Συζητήθηκαν και ψηφίστηκαν από την Ολομέλεια της Βουλής οι βασικές δράσεις-μέτρα που περιλαμβάνει το νομοσχέδιο για τη στέγαση νέων και ευάλωτων. Βασικά περιλαμβάνει προγράμματα που κατ’ ευφημισμό η κυβέρνηση τα έχει ονομάσει Εστία, Σπίτι Μου και Κοινωνική Αντιπαροχή.
Η ανάγκη κατάρτισης μαζικών πολιτικών που θα έχουν ως στόχο να αντιμετωπιστεί η κρίση στέγης που εκδηλώνεται με ιδιαίτερη ένταση σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης υπαγορεύτηκε από ειδική απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Κομισιόν). Η βασική ντιρεκτίβα της Ε.Ε. είναι να δημιουργηθούν οι όροι με εθνικές πολιτικές ώστε να υπάρξει μαζική προσφορά φτηνής και αξιοπρεπούς κατοικίας. Κάτι που όπως ήδη έχει αναφέρει η ΑΥΓΗ προ μηνών γίνεται εδώ και χρόνια σε πολλές ευρωπαϊκές μεγαλουπόλεις (Βερολίνο, Βαρκελόνη, Βιέννη, Άμστερνταμ κ.ά.) και αποτελεί τη βάση του στεγαστικού προγράμματος του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ.
Ουσιαστικά, το σύνολο των προβλεπόμενων δράσεων στο κυβερνητικό νομοθέτημα, στην καλύτερη περίπτωση ως ορίζει, θα καλύψει 15.000 οικογένειες δικαιούχους το πολύ, όταν οι σχετικές ανάγκες στέγασης αφορούν εκατοντάδες χιλιάδες άτομα. Είναι σταγόνα στον ωκεανό, πέρα από τα τεράστια θέματα διαφάνειας που προκύπτουν.
«Αστεγη» Ελλάς
Η στεγαστική κρίση εκδηλώνεται με ιδιαίτερη ένταση από το 2020, αλλά για τους νέους από τις αρχές της δεκαετίας του 2010. Η κυβέρνηση ελέησε και έφερε το νομοσχέδιό της για το θέμα παραμονές των εκλογών και του 2023. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Στατιστικής Υπηρεσίας (Eurostat) αλλά και της ΕΛΣΤΑΤ, η Ελλάδα βρίσκεται στην κορυφή της στεγαστικής κρίσης της Ευρώπης των 27 και μάλιστα σε μεγάλη απόσταση από τη δεύτερη Βουλγαρία. Σύμφωνα με τη Eurostat (2020), το 36,9% των Ελλήνων ζει σε νοικοκυριά με καθυστερήσεις εξυπηρέτησης ή πληρωμής στεγαστικών δανείων, ενοικίων ή λογαριασμών κοινής ωφέλειας, ενώ το Ινστιτούτο Μελετών της ΓΣΕΒΕΕ προσδιόριζε το ίδιο ποσοστό στο 40% για το 2022. Ο αντίστοιχος μέσος όρος στην Ευρώπη είναι 9,2%, ενώ δεύτερη χειρότερη μετά την Ελλάδα χώρα στην Ευρώπη είναι η Βουλγαρία με 17,4%! Ακόμη, με βάση τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, η Ελλάδα έχει ένα από τα μεγαλύτερα ποσοστά νέων ανθρώπων ηλικίας 18-34 ετών που μένουν με τους γονείς τους. Το ποσοστό αυτό παραμένει υψηλό όταν επικεντρωνόμαστε στις ηλικίες 25-34 ετών, όπου το σχετικό ποσοστό ξεπερνάει πλέον το 70% (από 58,4% που ήταν το 2008).
Εστία - Σπίτι Μου
Το πρόγραμμα Εστία προβλέπει την παράδοση έως και 1.000 διαμερισμάτων άμεσα το 2023 (πριν τις εκλογές ίσως;). Πού θα βρεθούν αυτά τα διαμερίσματα και πώς και από ποιους θα ανακαινιστούν και ποιοι θα τα πάρουν από αυτούς που πληρούν τα σχετικά ηλικιακά και οικονομικά κριτήρια (βλ. στη συνέχεια του άρθρου) δεν διευκρινίζονται στην κυβερνητική νομοθετική ρύθμιση. Κάτι που λογικά ενισχύει τις υποψίες για αδιαφανείς επιλογές. Επαγγελματίες της αγοράς ακινήτων χαρακτηρίζουν εντελώς «σκοτεινό» το συγκεκριμένο «πρότζεκτ».
Το πρόγραμμα Σπίτι Μου αφορά αγορά πρώτης κατοικίας αξίας έως 200.000 ευρώ (τιμή συμβολαίου) με χαμηλότοκο δάνειο (επιτόκιο ίσο με το 1/4 των κανονικών στεγαστικών) έως 150.000 ευρώ και απευθύνεται σε 10.000 δικαιούχους νέους 18-39 ετών, ποσοστό ελαχιστότατο ως προς τον αριθμό όσων έχουν ανάγκη. Θα αρχίσει να υλοποιείται εντός του πρώτου τετραμήνου του νέους έτους. Πέραν, όμως, του μικρού αριθμού των σχετικών δανείων που θα χορηγηθούν, γεννάται μια σειρά ουσιαστικών θεμάτων που το νομοσχέδιο δεν αντιμετωπίζει:
1. Θα υπάρχει ίδια συμμετοχή του δανειοδοτούμενου κατά 10%, δηλαδή μέχρι 15.000 ευρώ, για σπίτια αξίας μέχρι 150.000 ευρώ. Για αξίες άνω των 150.000 η συμμετοχή του δανειοδοτούμενου θα πρέπει να καλύπτει το σύνολο του υπερβάλλοντος ποσού, δηλαδή για σπίτι αξίας 200.000 ευρώ θα πρέπει να καταβάλει 50.000 ευρώ εξ ιδίων; Αν συνυπολογιστούν τα εισοδηματικά κριτήρια που θέτει το νομοσχέδιο, τα εύλογα ερωτήματα είναι πολλά. Με εισοδηματικά κριτήρια για άγαμο από 10.000 ευρώ έως 16.000 ευρώ, έγγαμο έως 24.000 ευρώ και ανά παιδί συν 3.000 ευρώ δεν τίθεται καν θέμα να υπάρχουν οικονομίες 50.000 ευρώ για αγορά κατοικίας αξίας 200.000 ευρώ. Προφανώς οι συντάκτες του νομοσχεδίου προεκλογικό «δωράκι» σε γόνους ευκατάστατων οικογενειών θεσμοθετούν.
2. Αλλά υπάρχει ακόμη κάτι σημαντικότερο, που ουσιαστικά αποκλείει την πλειονότητα των νέων που αμείβονται με τον κατώτατο μισθό (713 ευρώ μεικτά). Που σημαίνει ότι οι αμειβόμενοι στον ιδιωτικό τομέα με 14 μισθούς (δώρα + άδεια) παίρνουν 9.982 ευρώ ετησίως. Με τις εξαγγελθείσες αυξήσεις θα ξεπεράσουν τις 10.000 ευρώ και θα αποκλείονται!
3. Για «μινιμάρισμα» της ίδιας συμμετοχής μέχρι τις 15.000 ευρώ θα πρέπει να επιλεγούν κατά βάση παλιά διαμερίσματα μη ανακαινισμένα στο κέντρο της Αθήνας, στον Πειραιά και στα δυτικά προάστια. Γεννάται το ερώτημα, ο δικαιούχος θα μπορεί να ενταχθεί σε πρόγραμμα ανακαίνισης; Αν ενταχθεί σε πρόγραμμα ανακαίνισης, τι ποσοστό θα αφορά η κρατική ενίσχυση; Θα απαιτείται επιπλέον τραπεζικός δανεισμός;
4. Εκτίμηση ακινήτου από την τράπεζα. Η τράπεζα για τη δανειοδότηση θα αποστείλει δικό της εκτιμητή για να εκτιμήσει την αξία του ακινήτου. Αν προκύψει μετά την αυτοψία του εκτιμητή απόκλιση με τη ζητούμενη τιμή πώλησης, τότε τι θα ισχύει; Θα επιβαρύνεται ο εν οικονομική αδυναμία «βοηθούμενος»;
5. Τραπεζικά κριτήρια. Δεν υπάρχει πρόβλεψη για τα τραπεζικά κριτήρια για τους δανειολήπτες, πέραν των εισοδηματικών που ορίζονται από το πρόγραμμα. Θα απαιτηθεί από τις τράπεζες -ως συνήθως- μόνιμη εργασία από τους δικαιούχους και φορολογικές δηλώσεις τριών ετών; Με τους σημερινούς εργασιακούς όρους, αποκλείεται τεράστιος αριθμός.
