«Διαμάντια στον ουρανό της νύχτας» έγραφε η εφημερίδα εκείνη τη μέρα που ο Jazz FM με διευθυντή τον Κώστα Γιαννουλόπουλο και συντονιστή προγράμματος τον Ιλάν εξέπεμψε στους 102.4 της αθηναϊκής μπάντας των FM. Ήταν τα μεσάνυχτα της 11ης Μαρτίου του 1991, ημέρα Δευτέρα.
Διαμάντια στον ουρανό της νύχτας
Το απονενοημένο εγχείρημα για τη δημιουργία του πρώτου και μοναδικού τζαζ σταθμού της χώρας είχε μπει βαθιά στο μυαλό μας από καιρό. Από το υπόγειο ταβερνάκι της πρώτης συνάντησης μέχρι το υπόγειο του σταθμού στον Βύρωνα έμεναν λίγες μόνο νύχτες.
Ο Paquito D’Rivera έδωσε το σύνθημα για το ξεκίνημα. Το φανκ του James Brown, τα blues του John Lee Hooker, το latin beat του Tito Puente βρήκαν το ταίρι τους στο σαξόφωνο του Charlie Parker, στο μπάσο του Mingus, στην τρομπέτα του Miles, στο τενόρο του Coltrane, στο πιάνο του Monk.
Σαν υπεύθυνος «στρατολόγησης», είχα αναλάβει την εκπαίδευση των υποψήφιων «μάγων» πριν τους παραδώσω στην ανάκριση του πεπειραμένου «θεού» της τζαζ. «Πόσους δίσκους έχεις;», «ποιοι παίζουν στο κουαρτέτο του Coltrane;» ήταν δύο σταθερές ερωτήσεις. Τα κριτήρια ήταν χαλαρά και οι νέοι παραγωγοί έπαιρναν σύντομα το ερτζιανό βάπτισμα.
Πολλά τα ξενύχτια και οι συζητήσεις για το ύφος και το μουσικό περιεχόμενο των εκπομπών που βελτίωναν τη ραδιοφωνική εικόνα των παραγωγών, που με την ψυχή τους ετοίμαζαν το καθημερινό τους πρόγραμμα αφού πρώτα τα είχαν «ακουμπήσει» στο Jazz-Rock, στο Music Corner ή στο Metropolis για τα αγαπημένα τους δισκάκια. Η υποδοχή του τζαζ κοινού της πρωτεύουσας ήταν συγκινητική. Ο σταθμός, από το αρχικό ένθετο τετράωρο, σε έναν χρόνο έγινε 24ωρος. Νέοι ταλαντούχοι μουσικοί τον πλαισίωναν και οι δίσκοι τους έβρισκαν τον δρόμο τους στις ερτζιανές λεωφόρους με την ένθερμη υποστήριξή μας.
Το τέλος ενός ονείρου
Την πρόταση εξαγοράς της συχνότητας αποδέχτηκε η πλειοψηφία της εταιρείας των ερασιτεχνών παραγωγών του ρ/σ Ηχώ FM, που είχε δώσει τη θέση του στον Jazz fm. Τον σταθμό ο οποίος διέγραψε μια εξάχρονη πορεία με πολύ θερμή αποδοχή από ένα αφοσιωμένο κοινό. Μέχρι που ο διαβόητος Πέτρος Κωστόπουλος, αυτή τη φορά με νέους χρηματοδότες, βρήκε θύματα για να στρώσουν τον δρόμο του στις lifestyle επιδιώξεις του.
Την τελευταία νύχτα, 26 Ιουλίου του 1996 ήταν, έκλεισα πίσω μου την πόρτα και γύρισα στο σπίτι τη στιγμή ο Πύρρος Δήμας σήκωνε το χρυσό «κάτω από την μπάρα» στην Ατλάντα. «Διαμάντια στον ουρανό της νύχτας», τέλος.
Ο Κώστας Γιαννουλόπουλος, που μας τίμησε διευθύνοντας τον Jazz FM 102.4 με τις γνωστές από τη μακρόχρονη δημοσιογραφική και ραδιοφωνική του εμπειρία αρετές, έφυγε ξαφνικά το μεσημέρι της 17ης Νοέμβρη του 1997, ανάμεσα σε φίλους.
Η «άλλη ματιά»
«Η εταιρεία μας, η Ηχώ ΕΠΕ, είχε από την ίδρυσή της συνδιαχειριστές τον Ιλάν και εμένα, αμισθί. Για πρακτικούς λόγους, το ταμείο διαχειριζόταν ο Ιλάν, με απόλυτη διαφάνεια, υπό τη στέγη της επαγγελματικής του έδρας στο κέντρο της Αθήνας. Ήμασταν μια εταιρεία με 15 μέλη, οι 8 από εμάς με ίσα ποσοστά, ενώ οι υπόλοιποι με μικρότερα.
