Live τώρα    
25°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
25 °C
23.2°C25.8°C
2 BF 33%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
24 °C
23.4°C26.8°C
2 BF 33%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
21 °C
20.0°C24.8°C
2 BF 49%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
21 °C
20.2°C21.0°C
2 BF 69%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
25 °C
24.0°C24.9°C
2 BF 33%
Eπιθεώρηση «διαίτης» και ένας άτυχος, ανάλατος έρωτας
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Eπιθεώρηση «διαίτης» και ένας άτυχος, ανάλατος έρωτας

ΚΑΡΑΝΤΖΑΣ

Η επιθεώρηση είναι μια πολύ παλιά ιστορία - αμαρτία της ελληνικής θεατρικής σκηνής. Οι ρίζες της χάνονται στο βάθος του χρόνου, φθάνοντας, όπως υποστηρίζουν μερικοί, μέχρι τις κωμωδίες του Αριστοφάνη, μια άποψη την οποία οφείλω να πω ότι δεν ασπάζομαι. Περισσότερο τη θεωρώ μια μετεξέλιξη δυτικών μεσαιωνικών δρώμενων, που προέρχονται από τη ρωμαϊκή λαϊκή κωμωδία. Την επίσημη εμφάνισή της ως είδος αμιγώς ελληνικό κάνει στα τέλη του 19ου αιώνα, σε μια εποχή μεγάλης πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής κρίσης του τόπου, όταν οι πάντες ζητούν αλλαγή των πάντων, αλλά τίποτα δεν αλλάζει, όλα μένουν τα ίδια στην ουσία. Τα πρόσωπα μόνο αντικαθίστανται των φθαρμένων πολιτικών.

Η ελληνική επιθεώρηση είναι γέννημα της ταραγμένης εποχής της, μια ανταπόκριση, κωμική και σοβαρή ταυτόχρονα, στο αγωνιώδες ερώτημα που πλανιόταν τότε σε όλα τα κοινωνικά στρώματα, πέρα από διαφορές μόρφωσης, πλούτου και πολιτικής τοποθέτησης: «Τι να κάνουμε;». Το ερώτημα είναι ασφαλώς, και πριν από όλα τα άλλα, ερώτημα πολιτικό. Και η επιθεώρηση, ως εκ τούτου, υπήρξε πάντα ένα ζωντανό, ανθηρό, μαχητικό, δρων πολιτικό θέατρο, που δεν στόχευε μόνο στην επικαιρότητα, αλλά επικαιροποιούσε με επιτυχία το παρελθόν, το παρόν, ακόμη, μερικές φορές, και το μέλλον! Και την υπηρετούσαν οι άριστοι κειμενογράφοι και οι καλύτεροι τεχνίτες της σκηνής, σπουδαγμένοι ως επί το πλείστον «στο σανίδι», προερχόμενοι σε μεγάλο ποσοστό από τον μεγάλο, πολυπληθή απόδημο ελληνισμό, τον λεγόμενο «της διασποράς»: Κωνσταντινούπολη, Σμύρνη, Οδησσός, Μασσαλία, Βουκουρέστι, Βιέννη, Αλεξάνδρεια, ήταν τότε, στον συκοφαντημένο ελληνικό 19ο αιώνα, τα αληθινά κέντρα όπου έπαλλε η καρδιά του ελληνισμού. Με όπλο τη δηλητηριώδη σάτιρα, η επιθεώρηση είχε γίνει ο τρόμος της εξουσίας και έριχνε παντοδύναμες κυβερνήσεις που έμοιαζαν ακλόνητες. Ακόμη και μέσα στη γερμανική κατοχή η επιθεώρηση έπαιξε τον πατριωτικό της ρόλο επινοώντας χίλιους τρόπους για να ξεγελάει τη λογοκρισία του κατακτητή. Δεν είναι περίεργο ότι οι μεταπολεμικές ελληνικές κυβερνήσεις στα «πέτρινα χρόνια» κατάφεραν με τη βοήθεια και των «εκτάκτων μέτρων»... να της κλείσουν εν μέρει το στόμα. Η πτώση της αρχίζει από τα χρόνια αυτά της παρακμής και φθάνει έως τις μέρες μας.

Αναφέρομαι συγκεκριμένα στο μουσικοχορευτικό έργο των Δημήτρη Καραντζά και Φοίβου Δεληβοριά που είδαμε στο Βεάκειο και αυτοαποκαλείται «Η Επιθεώρηση» με υπότιτλο «The 1821» (!).

