Live τώρα    
20°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
20 °C
18.2°C22.0°C
1 BF 47%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
18 °C
14.7°C21.2°C
2 BF 57%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
17 °C
16.0°C19.4°C
2 BF 63%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
20 °C
18.8°C21.5°C
1 BF 61%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
15 °C
14.9°C18.4°C
2 BF 63%
Δέσποινα Κουτσούμπα: Σταθμός Βενιζέλου, πάμε πάλι...
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Δέσποινα Κουτσούμπα: Σταθμός Βενιζέλου, πάμε πάλι...

Της Δέσποινας Κουτσούμπα*

Πάμε λίγο πίσω, στο 2013, για να σας διηγηθώ μια ιστορία που -σχεδόν- μου άλλαξε τη ζωή. Μέσα στον πανικό να εξηγήσουμε γιατί έπρεπε να διασωθεί το βυζαντινό σταυροδρόμι στον σταθμό Βενιζέλου στη Θεσσαλονίκη, μέσα στο άγχος να αποδείξουμε -εμείς οι έρμοι αρχαιολόγοι, που δεν ξέρουμε από στατικά- ότι υπάρχει τεχνική λύση για τη διατήρησή του εντός του σταθμού, με τα σχέδια του σταθμού ανά χείρας και με πολλές πόρτες να κλείνουν στα μούτρα μας γιατί «όλα τα 'σκιαζε η φοβέρα και τα πλάκωνε η σκλαβιά», βρέθηκα σε ένα τεχνικό γραφείο ενός πολύ σημαντικού πολιτικού μηχανικού.

Την ώρα που προσπαθούσα να του εξηγήσω τι συμβαίνει, όρθια και σε κατάσταση μάλλον ιδιαίτερα αγχώδη, κι ενώ μάλλον κάθε δεύτερη πρότασή μου ήταν «μα μόνο εμείς βλέπουμε ότι η τεχνική λύση είναι εφικτή;», ο άνθρωπος που είχα απέναντί μου, με πολύ μεγαλύτερη εμπειρία από μένα, μου είπε: «Κατ’ αρχάς ηρέμησε και σκέψου κάτι πιο απλό: Αν για παράδειγμα δεν ήταν ένα βυζαντινό σταυροδρόμι, αλλά ήταν ο τάφος του Μεγαλέξανδρου, θα είχαν βρει ή όχι μια τεχνική λύση μέσα σε μια εβδομάδα;».

Η ερώτηση ήταν ρητορική, αφού ο τάφος του Μεγάλου Αλεξάνδρου δεν βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη (ούτε στον ελλαδικό χώρο, εν γένει). Η ερώτηση ήταν σωστή γιατί αναδείκνυε ότι οι τεχνικές λύσεις δεν είναι «τεχνικές», αλλά πολιτικές. Η ερώτηση ήταν και προφητική, γιατί οι πρωταγωνιστές του επεισοδίου «μετρό εναντίον αρχαιοτήτων» έμελλε ένα χρόνο μετά να πρωτοστατούν στο σίριαλ της Αμφίπολης, που είχε μπόλικο σασπένς με τάφους, Μεγαλέξανδρους και... Βουκεφάλες.

Το ζήτημα ήταν καθαρά πολιτικό

Ο άνθρωπος που είχα απέναντί μου είχε δίκιο: το ζήτημα δεν ήταν τεχνικό, ήταν καθαρά πολιτικό. Η τεχνική λύση ήταν εφικτή και μετά από πολύ αγώνα σχεδιάστηκε και άρχισε να εφαρμόζεται. Κι όμως, τώρα γυρνάμε πάλι πίσω. Κι αυτό είναι μια πολιτική απόφαση με οικονομικές και άλλες προεκτάσεις.

Πολύ περισσότερο είναι μια απόφαση που παίρνεται με όρους καθαρού ρεβανσισμού από τους κήρυκες του «ή αρχαία ή μετρό», που τότε ηττήθηκαν πανηγυρικά και, επιστρέφοντας σήμερα σε θέσεις - κλειδιά, προσπαθούν να πάρουν την «εκδίκησή» τους, αποτελώντας βέβαια την (πολιτική και τεχνική) βιτρίνα, πίσω από την οποία κρύβονται τα συμφέροντα του εργολάβου του έργου. Και είναι πολλά...

Μοναδικό μνημειακό σύνολο

Το 2013 ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων ξεκίνησε έναν μεγάλο αγώνα για να διασώσει το μοναδικό σε είδος, σε σημασία και σε κατάσταση διατήρησης μνημειακό σύνολο: την “καρδιά” της κοσμικής Θεσσαλονίκης, της δεύτερης σημαντικότερης πόλης της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, την πλακόστρωτη Μέση Οδό ή λεωφόρο των βυζαντινών χρόνων, που σώζεται σε πολύ καλή κατάσταση σε μήκος 75 μέτρων κάτω από τη σημερινή Εγνατία, καθώς και τη διασταύρωσή της με τον μαρμαρόστρωτο cardo, που βρίσκεται στην κατεύθυνση της σημερινής οδού Βενιζέλου.

Ένα ιστορικό σταυροδρόμι που επιβιώνει για 16 ολόκληρους αιώνες, από τότε που σχεδιάστηκε στην εποχή του Γαλερίου έως και σήμερα. Έχουν βρεθεί επίσης και τα δημόσια κτήρια που βρίσκονταν στα νότια του δρόμου, με πολλές φάσεις από τον 6ο έως τον 9ο αιώνα μ.Χ., που στέγαζαν εμπορικές χρήσεις, καθώς η Θεσσαλονίκη ήταν πολύ σημαντικό εμπορικό κέντρο για όλη τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία.