Εκείνη την εποχή οι περισσότεροι συνέταιροι ήμασταν φοιτητές. Μεγαλύτερος και σαφώς εμπειρότερος ήταν ο Ιλάν. Η ενασχόλησή του με τη διοργάνωση πολιτιστικών εκδηλώσεων, το “management” καλλιτεχνών, αλλά, κυρίως, μέσα από τον χώρο της Αριστεράς, που του είχε δώσει το πλεονέκτημα της ευχέρειας στις δημόσιες σχέσεις, τη διατήρηση γνωριμιών που διαμόρφωναν απόψεις και την αναγκαία εμπειρία του στην οργάνωση και τη διαχείριση πολυμελών ομάδων.
Ολοι συνεισφέραμε στο εγχείρημα αυτό, ο καθένας στο μέτρο που μπορούσε. Όλοι μας δώσαμε κομμάτι της ζωής μας στην ανάπτυξη του σταθμού. Πέρα από τα άλλα, χειρωνακτική δουλειά, όχι αστεία! Θυμάμαι να φτυαρίζω στο υπόγειο, να βοηθώ στις σιδηροκατασκευές, να φυλάω “τσίλιες” στα Τουρκοβούνια, να αναρτώ διαφημιστικές πικέτες για τα πάρτι του σταθμού στις κολώνες της Αθήνας κ.ά.
Ηταν η εποχή που μόνο η αγάπη μας για τη μουσική μάς έκανε ραδιοφωνατζήδες. Κάποιοι από εμάς δεν είχαμε καμία ραδιοφωνική “προϋπηρεσία”. Χάρη στον Ιλάν πήραμε τη “νόμιμη άδεια” εκπομπής. Κάποιοι θα ισχυριστούν ότι η εκπομπή τους έκανε τη διαφορά, ότι το ακροατήριο των εκπομπών τους “πίεσε” τους ιθύνοντες να μας δώσουν άδεια. Η αλήθεια είναι ότι ο Ιλάν αξιοποίησε το πλεονέκτημα των αγνών ερασιτεχνών και έστησε μια ανεπανάληπτη εκστρατεία προβολής, η οποία έπεισε. Τελικά, πετύχαμε το απροσδόκητο.
Τα πράγματα όμως άλλαζαν. Κάποιοι αποχωρούσαμε κάνοντας τη στρατιωτική μας θητεία, άλλοι αναζητούσαν έμμισθη εργασία, νέοι παραγωγοί έρχονταν, νέες φωνές και ταλέντα ανακαλύπτονταν. Πιστοί ακροατές έγιναν ραδιοφωνικοί παραγωγοί, λίγοι από αυτούς δουλεύουν ακόμα και σήμερα. Κάποιοι άλλοι έκαναν σταδιοδρομία στον χώρο της ελληνικής δισκογραφίας. Άλλοι έγιναν Djs.
Τα έσοδα από τις διαφημίσεις κάλυπταν τα λιγοστά έξοδα λειτουργίας του σταθμού -παράδειγμα προς μίμηση για τις σημερινές startups-, ενώ τα θρυλικά πάρτι (πάλι υπό την αιγίδα και, κυρίως, τον συντονισμό του Ιλάν) έδιναν μια ανάσα ζωής και τη δυνατότητα για επενδύσεις σε εξοπλισμό. Έτσι πορευόμασταν.
Η εταιρεία δεν διένειμε ποτέ μέρισμα, κανείς δεν είχε μισθό. Στο πλαίσιο αυτό, σιγά σιγά οι περισσότεροι συνέταιροι αποστασιοποιήθηκαν αναζητώντας τα προς το ζην, αφήνοντας τη λειτουργία του σταθμού στα χέρια των λίγων συνεταίρων που επέλεξαν να ασχοληθούν με τον σταθμό μας, επιδιώκοντας έσοδα μέσω διαφημίσεων για την εκπομπή τους - και για άλλες. Αυτοί δικαίως αμείβονταν για την προσπάθειά τους, κρατώντας ένα τμήμα των εσόδων. Παρεπόμενο ήταν να επιθυμούν τη συνέχεια του εγχειρήματος αυτού» έγραφε με την απόσταση του χρόνου ο Δημήτρης Κοντογιάννης.
Στην ομάδα των παραγωγών του Jazz FM συμμετείχαν οι Κώστας Γιαννουλόπουλος (1948 έως 1997), Κώστας Γεωργίου (1961 έως 2007), Σάκης Τσιτομενέας, Σταύρος Μούτσελος, Ζακ Σαμουήλ, Λεωνίδας Αντωνόπουλος, Σπύρος Κατσιγιάννης, Δανάη Βλάχου, Λιάνα Μαλανδρενιώτη, Βασίλης Σταματίου, Κώστας Μπαρμπέρης, Θωμάς Κώνστας, Άννα Κουβαρά, Έλενα Γαβρεσέα, Αλίκη Σκουντριδάκη, Στράτος Βουγέλης, Ορέστης Σχινάς, Γιώργος Παπαζαχαρίου, Γιώργος Φλωράκης, Προκόπης Δούκας, Βασίλης Γεροντάκος, Βλάσσης Τζάτζαλος, Μελέτης Μοίρας, Γιάννης Κώνστας, Πάνος Γκόλφης, Τάσος Κωνστανταρόπουλος, Διονύσης Αγγελάκης, Στέλιος Μούστος, Jerry Κακαβιάτος, Χρήστος Πολύδωρος, Γεωργία Κάλφα, Γιώργος Παπαδόπουλος, Τάκης Αναγνωστόπουλος, Ζακ Τσαμούλος, Δημήτρης Φαρής, Γιώργος Κοτροκόης, Αντιγόνη Πάντα-Χαρβά και ο Ιλάν.
