Το σημείωμα της προηγούμενης Κυριακής ήταν αφιερωμένο στο έργο του Σάμιουελ Μπέκετ «Όχι εγώ» και στην παράστασή του στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ. Συνεχίζω σήμερα με ένα δεύτερο σημείωμα.
Εγραφα, ανάμεσα στα άλλα, ότι το «Όχι εγώ» είναι ή μοιάζει να είναι σε πρώτη ανάγνωση ο συνεχής πληθωρικός λόγος-βόμβος μιας ανώνυμης γυναίκας, στον απόηχο ενός απροσδιόριστου τραυματικού γεγονότος εγγεγραμμένου στο σώμα της και απωθημένου χρόνια από τη μνήμη. Μέσω μιας αφαιρετικής σκηνικής προσέγγισης, ο Ιρλανδός δραματουργός αποτυπώνει τον λεκτικό χείμαρρο ενός γυναικείου στόματος το οποίο, σύμφωνα με τις οδηγίες του συγγραφέα, πρέπει να φωτίζεται στη σκηνή αποκλειστικά, με την παράπλευρη παρουσία στο ημίφως ενός μυστηριώδους ακροατή, χωρίς άλλη ιδιότητα.
Ο Μπέκετ γράφει τα περισσότερα έργα του μετά το τέλος του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου και των εφιαλτικών γεγονότων που τον συνόδευσαν. Με την απειλή του πυρηνικού ολέθρου να κρέμεται πάνω από τις κεφαλές δικαίων και αδίκων. Γράφει μέσα σε έναν κόσμο και για έναν κόσμο στερημένο από κάθε νόημα, με τον άνθρωπο ένα ασήμαντο μόριο σκόνης ριγμένο τυχαία στη δίνη ενός ακατανόητου σύμπαντος, χωρίς αρχή, μέση, τέλος, τυφλού, κωφού, βωβού και παρά ταύτα εκδικητικού σε κάθε απόπειρα του ανθρώπου να υψώσει κεφάλι και να διεκδικήσει την ελευθερία του.
Πρόκειται για μια εικόνα ζοφερή, που καλλιέργησαν τόσο οι τελευταίες ανακαλύψεις της Φυσικής όσο και οι αστοί «διανοούμενοι με λευκά κολάρα», με τον μηχανιστικό θετικισμό τους: υπάρχει μόνο ό,τι μπορεί να αποδειχθεί επιστημονικά, πειραματικά. Και ο άνθρωπος είναι ένα πειραματόζωο εντέλει! Ο άνθρωπος είναι «αυτό που τελικά γίνεται»! Όχι αυτό που ήταν πάντα! Δηλαδή, τον άνθρωπο που τον έκαναν σαπούνι στα Άουσβιτς και στα Νταχάου, με αυτήν την άλογη λογική, πρέπει να τον κρίνουμε από τον αφρό που βγάζει! Σε τέτοια ελεεινά συμπεράσματα οδηγεί η «λογική» των κυρίαρχων τετραχείρων, που κατέβηκαν από τα δέντρα και έγιναν τραπεζίτες δίχως να περάσουν από το στάδιο του ανθρώπου!
Ο Μπέκετ δεν έχει, βέβαια, καμία σχέση με όλα αυτά. Θέλει με το έργο του να αποτινάξει από τον τραγικό λόγο τη βαριά σκιά του νιτσεϊσμού. Επειδή ξέρει ότι η τραγωδία δεν είναι η «αιώνια επιστροφή του πένθους και του φόνου», κατά τον Γερμανό φιλόσοφο που ακολούθησε ο πολύς Χάινερ Μίλερ και άλλοι. Δεν είναι οδός προς θάνατον, αλλά το αντίθετο, οδός προς ζωήν. Δεν είναι λόγος εγκάτων που χαλκεύει για τον άνθρωπο νέα δεσμά, της ανάγκης, αλλά μεταμορφωμένος λόγος ελευθεριακός, προμηθεϊκός, που θραύει όλα τα δεσμά, παλαιά και νέα. Όταν αυτό το καταλάβουμε, όπως το κατάλαβαν καλά οι δημιουργοί της μετα-παράστασης της ΕΛΣ, τότε πολλά πράγματα θα αλλάξουν.
Στην μετα-παράσταση, «αντί για ένα στόμα, δύο σώματα σε φωνητική και κινητική αντίστιξη, δύο γυναίκες από το ίδιο σώμα, δύο φωνές από τον ίδιο πυρήνα, αναβλύζουν από την μπεκετική άβυσσο, η οποία παραμένει συμπυκνωμένη, αλλά αντί για μια στιγμή, καταλαμβάνει έναν χώρο άχρονο, με την ορχήστρα να προσφέρει σε αυτόν παλμό χωρίς πορεία, ηχώ χωρίς αιτία και βάθος χωρίς όριο», μεταφέρω κάποια από τα λόγια των δημιουργών.
Η σκηνοθεσία του Σάββα Στρούμπου προσεγγίζει το μπεκετικό υλικό ως ιδιόμορφο μουσικό και θεατρικό κείμενο και ερευνά με επιτυχία τα έσχατα όρια της σωματικής θεατρικής δυνατότητας. Η απαιτητική μουσική σύνθεση του Ζήση Σέγκλια εστιάζει στη σχέση ανάμεσα στον ήχο και στη σημασιολογία της φωνής και στοχεύει με επιτυχία στην ενοποίηση της μουσικής γλώσσας και του λόγου. Τον δίδυμο ωκεάνειο λόγο -ρόλο του στόματος- σώματος κρατούν δύο εξαιρετικές ηθοποιοί ασκημένες στο σωματικό θέατρο, η Έλλη Ιγγλίζ και η Έβελυν Ασουάντ, ενώ τον παράπλευρο ρόλο της προμηθεϊκής μορφής κρατάει, με μετρονόμο το ίδιο το σώμα του, ο ισάξιός τους Μπάμπης Αλεφάντης. Η παιγνιώδης και συνάμα «σοβαρή» σκηνική εγκατάσταση αναπτύχθηκε in progress από την εικαστικό Κατερίνα Παπαγεωργίου, οι ιδανικοί φωτισμοί υλοποιήθηκαν από τον Κώστα Μπεθάνη.