Δεν ήταν αυτό η έκπληξη για τους αρχαιολόγους. Η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων της Θεσσαλονίκης είχε περιγράψει πολύ νωρίτερα, όταν ακόμη η χάραξη του μετρό ήταν στα χαρτιά, ποια ακριβώς τμήματα της βυζαντινής πόλης αναμένεται να βρεθούν -το ’χουν αυτό το κακό οι «επάρατοι» αρχαιολόγοι, είναι τεκμηριωμένοι και συνήθως επιβεβαιώνονται.

Οι «επάρατοι» αρχαιολόγοι τότε προειδοποίησαν επακριβώς και για το κόστος και τον χρόνο των ανασκαφών -αλλά το έργο σχεδιάστηκε με ελάχιστο κόστος ανασκαφών, προφανώς όλοι οι εμπλεκόμενοι, κυβερνήσεις και εργολάβοι, γνώριζαν ότι αυτό το ποσό θα... αναπροσαρμοστεί πολλές φορές.

Βλέπετε, εμείς οι αρχαιολόγοι δεν έχουμε μόνο μια άλλη αντίληψη του χρόνου, όπως μας κατηγόρησαν πρόσφατα, αλλά κυρίως μια άλλη αντίληψη για το τι σημαίνει σωστός σχεδιασμός και σωστός προϋπολογισμός ενός δημόσιου έργου. Αυτό μας κάνει να φαντάζουμε «απειλητικοί» στα μάτια εκείνων των πολιτικών που ενδιαφέρονται μόνο για τον χρονικό ορίζοντα της θητείας τους.

Η πραγματική έκπληξη, όμως, ήταν η πολύ καλή κατάσταση διατήρησης του βυζαντινού σταυροδρομιού και ο τρόπος με τον οποίον το τσιμεντένιο περίβλημα του σταθμού Βενιζέλου «αγκάλιαζε» ακριβώς τους δρόμους και τα όμορα κτήρια (κάτι που δεν ίσχυε για το αντίστοιχο τμήμα του δρόμου που βρέθηκε στον διπλανό σταθμό της Αγίας Σοφίας), ενώ βρισκόταν σχεδόν στο βάθος που ήταν προορισμένος να είναι ο πρώτος όροφος του σταθμού!

Έχουμε λοιπόν ένα αρχαιολογικό σύνολο σε εξαιρετική κατάσταση διατήρησης, που “συνομιλεί” με το ιστορικό και το σύγχρονο περιβάλλον του. Πέντε μέτρα κάτω από το οδόστρωμα της σημερινής Εγνατίας να περπατάμε στον δρόμο της εποχής του Ιουστινιανού και 22 μέτρα πιο κάτω εκτείνεται το πιο σύγχρονο έργο, το μετρό της Θεσσαλονίκης. Ο δρόμος κάτω από τον δρόμο, το αρχαίο δημόσιο έργο εντός του σύγχρονου δημόσιου έργου, αυτό είναι κάτι το ξεχωριστό.

Πόλεμος λάσπης

Η επόμενη έκπληξη ήταν ο τρόπος αντιμετώπισης από την τότε κυβέρνηση και από την Αττικό Μετρό: Πρώτα καταβλήθηκε κάθε προσπάθεια να κρυφτεί η σημασία του αρχαιολογικού χώρου, μετά άρχισε ένας συστηματικός πόλεμος με αιχμή του δόρατος το «δεν υπάρχει τεχνική λύση», ταυτόχρονα με έναν πόλεμο λάσπης σε όλα τα επίπεδα απέναντι σε όποιον τολμούσε να αρθρώσει αντίθετο λόγο.

Κι όμως, το βυζαντινό σταυροδρόμι κέρδισε! Ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων δεν έμεινε μόνος του. Η διεθνής επιστημονική κοινότητα, ο τότε Δήμος Θεσσαλονίκης, ο τεχνικός κόσμος της πόλης, επιστήμονες, διανοούμενοι, δημοσιογράφοι, πολίτες της Θεσσαλονίκης σταδιακά συντάχθηκαν με το αίτημα και τελικά έκαναν πραγματικότητα την αλλαγή του σχεδιασμού. Του σχεδιασμού που τώρα, διά στόματος πρωθυπουργού, ανατρέπεται άρδην και γυρνάει πίσω στην... αφετηρία.

Μόνο που τώρα πια κανείς δεν μπορεί να κρύψει τη σημασία και την αξία του αρχαιολογικού χώρου, κανείς δεν μπορεί να πει ότι δεν υπάρχει τεχνική λύση, κανείς δεν μπορεί να κρυφτεί από την ευθύνη του να σταματήσει η υλοποίηση του ανασχεδιασμένου σταθμού, να γυρίσει η κατάσταση τέσσερα χρόνια πίσω, ώστε όλες οι υπόλοιπες καθυστερήσεις να «φορτωθούν» επίσης στον σταθμό Βενιζέλου.

Αν η κυβέρνηση της Ν.Δ. θέλει να μας γυρίσει στο 2013, μετά χαράς θα υπερασπιστούμε τις αρχαιότητες αυτές με το ίδιο πείσμα και πάθος όπως και τότε. Μόνο που τώρα είμαστε ήδη από την αρχή περισσότεροι, πιο εξοπλισμένοι και πιο δυνατοί. Και πάλι το βυζαντινό σταυροδρόμι θα νικήσει...

* Η Δέσποινα Κουτσούμπα είναι αρχαιολόγος, ταμίας του Δ.Σ. του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL