Ο Oscar Peterson γεννήθηκε στις 15 Αυγούστου 1925, στην ταπεινή γειτονιά Little Burgundy του Μόντρεαλ του Κεμπέκ του Καναδά, μ’ ένα σοβαρό πρόβλημα υγείας, τη φυματίωση της σπονδυλικής στήλης, που τον άφησε καθηλωμένο σε αναπηρικό καροτσάκι μέχρι την ηλικία των 7 ετών. Ήταν το τέταρτο -από τα πέντε- παιδιά μιας οικογένειας από την Καραϊβική, με ρίζες από τις Βρετανικές Παρθένες Νήσους.
Τζαζ μέχρι τέλους
Από πολύ μικρή ηλικία ξεχώρισε το ταλέντο του στο πιάνο. Ξεκίνησε την επίσημη εκπαίδευση στην κλασική μουσική σε ηλικία πέντε ετών, σπουδάζοντας θεωρία και τεχνική. Ωστόσο, η έκθεσή του στους ήχους της τζαζ -ιδιαίτερα των πιανιστών Teddy Wilson και Art Tatum- τον οδήγησε σε διαφορετικό δρόμο.
«Άκουσα πραγματική τζαζ κάπου μεταξύ επτά και δέκα ετών. Ο μεγαλύτερός μου αδερφός, ο Fred, ήταν στην πραγματικότητα καλύτερος πιανίστας από ό,τι εγώ και έπαιζε νέα κομμάτια, μουσική που, όπως και να ’χει, ήταν καινούργια για μένα. Ο Duke Ellington και ο Art Tatum με τρόμαξαν μέχρι θανάτου με την τεχνική τους!» γελούσε αφηγούμενος χρόνια μετά.
Γοητευμένος απ’ τον καινοτόμο αυτοσχεδιασμό και τη ρυθμική πολυπλοκότητα του παιξίματός τους, ο νεαρός Peterson αποφάσισε να εξερευνήσει τον «κόσμο» της τζαζ. Έγινε γνωστός για την απίστευτη ταχύτητά του στο πιάνο. Μπορούσε να παίζει τις πιο σύνθετες μελωδίες και να αυτοσχεδιάζει αβίαστα, χρησιμοποιώντας με άνεση και τα δέκα δάχτυλα των χεριών του με ακρίβεια.
Πρώτος ή τίποτα
Ο πατέρας του αντιμετώπιζε τη μουσική εκπαίδευση ως μια διέξοδο από τη φτώχεια. Ήταν αυτοδίδακτος οργανίστας και επέμενε όλα τα παιδιά του να μάθουν πιάνο και ένα χάλκινο πνευστό. Στα 17 ο Oscar αποφάσισε να εγκαταλείψει το σχολείο για να γίνει μουσικός. Ο πατέρας του είπε τελικά το ναι, υπό μια προϋπόθεση: να γιίνει όχι μόνο ένας επιτυχημένος πιανίστας της τζαζ, αλλά ο... μεγαλύτερος!
Αυτός ήταν ο μόνος τρόπος να ξεφύγει από μια προκαθορισμένη -από τη φυλή ή το χρώμα- μοίρα. Όπως κι οι περισσότεροι μαύροι άνδρες, ο πατέρας είχε υποχρεωθεί να εργαστεί στον καναδικό σιδηρόδρομο, κερδίζοντας τα προς το ζην ως αχθοφόρος. Ήταν η μόνη δουλειά που τα λευκά «αφεντικά» ήταν πρόθυμα να παραχωρήσουν σε έγχρωμους εκείνη την απάνθρωπη εποχή των φυλετικών διακρίσεων.
Η τελειομανία θα τον ακολουθούσε για το υπόλοιπο της ζωής του. Μεγαλώνοντας ο μικρός Oscar ερωτεύτηκε την τρομπέτα, αλλά η νεανική του φυματίωση κατέστρεψε τους πνεύμονές του, τερματίζοντας κάθε ελπίδα για καριέρα σε αυτό το απαιτητικό και δύστροπο χάλκινο όργανο.
Ύμνος στην Ελευθερία
Κλασικά εκπαιδευμένο παιδί-θαύμα, ο Oscar Peterson «συνάντησε» τον Μπαχ και τον Μπετόβεν από τον μουσικό πατέρα του και τη μεγαλύτερη αδερφή του, Daisy. Θαύμαζε ιδιαίτερα τα έργα τους και πολύ συχνά περιλάμβανε τις μελωδίες και τις αρμονίες τους στους αυτοσχεδιασμούς του. Παρακολούθησε το Conservatoire de musique du Québec à Montréal και δάσκαλός του ήταν ο Ούγγρος πιανίστας Paul de Marky, που είχε δικό του δάσκαλο τον Franz Liszt. Τον «μεγαλύτερο βιρτουόζο» της κλασικής μουσικής όλων των εποχών, όπως του έλεγε. Ο De Marky τού επέβαλε καθημερινή εξάωρη αυστηρή εξάσκηση, για να δυναμώσουν τα δάχτυλά του.
