Με το όνομα και τις ικανότητές της να έχουν γίνει γνωστά στα μέλη της μικρής τζαζ κοινότητας στην Ελλάδα, η Νίκη Κοκκόλη δεν χρειάζεται πια ν’ αποδεικνύει συνεχώς την αξία της στους άνδρες συναδέλφους της
Δημιουργικό μέλος της τζαζ σκηνής στην Ελλάδα, χαρακτηρίζεται από οξυδέρκεια, πολλαπλές επιρροές και ικανότητα να απαντά στις μουσικές προκλήσεις. Τολμώ να πω πως έχει την ποιότητα μεγάλων μουσικών μορφών, όπως ο John Coltrane, κι ας κάνει τα πρώτα της μουσικά βήματα. Η ηθική στάση της είναι φανερή στον τρόπο που οι συνεργασίες της και οι μουσικές της αλληλεπιδρούν.
Το πιανάκι του θείου Γιάννη
Η μουσική μπήκε νωρίς στη ζωή της, στο πρόσωπο του αδελφού της μητέρας της και επί χρόνια μέλους του φολκ ντουέτου Λαθρεπιβάτες Γιάννη Νικολάου. Ένα παιδικό ηλεκτρικό πιανάκι ήταν το πρώτο δώρο στη δίχρονη ανιψιά του. Καθισμένη μπροστά στα πλήκτρα του, η μικρούλα Νίκη φανταζόταν πως παίζει σε μια συναυλία όπου καλούσε τους φανταστικούς της φίλους από το πρώτο της «συγκρότημα». Μόνοι θεατές της, ο μπαμπάς και η μαμά. Με το πιανάκι της περνούσε μαγεμένη τις ώρες της, ώσπου στα χέρια της έφτασε μια «κανονική» κλασική κιθάρα. Ήταν παραμονή Πρωτοχρονιάς όταν η επτάχρονη Νίκη την έβγαλε από το κουτί της και άρχισε να τη «γρατσουνάει» με δημιουργικό πάθος. Έχοντας πρότυπο τον γνωστό κιθαρωδό θείο, έπαθε σοκ με τον ήχο της κιθάρας που συνεχίζει να παίζει, ακόμα και σήμερα που ένα σαξόφωνο είναι η μεγάλη της αγάπη.
Αλτο σαξόφωνο ή «χρυσό κλαρίνο»;
Διαπιστώνοντας την τάση της για τη μουσική, οι γονείς της πείστηκαν πως έπρεπε να αρχίσει μαθήματα. Ο πρώτος της δάσκαλος ήταν ο πιο σημαντικός άνθρωπος, ο πιο καλός παιδαγωγός που είχε μέχρι σήμερα. Την έμαθε να αγαπάει τη μουσική. Μετά το μάθημα η μικρή Νίκη έκανε μαζί του τους πρώτους blues αυτοσχεδιασμούς. Στα 12 πια το Μουσικό Σχολείο του Αλίμου ανέλαβε τη συνέχεια της μουσικής της παιδείας. Είχε προηγηθεί το σοκ της συναυλίας της τζαζ μπάντας του σχολείου στο Γκάζι. Το σόλο του άλτο σαξοφωνίστα, κι ας ήταν αδύναμο από τεχνικής πλευράς, της πήρε την ψυχή! Τα όνειρά της με το παιδικό πιανάκι πήραν σχήμα και μορφή σ’ αυτό το λαμπερό μεταλλικό πνευστό, που κάποτε δόξασε ο «Bird» Charlie Parker.
Το «χρυσό κλαρίνο μου», λέει η Νίκη Κοκκόλη περιπαικτικά αγγίζοντάς το, μπας κι αυτό φέρει τον «παρά με... ουρά», παίζοντας -σπάνια- σε γάμους, πανηγύρια και διεθνή φεστιβάλ ή πουλώντας CD για τα αναγκαία λεφτά για τεχνικό εξοπλισμό: ένα καλό σαξόφωνο, που κατάφερε να αποκτήσει 12 χρόνια μετά, ένα μικρόφωνο και πετάλια για τα ηλεκτρονικά που τη συνοδεύουν.
