ανατίμηση των πρώτων υλών προηγήθηκε κατά πολύ της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία. Κάτι βεβαίως που δεν είχε γίνει αντιληπτό από τους ασκούντες οικονομική πολιτική στην Ελλάδα. Αλλά επειδή η Ελλάδα δεν χωρίζεται με σινικά τείχη από τον υπόλοιπο κόσμο, οι προβλέψεις για τη διεθνή οικονομία είναι καθοριστικές.
- Βασικό θέμα είναι η εξέλιξη τω επιτοκίων, των οποίων η αύξηση έχει ξεκινήσει σε όλον τον κόσμο πλην Ε.Ε., κάτι που θα συμβεί εντός του Ιουλίου. Το θέμα συνδέεται απολύτως και με τη δυνατότητα της χώρας να δανείζεται με λογικά επιτόκια, μια και προϋπολογισμός και ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών είναι ιδιαίτερα ελλειμματικά. Προς το παρόν, ο εξωτερικός δανεισμός έχει σταματήσει λόγω υψηλότατων επιτοκίων, άνω του 4%. Στο πλαίσιο αυτό έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον το νέο χρηματοοικονομικό «εργαλείο» για Ιταλία, Ελλάδα κ.ά. χώρες που θα χρησιμοποιήσουν η Λαγκάρντ και η ΕΚΤ.
- Η πορεία του πληθωρισμού και η πιθανότητα μετεξέλιξής του σε στασιμοπληθωρισμό είναι επίσης ένα κομβικό θέμα. Επί του θέματος κορυφαίοι οικονομολόγοι διασταυρώνουν τα ξίφη τους. Ο Μοχάμεντ Ελ Εριάν, επικεφαλής του γερμανικού τραπεζοασφαλιστικού γίγαντα Allianz, και πρώην CEO της μεγαλύτερης εταιρείας επενδύσεων σε ομόλογα PIMCO, κατακρίνει τη Fed σε άρθρο στους Financial Times ότι άργησε να αντιδράσει για την αντιμετώπιση του πληθωρισμού και τώρα διακινδυνεύει την πορεία της αμερικανικής οικονομίας. Ο Νουριέλ Ρουμπινί υποστηρίζει πως η επόμενη ύφεση θα σημαδευτεί από στασιμοπληθωρισμό ή και από κρίση χρέους. «Τα επίπεδα ιδιωτικού και δημόσιου χρέους είναι πολύ υψηλότερα σήμερα από ό,τι στο παρελθόν, έχοντας αυξηθεί από 200% το 1999 σε 350% σήμερα, με μια ιδιαίτερα απότομη αύξηση από την έναρξη της πανδημίας. Υπό αυτές τις συνθήκες, η ταχεία ομαλοποίηση της νομισματικής πολιτικής και τα αυξανόμενα επιτόκια θα οδηγήσουν σε χρεοκοπία νοικοκυριά, εταιρείες, χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και κυβερνήσεις με χρέη» υποστηρίζει.
Η εξίσωση είναι σίγουρα πολύ δύσκολη για την επόμενη κυβέρνηση…