Στα 14, ο Oscar παράτησε το σχολείο για να γίνει επαγγελματίας μουσικός. Ηχογράφησε τον πρώτο του δίσκο το 1945, σε ηλικία μόλις 20 ετών. Το 1950 πια ψηφίστηκε «τζαζ πιανίστας της χρονιάς» από το έγκυρο τζαζ περιοδικό «Downbeat». Τίτλος που συνέχισε να τον κερδίζει επί 12 χρόνια. Ο Peterson άρχισε να συνθέτει ενώ ήταν ακόμη μέλος της ορχήστρας τού Johnny Holmes. Το «Hymn to Freedom» του έγινε ένα απ’ τα τραγούδια του κινήματος για τα πολιτικά δικαιώματα που είχε επικεφαλής τον πάστορα Martin Luther King. Τον χαιρετισμό στον αγαπημένο του Καναδά, το «The Canadian Suite», ο Oscar Peterson το έγραψε στις αρχές των ’60s.
Η ανακάλυψη
Σε ένα ταξί, καθ’ οδόν προς το αεροδρόμιο του Μόντρεαλ, ο σπουδαίος παραγωγός Norman Granz άκουσε ένα ραδιοφωνικό πρόγραμμα που μεταδιδόταν ζωντανά από ένα τοπικό τζαζ κλαμπ, το Alberta Lounge στο Μόντρεαλ. Εντυπωσιάστηκε τόσο που είπε στον οδηγό να τον πάει αμέσως εκεί, για να συναντήσει τον άγνωστο πιανίστα...
Το 1949 ο Granz παρουσίασε τον Peterson σε μια τζαζ συναυλία, στο Carnegie Hall στη Νέα Υόρκη, ως προσκεκλημένο καλλιτέχνη, καθώς δεν μπορούσε να εξασφαλίσει εγκαίρως βίζα εργασίας στον νεαρό προστατευόμενό του. Εκεί παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στον κόσμο ο μεγάλος τζαζ πιανίστας, «κλέβοντας» την παράσταση. Από τότε, ο Granz έγινε -και έμεινε- μάνατζέρ του για το μεγαλύτερο μέρος της καριέρας του. Η συναυλία υπήρξε μία από τις ιστορικές της σειράς «Jazz at the Philarmonic» που σύστησαν στο μεγάλο κοινό τους πρωταγωνιστές της «τζαζ του μέλλοντός μας».
«Από την “ανακάλυψή” του από τον Norman Granz, ο O. P. είχε συγκεντρώσει μια απίστευτη κληρονομιά ηχογραφημένης δουλειάς με τον Louis Armstrong, που τον έλεγε “ο άνθρωπος με τα τέσσερα χέρια”, την Ella Fitzgerald, τον Count Basie, τον Fred Astaire, τον Dizzy Gillespie και τους Coleman Hawkins και Charlie Parker» έγραψε το 2002, πέντε χρόνια πριν τον θάνατο του, το «International Musician».
Ο «σιδηρόδρομος»
Μετά τις περιοδείες του με το JATP ως μέλος πλήρους απασχόλησης σχημάτισε ένα ντουέτο με τον κοντραμπασίστα Ray Brown και άρχισε να ηχογραφεί για τον Granz. Μετά, πρόσθεσε τον Barney Kessel: τον πρώτο από τους κιθαρίστες με τους οποίους θα σχημάτιζε το περίφημο τρίο του.
Το ότι ο Oscar Peterson έγινε ένας από τους καλύτερους πιανίστες στην ιστορία της μουσικής είχε να κάνει με την ταυτότητά του ως μαύρου σε μια κοινωνία φυλετικών διακρίσεων. Τα λόγια του πατέρα του συνηχούσαν με αυτά του πολιτικού ακτιβιστή με τις αφροκεντρικές ιδέες, του Μάρκους Γκάρβεϊ, του «προφήτη» του θρησκευτικού κινήματος Ρασταφάρι, που άκουσε να μιλάει για την ανάγκη ο μαύρος να ξεπεράσει τον «σιδηρόδρομο». Σαγηνεύοντας το κοινό, κερδίζοντας διεθνή αναγνώριση, ο Oscar έκανε ακριβώς αυτό.
