Το αδιέξοδο στο οποίο έχουν φτάσει οι διαπραγματεύσεις της κυβέρνησης με τους αγρότες αποκαλύπτει την αποτυχία της νεοφιλελεύθερης πολιτικής στο αγροτικό, εάν όχι τη συνειδητή πρόθεση της κυβέρνησης να συρρικνώσει περισσότερο τον αγροτικό τομέα προς όφελος της συγκέντρωσης των μεγάλων γεωργικών εκμεταλλεύσεων, των μεσαζόντων στη διακίνηση εγχώριων και εισαγόμενων αγαθών και των σούπερ μάρκετ.
Η κυβέρνηση αντιμετωπίζει το πρόβλημα με όρους καθαρά επικοινωνιακούς προκειμένου να περιορίσει το πολιτικό κόστος. Στο πλαίσιο αυτό καλεί σε έναν «ανοιχτό διάλογο με ανοιχτούς δρόμους», αφού όμως ξεκαθάρισε πως «ό,τι δώσαμε δώσαμε, δεν υπάρχει άλλο δημοσιονομικό περιθώριο». Τότε, προς τι ο διάλογος; Η πρόβλεψη είναι ότι οι αγρότες θα μείνουν για μερικές ημέρες στον δρόμο, θα κορυφώσουν τις δράσεις τους ενδεχομένως με μία εντυπωσιακή κάθοδο φέρνοντας τα τρακτέρ στο κέντρο της Αθήνας και θα αποσυρθούν με μερικές δεκάδες εκατομμύρια παραπάνω από τον κρατικό προϋπολογισμό που θα βρεθούν την τελευταία στιγμή. Η συνάντηση των εκπροσώπων τους με τον πρωθυπουργό την Τρίτη δείχνει προς την κατεύθυνση της αποκλιμάκωσης των κινητοποιήσεων. Η κυβέρνηση παίζει τις καθυστερήσεις και ποντάρει στο ότι σε λίγο θα αρχίσει ο καλλιεργητικός κύκλος.
Χαμηλότερη επιδότηση πετρελαίου από την εποχή των Μνημονίων
Η κυβέρνηση δεν απαντά στο μείζον ερώτημα πώς αντιλαμβάνεται το ζήτημα της αγροτικής παραγωγής και της επισιτιστικής επάρκειας της χώρας. Υπάρχει μία ευρεία γκάμα προβλημάτων ανάλογα με την περιοχή και τις καλλιέργειες. Το σημαντικότερο, που αποτελεί και τον κοινό παρονομαστή των αγροτών, είναι το υψηλό κόστος παραγωγής, που έχει αυξηθεί περαιτέρω στην πενταετία της διακυβέρνησης της Ν.Δ. λόγω του αγροτικού πετρελαίου και της ενέργειας. Είναι ενδεικτικό της αδιαφορίας ή της πρόθεσης της κυβέρνησης ότι, όπως αναφέρουν οι ίδιοι οι γαλάζιοι βουλευτές, το ύψος της επιδότησης στο αγροτικό πετρέλαιο είναι χαμηλότερο από τις αντίστοιχες επιδοτήσεις που έδινε η κυβέρνηση της Ν.Δ. το 2012-2014, παρότι δεν υπάρχουν οι περιορισμοί του Μνημονίου και η τιμή έχει αυξηθεί σημαντικά από τότε. Παράλληλα, έχει αυξηθεί κατά πολύ η τιμή του ρεύματος. Ακολούθως έχει αυξηθεί το κόστος σε όλο τον κύκλο της καλλιέργειας, από τους σπόρους μέχρι τα λιπάσματα, τα φυτοφάρμακα και τα εργαλεία που χρησιμοποιούν. Ακόμη πιο δύσκολα είναι τα πράγματα στην κτηνοτροφία, όπου η εκτόξευση του κόστους έχει οδηγήσει πολλούς κτηνοτρόφους στο να εγκαταλείψουν τα κοπάδια τους.
Το δεύτερο πρόβλημα σχετίζεται με τις τιμές διάθεσης των αγροτικών προϊόντων, που είναι χαμηλές. Κάπως έτσι προκύπτει και η εγγενής αδυναμία της νεοφιλελεύθερης διαχείρισης: υψηλό κόστος παραγωγής σε συνδυασμό με χαμηλές τιμές διάθεσης των προϊόντων, χωρίς όμως να ευνοείται ο τελικός καταναλωτής, αφού τα αγαθά φτάνουν σε υψηλές τιμές στα ράφια των σούπερ μάρκετ. Εντέλει, όλο το κύκλωμα λειτουργεί υπέρ των μεσαζόντων και των σούπερ μάρκετ, τα οποία αρχίζουν και αγοράζουν εκτάσεις, μετατρέποντας τους αγρότες σε εργάτες γης ή απλώς αντικαθιστώντας τους με μετανάστες. Ο ανταγωνισμός που προβάλλει ως πανάκεια η κυβέρνηση -και αποτελεί τον πυρήνα της πολιτικής της στο πεδίο των διακηρύξεων- δεν λειτουργεί σε κανένα στάδιο του κύκλου της παραγωγής και της εμπορίας. Ενδεικτικό είναι ότι έχουν σταματήσει να χορηγούνται άδειες παραγωγών στις λαϊκές αγορές της Αθήνας.
Χωρίς συντήρηση δεν υπάρχει άρδευση
Το εισόδημα των αγροτών και των κτηνοτρόφων, ιδίως στις χαμηλές εκμεταλλεύσεις, οριακά καλύπτει το κόστος παραγωγής. Ένα επιπλέον πρόβλημα είναι η άρδευση. Σε ορισμένες περιοχές της Θεσσαλίας αντλούν νερό με γεωτρήσεις μέχρι τα 300 μέτρα, κάτι που αυξάνει το κόστος ενέργειας. Άλλες περιοχές, όπως, π.χ., στη Βοιωτία η Κωπαΐδα, μένουν άνυδρες, παρότι υπάρχουν επιφανειακά ύδατα, λόγω της καταστροφής του αρδευτικού δικτύου, στο οποίο επί σειρά ετών δεν γίνονται έργα συντήρησης. Το αποτέλεσμα είναι σε κακές χρονιές, όπως η περσινή, λόγω της κλιματικής αλλαγής να προκαλούνται σοβαρές ελλείψεις -πέρυσι για την ντομάτα, φέτος για το κρασί λόγω της καταστροφής στα αμπέλια-, που καλύπτονται από τις εισαγωγές προς δόξα των μεσαζόντων.
Ο φόβος του πολιτικού κόστους
Το μόνο που πραγματικά απασχολεί την κυβέρνηση είναι το ενδεχόμενο κόστος στην πορεία προς τις ευρωεκλογές. Δεν είναι δίχως σημασία ότι είναι η πρώτη φορά που μία ευρεία κινητοποίηση έχει τη συμπαράσταση της κοινής γνώμης. Οι αγρότες είναι συντηρητικό κοινό, που κάθε φορά κατευθύνεται προς την κυβέρνηση που τους δίνει μεγαλύτερες επιδοτήσεις -μνημειώδες είναι το «όλα τα κιλά, όλα τα λεφτά»-, και τα τελευταία χρόνια έχει κατευθυνθεί στη Ν.Δ. Οι γαλάζιοι βουλευτές της περιφέρειας, πάντως, σημειώνουν ότι δεν πρόκειται για τη γνωστή εθιμοτυπική κινητοποίηση των αγροτών της Βορείου Ελλάδος. Τα επιδόματα δεν αντιμετωπίζουν τα βαθύτερα προβλήματα και πρώτη φορά μετά από πολύ καιρό η Ν.Δ. κινδυνεύει να χάσει τους αγρότες ή πάντως να δει τα ποσοστά της μειωμένα. Φυσικά, χρειάζεται μία συνολική πειστική αντιπρόταση για να προκαλέσει πολιτική μετακίνηση, την οποία δεν προσφέρει σε καμία περίπτωση το ΚΚΕ, που περιορίζεται σε συνδικαλιστικές διεκδικήσεις που δεν θίγουν βαθύτερα την κυβέρνηση Μητσοτάκη.
Εν κατακλείδι, η κυβέρνηση δεν έχει διάθεση να αντιμετωπίσει τα δομικά και διαρθρωτικά προβλήματα του αγροτικού χώρου. Οι λύσεις είναι επιφανειακές, αποσπασματικές και εμβαλωματικές. Από την πλευρά τους, οι αγρότες δεν έχουν ενιαίο μέτωπο, μεταξύ τους υπάρχουν μεγάλες αντιθέσεις. Οι χαμηλοί καλλιεργητές αντιλαμβάνονται ότι επιταχύνεται το ξεκλήρισμά τους. Ωστόσο οι φωνές στο εσωτερικό τους για μία μείζονα αντιπαράθεση προκειμένου να αναγκάσουν την κυβέρνηση να εγκύψει στο βαθύτερο ζήτημα του αγροτικού χώρου είναι μειοψηφικές. Κυριαρχούν οι μεγάλοι καλλιεργητές με τα θηριώδη τρακτέρ τους.
