Live τώρα    
20°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
20 °C
17.1°C20.7°C
2 BF 52%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
18 °C
16.5°C18.5°C
2 BF 68%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
16 °C
14.8°C16.6°C
3 BF 70%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
18 °C
15.4°C18.0°C
4 BF 52%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
20 °C
19.9°C19.9°C
3 BF 40%
Η οδός Αλμπέρτου Ναρ και το γκρίζο παζλ της συλλογικής μνήμης
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Η οδός Αλμπέρτου Ναρ και το γκρίζο παζλ της συλλογικής μνήμης

ΣΥΡΙΖΑ

Με την πρόσφατη απόφασή του για τη μετονομασία της οδού Χρυσοχόου σε Ναρ, το Διοικητικό Εφετείο Θεσσαλονίκης προβάλλει τη θέση ότι ελληνικοί δρόμοι μπορούν να φέρουν ονόματα υψηλόβαθμων εκπροσώπων της θεσμικής συνεργασίας με τους Γερμανούς κατά τη διάρκεια της Κατοχής, ατόμων που είχαν αποδεδειγμένα αντισημιτική δράση, συνέβαλαν με πράξεις ή παραλείψεις τους στην εφαρμογή της «τελικής λύσης» στη Θεσσαλονίκη και ανήκαν σε εκείνη την ελληνορθόδοξη πολιτική ελίτ που αδιαφόρησε για το δράμα των Εβραίων της πόλης. Κατά το δικαστήριο, κάτι τέτοιο είναι νόμιμο και θεμιτό αν το ιστορικό βιογραφικό των προσώπων αυτών έχει και άλλες πτυχές, που, σε αντίθεση με τα παραπάνω στοιχεία, μπορούν να κριθούν θετικές.

Το δικαστήριο διαπίστωσε ότι τα ιστορικά στοιχεία για τη δράση του στρατηγού Αθανασίου Χρυσοχόου, όπως παρατέθηκαν από μελέτη του Κέντρου Ιστορίας Θεσσαλονίκης, στη βάση της οποίας το δημοτικό συμβούλιο αποφάσισε τη μετονομασία το 2018, συνθέτουν ένα βιογραφικό με αντικρουόµενα και αντιφατικά χαρακτηριστικά. Χωρίς να επικεντρωθούμε στο ερώτημα αν το δικαστήριο υπερέβη τα όρια της ακυρωτικής του δικαιοδοσίας και διατύπωσε κρίση επί της ουσίας της υπόθεσης (ερώτηση στην οποία η απάντηση θα ήταν μάλλον καταφατική), είναι ολοφάνερο ότι στο σκεπτικό του αποτυπώνεται κάποια, έστω υποτυπώδης, ποιοτική αξιολόγηση των ιστορικών στοιχείων που περιλαμβάνονται στη μελέτη του ΚΙΘ.

Με άλλα λόγια, χωρίς να συζητά εκτενώς τα στοιχεία αυτά και αποφεύγοντας να τοποθετηθεί άμεσα επί ιστορικών ζητημάτων, το δικαστήριο προχωρά σε ένα ενδεικτικό «ζύγισμα» αυτών των πτυχών του βιογραφικού, διαδικασία που αναμφίβολα συνιστά ιστορική κρίση. Αυτό μάλλον κρίθηκε αναγκαίο από το δικαστήριο ώστε να κρίνει το ζήτημα του αν από το εν λόγω βιογραφικό αναδεικνύονται επαρκώς και σαφώς οι εξαιρετικοί λόγοι που απαιτούνται να δικαιολογούν και να αιτιολογούν την αναγκαιότητα της μετονομασίας. Και είναι σε αυτή την ιδιότυπη ιστορική στάθμιση που διαφαίνεται μια προβληματική, από ιστορική και μνημονική σκοπιά, λογική.

ΝΑΡ

Το Ολοκαύτωμα σε δεύτερη μοίρα

Η Διεθνής Συμμαχία για τη Μνήμη του Ολοκαυτώματος, της οποίας την προεδρία είχε η Ελλάδα την περίοδο 2021-2022, έχει ήδη από το 2013 αναπτύξει έναν ορισμό εργασίας για το φαινόμενο της διαστρέβλωσης του Ολοκαυτώματος. Επιπλέον, πολύ πρόσφατα ο οργανισμός διαπίστωσε ότι η υποβάθμιση (trivialization) της εγκληματικής εμπλοκής ιστορικών προσώπων στο Ολοκαύτωμα, η απόδοση τιμής στην ιστορική πορεία προσώπων και οργανισμών που εμπλέκονται σε εγκλήματα του Ολοκαυτώματος και η ιστορική αποκατάστασή τους συνιστούν ιδιαίτερα ανησυχητικές και διαδεδομένες μορφές διαστρέβλωσης του Ολοκαυτώματος.