Μαχητής για τα κοινωνικά δικαιώματα
Κάποιοι εκφωνητές του ραδιοφώνου, αν και επαινετικοί στις κριτικές τους για την τέχνη του, χρησιμοποίησαν ρατσιστικά, προσβλητικά σχόλια. Όταν ο Oscar Peterson τους άκουσε, έβαλε ένα στόχο: Να τους κάνει να το... βουλώσουν!
Eπέλεξε τη μουσική σαν απάντηση στην κοινωνική και φυλετική αδικία. Η σουίτα «Africa» είναι εμπνευσμένη από τον αγώνα για τα ανθρώπινα δικαιώματα στη Νότια Αφρική του ρατσιστικού απαρτχάιντ. Το «Nigerian Marketplace», το «Peace» και το «The Fallen Warrior» είναι αφιερωμένα στον φυλακισμένο τότε Νέλσον Μαντέλα κι ένα από τα κινηματογραφικά του έργα, το «Fields of Endless Day» (1978), αφηγείται την ιστορία των μαύρων σκλάβων, που χρησιμοποιούσαν τον υπόγειο σιδηρόδρομο για να δραπετεύσουν από τις Ηνωμένες Πολιτείες, αναζητώντας τη λευτεριά στον Καναδά.
Το «Hymn to Freedom», η πιο γνωστή και πλέον αγαπημένη σύνθεση του Peterson, γράφτηκε το 1962 για το έργο τού Dr. Martin Luther King Jr με τον αγώνα για την ελευθερία και τη δικαιοσύνη στο μυαλό. Δημιουργήθηκε στο στούντιο αυθόρμητα, κατά την ηχογράφηση του «Night Train», ενός δίσκου με τη μεγαλύτερη αποδοχή, παραγωγή του ιμπρεσάριου της τζαζ Norman Gran, που είχε όραμα να τον κλείσει με μια πνευματική μελωδία που θα ’χε μια πρώιμη μπλουζ αίσθηση.
«Αφού τελείωσα το πρώτο ρεφρέν, σήκωσα το βλέμμα στον Ray (Brown) και τον Ed (Thigpen) και τους έγνεψα να με ακολουθήσουν στη μελωδία. Κατά τη διάρκεια των αυτοσχεδιασμών που ακολούθησαν, σήκωσα τα μάτια μου στο τζάμι του θαλάμου ελέγχου και είδα τον Νόρμαν, με τα μάτια κλειστά και το κεφάλι χωμένο στα χέρια. Όλοι φαινόταν να αντιδρούν με το ίδιο συναίσθημα. Όταν όλα τελείωσαν, ο Νόρμαν μπήκε στο στούντιο χαμογελώντας».
Hymn to Freedom
Αγκαλιασμένος από τον Δρ. Κινγκ ως ο ανεπίσημος ύμνος του Κινήματος Πολιτικών Δικαιωμάτων, ο «Ύμνος στην Ελευθερία» αντήχησε σε όλο τον κόσμο. «Είχα την τιμή να είμαι παρών στο Άαχεν της Γερμανίας για να ακούσω τη χορωδία πενήντα φωνών της Deutsche Welle να το ερμηνεύει, στην τελετή κατά την οποία μου απονεμήθηκε το Διεθνές Μουσικό Βραβείο (2000) της UNESCO» θυμόταν ο Peterson. Το τραγούδι ερμήνευσαν επίσης η Γαλλική Εθνική Ορχήστρα και η χορωδία του Radio France ως μέρος μιας συναυλίας για την υποστήριξη της Ουκρανίας.
Το πάθος του για ζωή, την αγάπη και τη μουσική παρέμεινε ισχυρό σε όλη του τη ζωή. Συνέχισε να παίζει μέχρι πριν τον θάνατό του κι η κληρονομιά του ζει μέσα από τη μουσική του. «Πρέπει σχεδόν να... κρυώνεις» έλεγε για τη μοναξιά που βίωνε στις περιοδείες. «Πρέπει να προσπαθήσεις να το αγνοήσεις γιατί μπορεί να μπλοκάρει τις αυτοσχεδιαστικές σου ιδέες».
Ο Oscar Peterson αγωνίστηκε με την υγεία του. Από μικρός υπέφερε από αρθρίτιδα και το 1993 υπέστη εγκεφαλικό, κατά τη διάρκεια μιας συναυλίας. Αυτό θα άφηνε μόνιμο πρόβλημα στην αριστερή πλευρά του σώματός του, επηρεάζοντας το παίξιμό του. Ωστόσο, παρά αυτές τις προσωπικές ατυχίες, έπαιζε μουσική μέχρι το τέλος, που έφτασε το πρωί της 23ης Δεκεμβρίου του 2007, με τον ίδιο στην ηλικία των 82 ετών.