Το καθεστώς της τζαζ
Μπαίνοντας στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Ιονίου Πανεπιστημίου συνάντησε τον Α.Μ., τον δάσκαλο του μαθήματος του ελεύθερου αυτοσχεδιασμού, που της «άνοιξε τα μάτια» μιλώντας της για τη μουσική δημιουργία, το πνευστό της όργανο, τον ήχο του, χωρίς ταμπού ή προκαταλήψεις. Ως η μόνη γυναίκα ενεργή μουσικός, έπρεπε να αποδεικνύει καθημερινά την αξία της και την παρουσία της παραμερίζοντας στοιχεία του εαυτού της, στην προσπάθειά της να ενταχθεί στο ανδροκρατικό «καθεστώς» της τζαζ. Έπρεπε να αλλάξει τον τρόπο που ντύνεται και απευθύνεται στους συναδέλφους. Το κατεστημένο της τζαζ απαιτεί και επιβάλλει τα κοινωνικά πρότυπα ενός ελλοχεύοντος σεξισμού, που άλλοτε φανερά, άλλοτε υποχθόνια απαιτούν η γυναίκα να βρίσκεται στο περιθώριο. Γιατί έτσι έχουμε μάθει να κάνουμε σε όλη μας τη ζωή κι άντε μετά να αλλάξουμε! Καιρός δεν είναι, όμως;
Τζαζικός σεξισμός
Πριν από 2 χρόνια η Ν. Κοκκόλη βρήκε τη δύναμη να σχολιάσει, χωρίς ενοχές, την καταπίεση που έχει δεχτεί ως «θηλυκότητα» όλα τα χρόνια της ζωής της στους περισσότερους τομείς, και συγκεκριμένα στη μουσική. Με σύμμαχο τον χρόνο, το όνομά της και οι ικανότητές της έχουν γίνει αρκετά γνωστά στα μέλη της μικρής τζαζ κοινότητας στην Ελλάδα. Τώρα πια δεν απαιτείται ν’ αποδεικνύει συνεχώς την αξία της στους άνδρες συναδέλφους.
Η λεκτική και η πνευματική πίεση που δέχεται μια γυναίκα στον ανδροκρατούμενο χώρο της τζαζ την απωθούν και την πείθουν πως δεν υπάρχει λόγος να τις ανεχτεί. Ο δρόμος μιας αυτοσχεδιάστριας και δημιουργού έτσι κι αλλιώς είναι δύσκολος και την εξωθεί συχνά στο περιθώριο. Η Νίκη πιστεύει πως ο αυτοσχεδιασμός κοντράρει πολλά στερεότυπα που ελάχιστα απ’ αυτά έχουν λόγο ύπαρξης. Όμως αυτό δεν συμβαίνει και στη μη μουσική κοινωνία;
Στο διάστημα με τον Coltrane
Ο Α.Μ., δάσκαλος του αυτοσχεδιασμού στο Ιόνιο, της έδωσε ν’ ακούσει το «Ascension» και το «Interstellar space», τα free jazz άλμπουμ του John Coltrane. Η Νίκη ένιωσε πως κάπου αλλού, σε τόπο και χρόνο, ακούγονταν η μουσική της, η φωνή της. Ο Trane την έκανε να αναρωτηθεί γιατί αυτή η μουσική έμοιαζε να μην υπακούει σε μουσικούς κανόνες. Ήταν τόσο ουσιώδης και διεισδυτική στο πνεύμα του ακροατή, που την έπεισε ότι, επιτέλους, ανήκε κάπου αισθητικά και δημιουργικά. «Αν επιλέξεις να αυτοσχεδιάζεις χωρίς ταμπού, είναι σαν να επιλέγεις τον δρόμο της πραγματικής ζωής σου. Τα λάθη που κάνεις σε οδηγούν» λέει η Νίκη, που πιστεύει πως πάντοτε υπάρχουν τρόποι να διδαχθεί ο ελεύθερος αυτοσχεδιασμός. Υπάρχουν τεχνικά χαρακτηριστικά που, δίπλα στην πνευματικότητα αυτής της μουσικής, την κάνουν πιο λειτουργική και προσβάσιμη σε όποιον θέλει να τη μάθει.
Προετοιμάζοντας τις αισθήσεις
Πηγαίνοντας με παρέα σε ένα μπαράκι, ντυνόμαστε, ετοιμαζόμαστε και μπαίνουμε από νωρίς στη φιλική ατμόσφαιρα. Το ίδιο συμβαίνει στα live της αυτοσχεδιαστικής μουσικής. Η προετοιμασία κάνει το κοινό πιο ανοιχτό, πιο έτοιμο να δεχτεί μια νέα πληροφορία. Αυτό θα ήθελε να συμβαίνει και στα δικά της live στο bar Poetry στα Εξάρχεια, στο Σπίτι στο Γκάζι, στο Ον Off, στο ΚΕΤ της Κυψέλης, στο Underflow. Η Νίκη επιδιώκει oι πληροφορίες αυτές να φτάνουν στους ακροατές που τιμούν τη μουσική της στις live εμφανίσεις. Θέλει να κλείσουν τα μάτια και για δύο ώρες ν’ αφεθούν στη μουσική, αποδομώντας όσα στερεότυπα δεν τους άφηναν -μέχρι εκείνη τη στιγμή- να χαρούν τη δύναμη της τέχνης του αυτοσχεδιασμού. Να αναζητήσουν την ουσία, την αίσθηση που μπορεί να αφήσει μια απόλυτα δημιουργική μουσική, να διεισδύσει στα βάθη της ψυχής μας.
Οι απορριπτέοι
Η Νίκη Κοκκόλη μεγάλωσε σε μια οικογένεια όπου είχε μάθει ότι τίποτα δεν είναι ξεχωριστό, διαφορετικό: φύλο, χρώμα, φυλή, σωματικές ικανότητες, αισθητικές, πολιτικές και κοινωνικές επιλογές. Αυτά προκάλεσαν το δημιουργικό πείσμα που τη διακρίνει και η μικρούλα με το ηλεκτρικό πιανάκι των παιδικών της χρόνων είναι πάντα εκεί. Στα live της θεωρεί ιδεατό να παίζει με ανθρώπους που ξέρουν από μουσική και μπορούν να δουν πού μπορεί να τους οδηγήσει. Και αυτό γίνεται δυνατό, ακόμα περισσότερο, όταν οι συνεργάτες της μουσικοί είναι άνθρωποι στους οποίους έχει εμπιστοσύνη και αποφεύγουν τον κακώς εννοοούμενο ανταγωνισμό. Απορριπτέοι είναι οι ρατσιστές, οι ομοφοβικοί και, βέβαια, οι... σεξιστές!
Ενα πειραματικό project για πράγματα που την οργίζουν
Στο «Nascence» η Νίκη Κοκκόλη καταθέτει την προσωπική της κραυγή για πράγματα που τη θυμώνουν, την πεισμώνουν, την οργίζουν
Με το εξαμελές ελληνοσουηδικό συγκρότημα Αχανές (Ahanes) συμμετείχε σε έναν free jazz δίσκο με συνθέσεις των Mingus, John Coltrane και πολλούς αυτοσχεδιασμούς. Κυκλοφόρησε το 2022 από την πολύ σημαντική πορτογαλική Clean Feed Records (Pharoah Sanders, Anthony Braxton, Evan Parker), με τη συμμετοχή δύο Ελλήνων και τεσσάρων Σουηδών τζαζ μουσικών. Το άλμπουμ με τίτλο «Petrichor» αποπνέει τη μυρωδιά που αφήνει η πρώτη βροχή όταν συναντά το ξηρό, άνυδρο έδαφος ενός ζεστού καλοκαιριού.
«Nascence». Η γέννηση
Από το 2022 η Νίκη είχε εκφράσει την ανάγκη να δημιουργήσει έναν δίσκο εντελώς δικό της. Το «Nascence», που σημαίνει γέννηση, συμβολίζει την καλλιτεχνική και τη δημιουργική της αναγέννηση με ένα προσωπικό δισκογραφικό project. Στην αρχή η σαξοφωνίστρια και συνθέτρια μας συστήνεται «Hello, my name is Nicky and this is my story», παίζοντας μια ηλεκτροακουστική κιθάρα όπως έκανε τότε, στην αρχή. Με τη μουσική της παρατηρεί, σχολιάζει και καταγγέλλει τον τρόμο όσων γυναικών βρίσκονται στο έλεος των πατριαρχών ανδρών φονιάδων τους. Νιώθει σαν ένα θύμα που μόλις έχει αρχίσει να αντιδρά.
Τον Μάρτιο του 2023 όλη την Ελλάδα κατείχαν ο πόνος, η θλίψη και, τελικά, η οργή για τους 57 νεκρούς και τους εκατοντάδες τραυματίες του θανατηφόρου εγκλήματος των Τεμπών. Η Νίκη βίωσε το γεγονός όπως ένας άνθρωπος που μπορούσε να έχει ταξιδέψει με αυτό το τρένο. Συνδέει τα Τέμπη με τη δολοφονία του 15χρονου Αλέξη Γρηγορόπουλου που συντάραξε τους νέους της γενιάς της. Παρόλο που ήταν 12 ετών, κατάλαβε και βίωσε διαδηλώνοντας ενάντια στην κρατική βία πως μαζί με τους 57 και τον Γρηγορόπουλο δολοφονήθηκαν οι ελπίδες της γενιάς της. Οι ιστορίες αυτές μετατράπηκαν σε μία αφήγηση, ένα πειραματικό project με τρία μεγάλα σε διάρκεια κομμάτια -με εξαμελή μπάντα- και πέντε μικρότερης διάρκειας. Στο «Nascence» παίζουν ο Γιάννης Αράπης (κιθάρα), ο Δημήτρης Βεντουράκης (πλήκτρα), ο Δημήτρης Καπούλας (μπάσο), ο Σίμος Ρηνιώτης (τύμπανα) και ο Mizi (augmented turntable). Ξεχωρίζουν το «Hey Mats» και το «The South stole the snow», ενώ στο «Φανατισμένη δεν είμαι» η Νίκη καταθέτει την προσωπική της κραυγή για πράγματα που τη θυμώνουν, την πεισμώνουν, την οργίζουν.