Και είναι ιδιαίτερα λυπηρό και ανησυχητικό ότι το Διοικητικό Εφετείο Θεσσαλονίκης προχώρησε σε μια κρίση που ιστορικά υποβαθμίζει και κανονικοποιεί την εμπλοκή του Χρυσοχόου στο Ολοκαύτωμα των Εβραίων της Θεσσαλονίκης. Μια απόφαση που καλεί για την επαναφορά του ονόματός του στον επίμαχο δρόμο, αποδίδοντας με αυτόν τον τρόπο τιμή στο ιστορικό του αποτύπωμα.

Σε μια πόλη που έχασε το 97% του εβραϊκού πληθυσμού της στο Ολοκαύτωμα, σχεδόν 50.000 συμπολίτες μας, και στην οποία τα τελευταία δέκα χρόνια έχουν γίνει επίπονες προσπάθειες ώστε να αποκατασταθεί αυτό το βαθύ ιστορικό τραύμα και να διαμορφωθεί ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο δράσεων που θα τοποθετεί το Ολοκαύτωμα στο επίκεντρο του μνημονικού πεδίου της πόλης (ανάπλαση πλατείας Ελευθερίας, κατασκευή Μουσείου Ολοκαυτώματος Ελλάδας κ.λπ.), το δικαστήριο κρίνει ότι η εμπλοκή τού Χρυσοχόου στο «Μαύρο Σάββατο» του Ιουλίου 1942, το εμβληματικό γεγονός για το Ολοκαύτωμα στη Θεσσαλονίκη, είναι ίδιας τάξης στοιχείο με τη συμμετοχή του σε κάποια οργάνωση κατασκοπίας ή την όποια άλλη «εθνωφελή» δράση του κατά τη διάρκεια της Κατοχής.

Το γεγονός, εξάλλου, ότι η ιστορική έρευνα των τελευταίων είκοσι χρόνων έχει αναδείξει τις καταστροφικές συνέπειες που είχαν για την κατάσταση των Εβραίων της πόλης η αδράνεια και η αδιαφορία των τοπικών ελίτ, των οποίων ο Χρυσοχόου υπήρξε σημαντικός εκπρόσωπος, διόλου φαίνεται να επηρέασε την αξιολόγηση των ιστορικών δεδομένων στην οποία προχώρησε το δικαστήριο.

Στη βάση μιας τέτοιας διαστρεβλωτικής λογικής, που δεν λαμβάνει υπόψη την αυξημένη βαρύτητα ιστορικών στοιχείων που συνδέονται με το Ολοκαύτωμα για την πόλη της Θεσσαλονίκης, υπάρχει πάντα περιθώριο διαφορετικής τάξης ιστορικές αναφορές να αθροιστούν απλοϊκά ως ισομεγέθη κομμάτια ενός ίσως αντιφατικού, πλην άχρωμου παζλ, στο οποίο καμία από αυτές δεν υπάρχει λόγος να κυριαρχεί ή να φωτιστεί παραπάνω.

Φαίνεται πως το δικαστήριο αντιλαμβάνεται μια σύγχρονη πολιτική μνήμης για την πόλη της Θεσσαλονίκης στην οποία το Ολοκαύτωμα έχει δευτερεύουσα θέση και σίγουρα δεν εντοπίζει κανέναν «εξαιρετικό λόγο» που να επιτάσσει την ποιοτική διάκριση του Ολοκαυτώματος από άλλα γεγονότα της σύγχρονης Ιστορίας της πόλης ή ακόμα και από άλλες πτυχές του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου.

