Το έργο του Γαλλοβέλγου Ερίκ Εμανουέλ Σμιτ κινείται ανάμεσα στην Ιστορία και στη μυθοπλασία. Πράγματι ο Φρόυντ βρισκόταν στο ιατρείο του της Βιέννης εκείνο το ανοιξιάτικο απόβραδο της 22ης Απριλίου 1938, άρρωστος από καρκίνο, και μπορούσε να παρακολουθεί κάθε μέρα, με ανήμπορη οργή και λύπη, την παρέλαση των SS έξω από τα παράθυρά του. Πράγματι αρνιόταν να εγκαταλείψει τη Βιέννη όσο ήταν καιρός. Πράγματι μπορεί να δέχθηκε εκείνο το ίδιο απόβραδο την επίσκεψη ενός μυστηριώδους αγνώστου, να τον νουθετεί, να τον προστατεύει και να τον σώζει.
Ποιος είναι, όμως, ο αληθινός Φρόυντ πίσω από το προσωπείο του επιστήμονα και διανοητή; Και ποιος ο μυστηριώδης επισκέπτης του με τις ασυνήθιστες ιδιότητες; Θεός ή Διάβολος; Ή μήπως μόνο η προβολή προς τα έξω της ταυτοτικής παραίσθησης του Φρόυντ; Το έργο δεν επιχειρεί να απαντήσει, αφήνοντας τον θεατή να αποφασίσει ελεύθερα.
Οπως γράφει ο Σμιτ στην ιστοσελίδα του, «Ένα βράδυ άρχισα να κλαίω βλέποντας τις ειδήσεις. Ήταν η καθημερινή παρέλαση των εγκλημάτων και της αδικίας, αλλά εκείνο το βράδυ δεν προσπαθούσα απλώς να καταλάβω τα νέα, τα ένιωθα αιμορραγώντας μέσα στο σώμα μου. Είπα στον εαυτό μου: “Πόσο αποκαρδιωμένος πρέπει να κοιτάζει ο Θεός τις ειδήσεις των 8 μ.μ.!”. Συνέχισα να σκέφτομαι: “Αν ο Θεός έχει μια άσχημη κρίση κατάθλιψης, τι μπορεί να κάνει; Ποια μπορεί να είναι η θεραπεία;”. Και αμέσως η εικόνα με κυρίευσε: ο Θεός ξαπλωμένος στον καναπέ του Φρόυντ. Μετά ήρθε η αντίθετη εικόνα: ο Φρόυντ στον καναπέ του Θεού. Ο διανοητικός ενθουσιασμός στέγνωσε γρήγορα τα δάκρυά μου και άρχισα να χαίρομαι. Ο Θεός και ο Φρόυντ πρέπει να έχουν να πουν πολλά μεταξύ τους αφού δεν συμφωνούν σε τίποτε... Και αυτός ο διάλογος δεν είναι εύκολος, αφού κανένας από τους δύο δεν πιστεύει στον άλλον... Η ιδέα ρίζωσε μέσα μου και έζησα μαζί της για πολλά χρόνια. Τελικά με άφησε όταν άρχισα να γράφω το έργο».
Αυτό είναι το «σκεπτόμενο», άκρως επίκαιρο έργο του Σμιτ, το οποίο εμπεριέχει ένα δύσκολο, αλλά βατό φιλοσοφικό-θεολογικό κομμάτι, που δεν παύει ωστόσο να είναι εξόχως θεατρικό και να συνδέεται ευθέως με τον υπαρξιακό λόγο του Κίρκεγκαρντ και με την αποφατική θεολογία των μεγάλων Ρώσων πατέρων της Σχολής του Παρισιού Λόσκι, Ευδοκίμοφ, Μπερντιάγιεφ, Σμέμαν κ.ά. Ενώ οι δύο ήρωες φέρουν και αφήνουν διαδοχικά αλλεπάλληλα προσωπεία της παγκόσμιας λογοτεχνίας, όπως ο Φάουστ και ο Μεφιστοφελής του Γκαίτε, ο Άμλετ του Σαίξπηρ, ο Κιρίλοφ του Ντοστογιέφσκι, ο Κάσπαρ του Χάντκε (8η εικόνα του έργου) και άλλα.
Η παράσταση που σκηνοθέτησε ο Σωτήρης Τσαφούλιας, στην καλή μετάφραση του ίδιου και του Αντώνη Γαλέου, είναι χαρισματική ως σύλληψη και εφαρμογή, μοιράζοντας ισοδίκαια «τα του Θεού» και «τα του Φρόυντ». Η σκηνοθεσία κατόρθωσε να εντάξει το δύσκολο θεολογικό κομμάτι του έργου μέσα στη ροή ενός λόγου φυσικού, καθημερινού, που εκφέρεται από πρόσωπα ζωντανά και επίκαιρα. Κατάφερε να εντάξει και το δίδυμο, εξίσου δύσκολο φιλοσοφικό κομμάτι μέσα σε ένα κλίμα φυσικής καθημερινότητας, φωτίζοντας το νόημα και τη σημασία, πολύτιμα για να μπορούμε να κρατήσουμε όρθια τη ζωή μας, σώζοντας το καλύτερο κομμάτι του ανθρώπου, την «αγαθή μερίδα».
Ο Μάνος Βακούσης είναι ένας συναρπαστικός «επισκέπτης», μια κατορθωμένη, «άκτιστη» κατάθεση ψυχής πέρα από την κτιστή τεχνική του. Ο Φώτης Θωμαΐδης ως Φρόυντ οικοδομεί με πολύχρωμες ψηφίδες το πρόσωπο του πάσχοντος ανθρώπου. Η Μαρία Παπαλάμπρου δίνει εξπρεσιονιστικά με μικρές, κοφτές πινελιές τη μορφή της «αγαθής μερίδας», γυναίκας-κόρης. Ιδιαίτερα αποτελεσματικός ως αξιωματικός ναζί είναι ο Δημήτρης Παπαδάτος. Τα σκηνικά-κοστούμια της Πολυτίμης Μαχαίρα, η πρωτότυπη μουσική σύνθεση του Θοδωρή Οικονόμου, οι υγροί φωτισμοί του Σωτήρη Τσαφούλια και της Έλενας Πετροπούλου, όλα συγκλίνουν στο ίδιο κέντρο.