Το έργο που παρουσιάζεται ως επιθεώρηση δεν είναι επιθεώρηση, επειδή α-πολιτική επιθεώρηση δεν υπάρχει. Θα προχωρούσα περισσότερο λέγοντας ότι το έργο προωθεί ασυνείδητα μια εκ του πονηρού ρηματική, το «όλοι ίδιοι είναι», που βάζει σε ένα τσουβάλι θύματα και θύτες. Θέλω να πω ότι δεν δικαιούται να φέρει αυτόν τον τίτλο μια επιθεώρηση που αυτολογοκρίνεται, περιχαρακώνοντας την πολεμική της στο πρόσωπο της συμπαθούς κατά τα άλλα κυρίας Γιάννας, αφήνοντας όλους τους άλλους, κύριους φταίχτες και υπαίτιους όσων ζούμε, στο απυρόβλητο αντί να τους ξετινάζει. Ακόμη κι αν υποστηρίζεται από την ενδιαφέρουσα, αλλά κατάλληλη για άλλους χώρους μουσική του Φοίβου Δεληβοριά και από μια ομάδα ταλαντούχων ηθοποιών, χωρίς όμως την απαραίτητη εξοικείωση με τον επιθεωρησιακό «δαίμονα» (ή, έστω, «διαβολάκι»). Μια επιθεώρηση «διαίτης», χωρίς το αλάτι της γενναίας πολιτικής σάτιρας. Θέλει αρετήν και τόλμην! (Εξαιρώ από τα πιο πάνω την ανεξάντλητη σε επινοήσεις Μίρκα Παπακωνσταντίνου, την πολυδύναμη Ελένη Κοκκίδου και τη νεότερη Ιωάννα Πιατά, που φέρει το επιθεωρησιακό γονίδιο).

ΓΑΚΗΣ

«Αυτός», «αυτή» και οι κοινωνικές συμβάσεις της εποχής

Παρακολουθήσαμε, στο Βεάκειο επίσης, το έργο, βασισμένο στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Στέφανου Δάνδολου, «Ιστορία χωρίς όνομα», σε θεατρική διασκευή της Ανθής Φουντά και του Κώστα Γάκη και σε σκηνοθεσία του δεύτερου. Πρόκειται για την ερωτική ιστορία της γνωστής Πηνελόπης Δέλτα, κόρης Εμμανουήλ Μπενάκη, συγγραφέως αξιόλογων παιδικών βιβλίων, περισσότερο γνωστής σήμερα για τα μυθιστορήματά της «Παραμύθι χωρίς όνομα» (έγινε θεατρικό έργο από τον Ιάκωβο Καμπανέλλη) και «Τα μυστικά του Βάλτου» με θέμα τον Μακεδονικό Αγώνα. Δεσμευμένη ισόβια η Πηνελόπη Δέλτα σε έναν άτυχο αναγκαστικό γάμο, βασανίστηκε σε ολόκληρη τη ζωή της από τον ανεκπλήρωτο έρωτά της για τον άστατο άνδρα, αλλά σημαντικό συγγραφέα, διανοούμενο, αντιβενιζελικό, σε αντίθεση με την ίδια, διπλωμάτη και πολιτικό  Ίωνα Δραγούμη, καθοδηγητή και επιτελικό οργανωτή του Μακεδονικού Αγώνα, που διατηρούσε παράλληλες σχέσεις με πολλές γυναίκες, μεταξύ των οποίων η Μαρίκα Κοτοπούλη. Για να βρει άτυχο τέλος το 1920, δολοφονημένος άνανδρα από άνδρες της προσωπικής φρουράς του Βενιζέλου που έδρασαν αυτόβουλα μετά από την είδηση της δολοφονικής απόπειρας εναντίον του από βασιλόφρονες αξιωματικούς στο Παρίσι. Λέγεται, χωρίς να έχει αποδειχθεί, ότι ο Εμμανουήλ Μπενάκης ήταν παρών στη δολοφονία του Δραγούμη.

Δεν πρόκειται εδώ να επεκταθώ στα δραματικά γεγονότα εκείνης της εποχής. Το μόνο που θα πω είναι ότι αυτή η ιστορία ενός ανεκπλήρωτου και αδιέξοδου έρωτα κρύβει πίσω της ολόκληρο το δράμα τής ανόδου και άδοξης πτώσης της αστικής τάξης στην Ελλάδα, που και τον ηγετικό της ρόλο απέτυχε να παίξει, αλλά και τις άλλες τάξεις εμπόδισε να τον διαδραματίσουν. Μια εν δυνάμει ιστορική τραγωδία. Το έργο και η παράστασή του αποφεύγει να θίξει πράγματα που πονούν και περιορίζεται σε μια εύπεπτη, «μελό» καλοκαιρινή, ανάλατη ερωτική ιστοριούλα. «Αυτός», «αυτή» και οι κοινωνικές συμβάσεις της εποχής. «Ο Μιμίκος και η Μαίρη». Η δαιμόνια Μαρίκα Κοτοπούλη, π.χ., που παράλληλα διατηρούσε ερωτική σχέση με τον βασιλιά Κωνσταντίνο, λείπει εντελώς από το έργο, σαν να μην υπήρξε ποτέ.

Κατανοώ τη δύσκολη θέση των ηθοποιών μετά την αναγκαστική μακροχρόνια αργία (Τάσος Νούσιας, Μπέτυ Λιβανού, Μαρία Παπαφωτίου, Νίκος Ορφανός, Αργύρης Γκαγκάνης, Στέλιος Γιαννακάκης, Ανθή Φουντά) και δεν προχωρώ σε ατομικές κρίσεις.

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL