Είθισται να λέγεται ότι ο γόρδιος δεσμός... λύνεται με το ξίφος. Και η υπόθεση των κόκκινων δανείων στην Ελλάδα -δημιούργημα της κρίσης του 2009-2010 που ταλανίζει σχεδόν πλέον της δεκαετίας εκατοντάδες χιλιάδες νοικοκυριά, αλλά και τις κυβερνήσεις και το ίδιο το τραπεζικό σύστημα- έχει εξελιχθεί ακριβώς σε έναν άλυτο «κόμπο». Έναν γόρδιο δεσμό που για κάποιους απλώς η διαχείρισή του (όχι η λύση του) σημαίνει αμύθητα κέρδη, ενώ για εκατοντάδες χιλιάδες άλλους τεράστια δυστυχία.
Και ενώ ίσως για πολλούς επιχειρηματίες ένας τραπεζικός δανεισμός σημαίνει ανάληψη επιχειρηματικού ρίσκου, που σχετίζεται με την ικανότητα του επιχειρηματία και την αγορά, η δανειοδότηση μιας οικογένειας μισθωτών για αγορά πρώτης κατοικίας δεν μπορεί να κριθεί με όρους ρίσκου. Και αυτό το περίφημο moral hazard (o ηθικός κίνδυνος), δηλαδή εάν υπάρξουν κάποιες εξαιρετικές ρυθμίσεις για κάποιους δανειολήπτες, ακόμη και οι δυνάμενοι να εξυπηρετήσουν τα χρέη τους θα απαιτήσουν την ίδια ευνοϊκή μεταχείριση, δεν μπορεί να ισχύει για υπερχρεωμένα νοικοκυριά. Και εντέλει το θέμα είναι αν το ξίφος «κόψει» τον λαιμό εκατοντάδων χιλιάδων δανειοληπτών ή τραυματίσει τα συμφέροντα και τις προσδοκίες κάποιων για υψηλά κέρδη.
Η κατάσταση σήμερα
Είναι γεγονός ότι η μόνη ουσιαστική νομοθετική ρύθμιση που έγινε για τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά στο παρελθόν ήταν ο νόμος Κατσέλη, συν την τροποποίηση που υπέστη επί υπουργίας Σταθάκη αργότερα. Η κυβέρνηση Μητσοτάκη λειτούργησε «business wise». Επιδότησε κάποιο τμήμα των δόσεων στεγαστικών δανείων εξασφαλίζοντας έτσι κάποια σίγουρα ετήσια εισοδήματα στις τράπεζες (δίνοντας κάποια ανάσα σε μερικές χιλιάδες νοικοκυριά ταυτοχρόνως) και μετά έφτιαξε και ψήφισε τον νόμο Φρανκεστάιν, τον διαβόητο νέο Πτωχευτικό, που απελευθερώνει τους πλειστηριασμούς και οδηγεί στην εξαθλίωση εκατοντάδες χιλιάδες νοικοκυριά.
Παράλληλα, έσπευσε να «προικοδοτήσει» μέσω του σχεδίου «Ηρακλής» με κρατικές εγγυήσεις που αγγίζουν τα 20 δισ., που σε συνδυασμό με την απελευθέρωση των πλειστηριασμών προκάλεσε ένα τσουνάμι μεταβιβάσεων δανείων σε funds (ακόμη και μικρά σαν και αυτό του προσφάτως αποκαλυφθέντος βουλευτή της Ν.Δ.).
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδας (βλ. σχετικούς πίνακες), στις τράπεζες έχουν μείνει (Ιούνιος 2022) πλέον κόκκινα δάνεια ύψους 15,499 δισ. ευρώ (προ προβλέψεων, άρα το πραγματικό νούμερο είναι ακόμη χαμηλότερο...), από 73,587 δισ. στις 31.12.2019. Από αυτά, στεγαστικά είναι μόλις τα 3,357 δισ. ευρώ, από 25,281 δισ. στο τέλος του 2019. Συνολικά, από το 40% του δανειακού χαρτοφυλακίου τους οι τράπεζες είχαν περιορίσει στο 9,5% τα κόκκινα δάνεια μέχρι τις 30.6.2022.
Πού πήγαν τα δάνεια αυτά
Όπως προκύπτει από τον πίνακα 2, στα τέλη Ιουλίου 2022 οι λεγόμενοι servicers διαχειρίζονταν κόκκινα δάνεια ύψους 86,9 δισ. ευρώ (ονομαστική αξία). Από αυτά, τα 63 δισ. τα απέκτησαν επί κυβέρνησης Νέας Δημοκρατίας προφανώς λόγω των νομοθετικών ρυθμίσεων, αλλά κυρίως των εγγυήσεων σχεδόν 20 δισ. που έδωσε η Ν.Δ., καθώς καταναλωτικά, επιχειρηματικά και άλλα χωρίς εμπράγματες εξασφαλίσεις αγοράστηκαν σε τιμές ίσες με το 3%-10% της ονομαστικής τους αξίας. Και μετά ήρθε η απόφαση 822/22 του Αρείου Πάγου (το θέμα αποκάλυψε πρώτη η ΑΥΓΗ της Κυριακής στις 4.9). Τότε πρωτογράψαμε και για το lobby τραπεζιτών, servicers, funds κ.ά. που πίεζε για αναγκαστική νομοθετική ρύθμιση, με αναδρομική ισχύ όμως.
Και οι εκλογές;
Η άρον-άρον διάψευση της κυβέρνησης ότι θα προχωρήσει σε νομοθετική ρύθμιση με την οποία θα καταργείται η 822/22 απόφαση του Αρείου Πάγου, με την οποία «μπλοκάρεται» η δυνατότητα των διαχειριστών κόκκινων δανείων (servicers) να προχωρούν σε μέτρα αναγκαστικής εκτέλεσης, προκάλεσε εκβιαστικές αντιδράσεις από τους θιγόμενους. Το βαρύ πυροβολικό των επιχειρημάτων τους είναι ότι η Κομισιόν και οι λοιποί ευρωπαϊκοί θεσμοί θα ζητήσουν τα 20 δισ. των εγγυήσεων του Δημοσίου προς τράπεζες, funds κ.λπ. να επιβαρύνουν το δημόσιο χρέος.
Η στάση της κυβέρνησης Μητσοτάκη να ξαναστείλει ουσιαστικά (μέσω φίλιων κινήσεων) το θέμα στον Άρειο Πάγο (όπως παλαιότερα τα αναδρομικά των συνταξιούχων) έχει προφανή στόχο να παραπεμφθεί το θέμα στην επόμενη κυβέρνηση. Καλά πληροφορημένες πηγές υποστηρίζουν ότι η Ν.Δ. θέλει να αποφύγει δύο πράγματα μέχρι τις εκλογές: τους πλειστηριασμούς και την ψήφο των νέων (για το δεύτερο, η διεξαγωγή των εκλογών καλοκαιριάτικα θα ήταν «μια κάποια λύση», καθώς, εκτός των διακοπών, πολλοί νέοι φεύγουν για δουλειά στα νησιά...). Η σούπερ πολιτική διάσταση του θέματος είναι προφανής.
