Να διευκρινίσει τις διάφορες «υποχρεώσεις» των κρατών για την προστασία του κλιματικού συστήματος «για τις σημερινές και μελλοντικές γενιές» ζητά από το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, με απόφαση 130 κρατών, ύστερα από πρωτοβουλία της Δημοκρατίας του Βανουάτου. «Μια πρωτόγνωρη πρόκληση, πολιτισμικής εμβέλειας» σημειώνει το κείμενο. Ιστορική απόφαση; Ο χρόνος θα δείξει. Σίγουρα όμως πρόκειται για σημαντική καμπή στην υπόθεση της κλιματικής κρίσης και των ευθυνών κρατών και κυβερνήσεων. Σοβαρό βήμα σε μία κρίσιμη συγκυρία. Η απόφαση του Δικαστηρίου αναμένεται σε δύο χρόνια και, αν και μη δεσμευτική, όπως εξήγησε ο γ.γ. του διεθνούς οργανισμού Α. Γκουτέρες, μπορεί να βοηθήσει τους κυβερνώντες να «πάρουν τα πιο θαρραλέα και πιο ισχυρά κλιματικά μέτρα που τόσο απελπισμένα χρειάζεται ο κόσμος».
«Αυτή η απόφαση θέτει στο επίκεντρο τα ανθρώπινα δικαιώματα και την ισότητα μεταξύ των γενεών σε θέματα κλιματικής αλλαγής, δύο στοιχεία-κλειδιά που γενικά απουσιάζουν από τον κυρίαρχο λόγο» επισήμανε η Σάινα Σαντάι της ομάδας σκέψης «Ενότητα για ευαισθητοποιημένος επιστήμονες». Η εξέλιξη αυτή έρχεται μία μόλις εβδομάδα μετά την τελευταία έκθεση της Διακυβερνητικής Επιτροπής του ΟΗΕ για το Κλίμα, που για πολλοστή φορά στηλίτευσε την απραξία των κρατών και την ίδια ημέρα που το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου συζητά δύο κομβικής σημασίας για την κλιματική δικαιοσύνη προσφυγές. Εκείνη των KlimaSeniorinnen (που πρόσφατα επισκέφθηκαν την Αθήνα) κατά του ελβετικού κράτους, κατηγορώντας το για αδράνεια απέναντι στην κλιματική κρίση, και αυτή ενός πρώην δημάρχου γαλλικής κοινότητας και νυν ευρωβουλευτή: ο Νταμιέν Καρέμ, πρώην δήμαρχος της κοινότητας Grande-Synthe στην περιφέρεια της Δουνκέρκης στη Βόρεια Γαλλία, κατηγορεί το κράτος για «κλιματική αδράνεια» σε σχέση με την απειλή πλημμυρών στην περιοχή.
Η απόφαση της Τετάρτης αποτελεί σημαντική συμβολική νίκη ενός κράτους 320.000 ανθρώπων. Της Δημοκρατίας του Βανουάτου, ένα σύμπλεγμα νησιών στον Ειρηνικό, που πήρε τη σχετική πρωτοβουλία το 2021, ύστερα από εκστρατεία των φοιτητών ενός πανεπιστημίου των Νησιών Φίτζι το 2019. Εξειδικευμένοι στα της κλιματικής κρίσης δικηγόροι θεωρούν ότι η απόφαση του ΟΗΕ είναι «απαραίτητη γιατί σήμερα, στο πλαίσιο της Συμφωνίας του Παρισιού για το Κλίμα, υφίσταται σύγχυση σε ό,τι αφορά τις νομικές ευθύνες κάθε χώρας απέναντι στην κλιματική υπερθέρμανση» εξήγησε ο ανταποκριτής του BBC για κλιματικά ζητήματα Ματ Μακ Γκραθ.
Απέναντι στο μέτωπο για κλιματική δικαιοσύνη, οι δύο χώρες που ευθύνονται για τις περισσότερες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, οι ΗΠΑ και η Κίνα, που πάντως απέφυγαν να εμποδίσουν την απόφαση που υιοθετήθηκε διά βοής. Εξηγώντας την αμερικανική στάση εξ ονόματος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, ο Νικόλας Χιλ επισήμανε ότι η αμερικανική κυβέρνηση πιστεύει πως η διπλωματία είναι ο καλύτερος τρόπος για κλιματική δράση και όχι οι αίθουσες των δικαστηρίων. Από την πλευρά του, πάντως, το Βανουάτου έκανε ό,τι μπορούσε: «Δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτε σε οικονομικό και πολιτικό επίπεδο, γιατί δεν έχουμε δύναμη. Μπορούμε μόνο να χρησιμοποιήσουμε την κυριαρχία μας ως κράτος-μέλος του ΟΗΕ» δήλωσε ο υπουργός Κλιματικής Αλλαγής του Βανουάτου Ραλφ Ρέγκενβανου. Δείγμα των καιρών: παρεμφερής προσπάθεια το 2011 από τα Νησιά Μάρσαλ και Παλάου είχε αποτύχει. Στον αντίποδα, σήμερα, το Βανουάτου κατάφερε να έχει τη στήριξη 129 χωρών, μεταξύ αυτών της Γαλλίας, της Γερμανίας, της Βρετανίας και άλλων αναπτυγμένων χωρών με υψηλά ποσοστά εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα.
* Η Ρένα Δούρου είναι μέλος της Πολιτικής Γραμματείας του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ., υπεύθυνη για το Περιβάλλον, την Κλιματική Αλλαγή και την Ενεργειακή Κρίση.