Κώστας Γιαννουλόπουλος (1948-1997)
Ψυχή τε και σώματι τζαζ
Χρόνια πολλά πέρασαν από τον Νοέμβριο του 1997, όταν έφυγε ξαφνικά από την οικογένεια της καλής μουσικής ο Κώστας Γιαννουλόπουλος. Φίλος και δάσκαλος, συνεργάτης σε αξέχαστες δημιουργικές μας στιγμές. Κάθε 17 Νοέμβρη η απουσία του γίνεται πιο έντονη και τα λόγια στερεύουν καθώς περνούν οι μέρες από εκείνη τη νύχτα που μάθαμε τα δυσάρεστα μαντάτα.
Δημιουργός της εκπομπής «Τα πρωινά όλου του κόσμου» στο Τρίτο Πρόγραμμα, εμπνευστής και διευθυντής του Jazz FΜ 102.4, το πρόσωπο πίσω από τα Φεστιβάλ «Praxis», με τον οποίο απολαμβάναμε τη μαγεία της τέχνης του αυτοσχεδιασμού σε κάθε ευκαιρία, δίσκο ή συναυλία. Μόνο που αυτή του τη σχέση με τη μουσική την είχε από νωρίς αναγάγει σε επιστήμη ο Κώστας Γιαννουλόπουλος.
Ηταν εμπειρία να βρίσκεσαι δίπλα του μπροστά στα ράφια ενός δισκοπωλείου. Σου κόστιζε βέβαια κάτι παραπάνω, αλλά ήταν πολύτιμα τα σχόλιά του, το σκεπτικό του για τη μουσική και το ιστορικό πλαίσιο της εποχής κάθε ηχογράφησης, το κοινωνικό πλαίσιο της δημιουργίας τους, την προσωπικότητα των δημιουργών και τη διείσδυση στον ψυχισμό του αποδέκτη τους. Τους προσέγγιζε ολιγόλογα, με ουσία, στα γραπτά του ή μέσα από τις μοναδικές ραδιοφωνικές εκπομπές του.
Η στιγμή της γνωριμίας μας είχε στο επίκεντρό της -τι άλλο;- έναν δίσκο τζαζ σε ένα δισκάδικο του κέντρου της Αθήνας. «Ακούς τζαζ;» με ρωτάει. «Ναι» του απαντώ. «Να τον πάρεις, είναι καλός» μου προτείνει. Έτσι άρχισαν όλα. Μέχρι και τον κοινό μας στόχο: τον Jazz FM. Έναν ραδιοφωνικό σταθμό με αντικείμενο την τζαζ και τις άλλες μουσικές της «ψυχής». Κάτι που έως τότε έμοιαζε με ένα όνειρο έγινε -έστω και για λίγο- πραγματικότητα.
Ένα κύμα ηρεμίας κι όποιος το εισπράξει
Ο Κώστας Γιαννουλόπουλος σπούδασε Οικονομικά, δούλεψε αρχικά σε μια τράπεζα, αλλά η μουσική τον είχε κερδίσει από νωρίς. Άρχισε να γράφει τους «Ηχοτονισμούς» στο περιοδικό Ήχος και το 1977, με συνεργάτες τον Σάκη Παπαδημητρίου και τον Γιώργο Χαρωνίτη, εξέδωσε το περιοδικό Τζαζ. Οργάνωσε και καθιέρωσε το φεστιβάλ «Praxis», ανεβάζοντας στη σκηνή του τις πιο σύγχρονες μορφές της παγκόσμιας τζαζ. Στη σελίδα του -στα Νέα- το αναγνωστικό κοινό έσπευδε να γευτεί τις αισθητικές τάσεις της εποχής και τη διεισδυτική άποψή του για αυτές.
Στις τελευταίες στιγμές της πολύτιμης επικοινωνίας του με το κοινό του, στο Τρίτο Πρόγραμμα, το δικό του ουτοπικό πλάνο έπαιρνε σχήμα και μορφή μέσα από το ονειρικό ερτζιανό ταξίδι του που ακουγόταν καθημερινά στις 11 το πρωί. Στις 17 Νοέμβρη του 1997 ο Κώστας εξέπεμψε για τελευταία φορά «Τα πρωινά όλου του κόσμου», «ένα κύμα ηρεμίας πάνω από την πόλη κι όποιος το εισπράξει». Λίγο μετά η καρδιά του τον πρόδωσε. Κι εγώ ακούω ακόμα τη βαθιά, διεισδυτική ραδιοφωνική φωνή του και βάζω στο «άλλο πικάπ» τους πολύτιμους δίσκους που αγόρασα με την προτροπή του.
Επιμέλεια φωτογραφικού υλικού: Κώστας Δρακονταειδής (studio Draffix)