6. Επιτόκιο δανεισμού. Εάν δεν υπάρξει ρύθμιση για διατήρηση των επιτοκίων στην περιοχή του 1%, ελλοχεύει ο κίνδυνος νέου κύκλου κόκκινων δανείων με εγκλωβισμό νέων ανθρώπων. Και εντέλει πόσοι νέοι διαθέτουν μόνιμη εργασία (εκτός δημόσιου φορέα) για να «δεσμευτούν» σε δανεισμό διάρκειας 30 ετών;
7. Εφόσον το πρόγραμμα θα ξεκινήσει εντός του πρώτου τριμήνου του 2023, οι 39χρονοι το 2022 θα βρεθούν εκτός προγράμματος;
Κοινωνική Αντιπαροχή
Το πρόγραμμα της Κοινωνικής Αντιπαροχής ορίζεται ως «σύμπραξη φορέων της Γενικής Κυβέρνησης με ιδιώτες αναδόχους, κατά την οποία ο ανάδοχος κτίζει με ίδια χρηματοδότηση κτίριο επί αδόμητου ακινήτου του φορέα και το αντάλλαγμά του συνίσταται στην εκμετάλλευση για ορισμένο χρονικό διάστημα του ακινήτου με την παράλληλη υποχρέωσή του να εκμισθώνει μέρος αυτού σε δικαιούχους έναντι προκαθορισμένου μισθώματος. Μετά το πέρας του χρόνου εκμετάλλευσης ο ανάδοχος υποχρεούται να παραδώσει το ακίνητο στον ιδιοκτήτη φορέα».
Αφορά 2.500 δικαιούχους 18 έως 39 ετών. Άρα, δεν αποτελεί ένα πρόγραμμα ευρείας κοινωνικής κάλυψης ούτε άμεσης διάθεσης κατοικιών. Μέχρι να βρεθούν τα οικόπεδα, να ανατεθούν και να χτιστούν χρειάζονται τρία-τέσσερα χρόνια το λιγότερο, δηλαδή οι σημερινοί 35άρηδες και άνω αποκλείονται. Παράλληλα, η έλλειψη συγκεκριμένου θεσμικού πλαισίου για την περιοχή (-ές) των επιλεγόμενων ακινήτων, τον τρόπο ανάθεσης και τους όρους εκμετάλλευσης δημιουργεί ένα αδιαφανές πλαίσιο. Σύμφωνα με όσα καταγγέλλονται, θα δίνεται μαζί με το δωρεάν κρατικό οικόπεδο στους εργολάβους και ενισχυμένος συντελεστής δόμησης, και πιθανότατα μόνον τα προκύπτοντα επιπλέον (λόγω αυξημένου συντελεστή δόμησης) θα εντάσσονται στο πρόγραμμα Κοινωνική Αντιπαροχή, κάτι βεβαίως που θα ενισχύσει τρομερά τα βαλάντια των «φίλιων εργολάβων». Η σχετική αδιαφάνεια ανάθεσης των συγκεκριμένων «πρότζεκτ» ενισχύει περαιτέρω τις καταγγελίες ότι θα πρόκειται για ακόμη μία κερδοφόρα «μπίζνα» για «φίλιες εργολαβικές δυνάμεις».