Δημιουργείται το εύλογο ερώτημα αν το δικαστήριο θα έκανε παρόμοια ανάγνωση των ιστορικών στοιχείων σε περίπτωση που 9.000 χριστιανοί είχαν συγκεντρωθεί και βασανιστεί στην πλατεία Ελευθερίας στις 11 Ιουλίου 1942, σε περίπτωση που το ιστορικό δεδομένο το οποίο, μεταξύ άλλων, είχε να συνεκτιμήσει ήταν η αδιαφορία της τοπικής ελληνικής διοίκησης απέναντι στον εξαναδραποδισμό 50.000 χριστιανών και στο εγκληματικό ξερίζωμά τους από το σώμα της πόλης.

ΝΑΡ

Το ζήτημα της γενικής αποδοχής

Το δικαστήριο επίσης επισημαίνει ότι οι λόγοι της μετονομασίας ενός δρόμου θα πρέπει να τυγχάνουν γενικότερης και ευρύτερης, κατά το δυνατόν, αποδοχής. Σε ποια πραγματικά δεδομένα το δικαστήριο εντόπισε την έλλειψη γενικής αποδοχής της συγκεκριμένης απόφασης μετονομασίας; Αξίζει να υπενθυμιστεί ότι, εντός του δημοτικού συμβουλίου τον Μάρτιο του 2018, κανένας δημοτικός σύμβουλος δεν ψήφισε κατά της μετονομασίας, με την παράταξη των «Εντάξει» εντέλει να ψηφίζει λευκό και τον νυν δήμαρχο και τότε ήδη ανεξάρτητο δημοτικό σύμβουλο να ψηφίζει «παρών».

Ερωτήματα επίσης δημιουργούνται για το πώς το δικαστήριο νοηματοδοτεί μια τέτοια «γενικότερη και ευρύτερη αποδοχή» όταν αυτή επιζητείται για ζητήματα που άπτονται της αποκατάστασης της μνήμης του Ολοκαυτώματος στην πόλη, ενός κεφαλαίου της συλλογικής μνήμης, που μέχρι τις αρχές του 21ου αιώνα ήταν εντελώς αποσιωπημένο.

Φαίνεται πως το δικαστήριο δεν αντιλαμβάνεται ότι μνημονικές πρωτοβουλίες σ’ αυτό το επίπεδο δεν μπορούν παρά να φαντάζουν για κάποιους εξόχως τολμηρές, ίσως προκλητικές, και να προκαλούν αναμενόμενες αντιδράσεις, αφού έχουν ως προαπαιτούμενο την αναθεώρηση βολικών αντιλήψεων και καθησυχαστικών αφηγήσεων δεκαετιών, γερά θεμελιωμένων στη συλλογική συνείδηση.

Και, ασφαλώς, σ’ αυτό το πλαίσιο, απαραίτητη δεν μπορεί να κριθεί κάποια αόριστη «ευρύτερη» αποδοχή αυτών των πρωτοβουλιών (άραγε από ποιον;), αλλά σίγουρα η δημοκρατική τους νομιμοποίηση, όπως αυτή αποτυπώνεται στις αποφάσεις εκλεγμένων αρμόδιων αντιπροσωπευτικών οργάνων που πλειοψηφικά αποφασίζουν, του δημοτικού συμβουλίου της πόλης συμπεριλαμβανομένου. 

Ίσως δεν μπορεί κάποιος να απαιτεί από ένα δικαστήριο, το όποιο δικαστήριο, να επιδεικνύει ιστορική ενσυναίσθηση και να σέβεται βασικές παραμέτρους μιας προοδευτικής και συμπεριληπτικής πολιτικής μνήμης.  Όμως μπορεί και πρέπει να τα απαιτήσει από τη διοίκηση του Δήμου Θεσσαλονίκης, η οποία οφείλει, προς υπεράσπιση της υψηλού συμβολισμού απόφασης μετονομασίας που πήρε δημοκρατικά το δημοτικό συμβούλιο το 2018, προς προάσπιση της κουλτούρας μνήμης της πόλης και σεβόμενη τη μνήμη των θυμάτων του Ολοκαυτώματος, να ζητήσει την επανεξέταση της απόφασης του Διοικητικού Εφετείου Θεσσαλονίκης στο Συμβούλιο της Επικρατείας.

* Ο Δημήτρης Τζιόγκας είναι νομικός, ιστορικός, απόφοιτος του Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών στο Ολοκαύτωμα και τις Γενοκτονίες του Τμήματος Ιστορίας, Πανεπιστήμιο της Ουψάλα, Σουηδία

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL