Με την πεποίθηση ότι η ανάγνωση είναι δώρο παντός καιρού που δεν περιορίζεται μέσα σε στενά όρια καταλόγων και λιστών, και με αφορμή την ανάπαυλα τον γιορταστικών ημερών, θα προτείνω δέκα ελληνικά βιβλία και δέκα ξενόγλωσσα από την πολύ πρόσφατη εκδοτική παραγωγή.
Καλά Χριστούγεννα, καλές γιορτές!
Το νέο μυθιστόρημα της Ιωάννας Καρυστιάνη με τίτλο «Ψιλά γράμματα» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη. Με θερμή, στιβαρή γλώσσα η συγγραφέας δημιουργεί έναν μοναχικό, «άτυχο, ατάλαντο, άτολμο, αδέξιο και αφανή» ήρωα, ο οποίος το μόνο που καταφέρνει είναι να διασώσει τη μνήμη του, δίνοντας σημασία και σ’ αυτά που κρύβονται στα «ψιλά γράμματα». Ειρωνεία, χιούμορ, διεισδυτικότητα και ατόφια συγκίνηση.
Ο Αλέξης Πανσέληνος στο μυθιστόρημα «Λάδι σε καμβά» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, εκκινώντας από το ανέμελο καλοκαίρι του 1966 και διασχίζοντας τη χρονική περίοδο από τότε μέχρι και τις αρχές του 21ου αιώνα, μιλάει για τη χαμένη αθωότητα, για τον ματαιωμένο άνθρωπο που δεν κατάφερε να γίνει αυτό που είχε υποσχεθεί στον εαυτό του. Λιτές, αισθαντικές περιγραφές και η λειτουργία της καλλιτεχνικής δημιουργίας στον πυρήνα της απολαυστικής αφήγησης.
«Ο Χριστός στα χιόνια / Εφτά νύχτες στον κόσμο του Αντρέι Ταρκόφσκι» του Παντελή Μπουκάλα κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Άγρα. Όπως λέει ο ίδιος ο συγγραφέας, «είναι η βιογραφία της δικής μου ανάγνωσης ενός έργου που το οργάνωσε η αγωνία για τον άνθρωπο ως δυνατότητα: δυνατότητα ήθους, ποιότητας, προσφοράς, αυτοθυσίας, καλοσύνης». Εφτά κεφάλαια, όσα και οι ταινίες του σπουδαίου Ρώσου, γλώσσα πυκνή, χυμώδης, υποβλητική και μια επώδυνη κατάδυση στην ψυχή και στο όραμά του.
Ο «Κιθαιρώνας» του Νίκου Α. Μάντη κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη. Πρόκειται για μια επαναπροσέγγιση του μύθου των Βακχών, όπου η μυθολογία, ο θρύλος και η Ιστορία συναντούν τη λογοτεχνία του φανταστικού, τον ακραίο ερωτισμό και τον σωματικό τρόμο. Ένα ταξίδι στα βάθη του παρελθόντος και του εαυτού μας.
Είκοσι τρία χρόνια μετά τη συλλογή «Απ’ το ίδιο ποτήρι και άλλες ιστορίες», που είχε πάρει το κρατικό βραβείο διηγήματος, ο πολυσχιδής Μισέλ Φάις επιστρέφει στο διήγημα γράφοντας την «Εξουθένωση/ντοκιμαντέρ ονείρων» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη. Εβδομήντα ένα διηγήματα στη φόρμα του διαλόγου ή του μονολόγου, με τους ήρωες να κινούνται πάνω σε μια κόψη, με το ανέφικτο της επικοινωνίας να τους διαβρώνει, παραπαίοντας ανάμεσα πραγματικότητας και ονείρου, ύπνου και ξύπνιου, παρόντος και μέλλοντος. Μετέωροι να κινούνται σπασμωδικά σε ένα «ντοκιμαντέρ ονείρων».
«Στο όνειρο είναι κλεισμένο ένα είδος πείνας, ένα είδος διεκδίκησης που δεσμεύει την πραγματικότητα» λέει ο Μπρούνο Σουλτς στο μότο που επιλέγει η Νίκη Τρουλλινού για τη «Δημοκρατία των ονείρων» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ποταμός. Το προσωπικό ονειρολόγιο μιας γυναίκας ανασύρει στο φως πρόσωπα και γεγονότα του παρελθόντος προσδίδοντάς τους μια νέα θέαση, καθώς συγχέονται τα όρια, δίχως να ξεχωρίζει εντέλει η αλήθεια από το όνειρο. Άλλωστε και το όνειρο κρύβει τη δική του αλήθεια.
Από τις εκδόσεις Νεφέλη κυκλοφορεί η νουβέλα του πάντα ανήσυχου Χρήστου Χρυσόπουλου «Μασσαλία». Στακάτη, κινηματογραφική γραφή σε αυτό το «μιούζικαλ» ήχων και εικόνων, που μας μεταφέρει στη Μασσαλία και στον ανομολόγητο έρωτα δύο αγοριών για ένα κορίτσι που έφτασε εκεί διωγμένο από τον πόλεμο της Αλγερίας.
Εχει αποδείξει πολλές φορές πόσο ικανός αφηγητής είναι ο Κώστας Ακρίβος. Με τη νουβέλα «Ανδρωμάχη», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, βρίσκεται στην πιο ώριμη στιγμή του, σκιαγραφώντας με σύγχρονη ματιά ένα μυθολογικό πρόσωπο, μια τραγική γυναίκα που δεν έπαψε να μάχεται με δυνάμεις που έδειχναν να την υπερβαίνουν.
Δεύτερη συλλογή διηγημάτων για τον Ανδρέα Νικολακόπουλο με τον τίτλο «Σάλτος» από τις εκδόσεις Ίκαρος. Με γλώσσα πλούσια, δουλεμένη στην εντέλεια, μείξη ομηρικών λέξεων και λαϊκών εκφράσεων, ο συγγραφέας γράφει μια σειρά από αλλόκοτες ιστορίες βασισμένες σε θρύλους και δοξασίες. Με το βλέμμα στραμμένο πάντα στους αλαφροΐσκιωτους και τους λοξίες, με άλλα λόγια σ’ αυτούς που βρίσκονται στην «άλλη όχθη».
Μια παραληρηματική εξομολόγηση με αποδέκτη έναν φανταστικό επιστήθιο φίλο που μπορεί να είναι ο καθένας από μας είναι το μυθιστόρημα του Θωμά Κοροβίνη με τον τίτλο «Μπέμπης», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Άγρα. Πρόκειται για τη μυθιστορηματική βιογραφία του Δημήτρη Στεργίου, γνωστού ως Μπέμπη, του απόλυτου μαέστρου του μπουζουκιού. Ο Κοροβίνης ακολουθεί τον ήρωά του αναδεικνύοντας όλη την ένταση της μεγαλοφυΐας και της αυτοκαταστροφικής μανίας του και καταθέτει ένα κείμενο συγκλονιστικού λυρισμού και άγριας ποίησης.
Ας περάσουμε τώρα στην ξενόγλωσση λογοτεχνία.
Ο συγγραφέας του «Δρόμου», του «Καμιά πατρίδα για τους μελλοθάνατους», του αξεπέραστου «Ματωμένου μεσημβρινού» Κόρμακ ΜακΚάρθι επιστρέφει έπειτα από δεκαέξι χρόνια σιωπής με δύο μυθιστορήματα που συνομιλούν μεταξύ τους και κυκλοφορούν -σχεδόν ταυτόχρονα με τις ΗΠΑ- από τις εκδόσεις Gutenberg σε αξιέπαινες μεταφράσεις από τον Γιώργο Κυριαζή.
Στον «Επιβάτη» βρισκόμαστε μέσα στον ζοφερό κόσμο του Μπόμπι Γουέστερν, ενός δύτη διάσωσης, βυθισμένου μέσα στα σκοτάδια που άφησε πίσω του ο χαμός της ιδιοφυούς αδελφής του, της Αλίσια. Το «Stella Maris» είναι το βιβλίο της Αλίσια Γουέστερν, η οποία συνομιλεί με τον ψυχίατρό της καθώς προσέρχεται με τη θέληση της στην ψυχιατρική κλινική Stella Maris.
Υποβλητικές περιγραφές, πυκνά διαλογικά κομμάτια που καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος των βιβλίων και μεγάλα φιλοσοφικά ερωτήματα από έναν σπουδαίο συγγραφέα.
Το τελευταίο δημοσιευμένο έργο του Γκιστάβ Φλομπέρ «Τρεις ιστορίες» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αντίποδες σε θαυμάσια μετάφραση της Τιτίκας Δημητρούλια. Η ιστορία της ζωής μιας υπηρέτριας στην επαρχία, ο βίος ενός μεσαιωνικού αγίου και ο αποκεφαλισμός του Ιωάννη του Προδρόμου συνυπάρχουν σε αυτό το αριστουργηματικό τρίπτυχο, δείχνοντας το εύρος των προβληματισμών ενός κορυφαίου συγγραφέα.
Το 2018 η Πολωνή Όλγκα Τοκάρτσουκ τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας, με το έργο «Τα βιβλία του Ιακώβ», που κυκλοφορεί σε μετάφραση της Αλεξάνδρας Δ. Ιωαννίδου από τις εκδόσεις Καστανιώτη, να θεωρείται magnum opus από τη σουηδική ακαδημία. Η Τοκάρτσουκ, μία από τις σπουδαιότερες πένες του καιρού μας, αντλώντας από την παράδοση του ιστορικού μυθιστορήματος διευρύνοντάς το ταυτοχρόνως, καταφέρνει μέσω του βίου του κεντρικού ήρωα να απεικονίζει έναν -ή και περισσότερους από έναν- ολόκληρο κόσμο.
Από τις εκδόσεις Στερέωμα κυκλοφορεί το μυθιστόρημα του Ματιάς Ενάρ «Το ετήσιο συμπόσιο της συντεχνίας των νεκροθαφτών» σε μετάφραση της Σοφίας Διονυσοπούλου. Απηχώντας τους σύγχρονους προβληματισμούς για τη σχέση του ανθρώπου με την φύση, ο βραβευμένος με το βραβείο Goncourt Ενάρ, μετακινώντας διαρκώς την αφήγηση από το παρόν στο παρελθόν, επιστρατεύοντας τη μυθολογία, την πολιτική και την επιστήμη, γράφει ένα ευφρόσυνο απολαυστικό ανάγνωσμα, «με τον τρόπο του Ραμπελέ» σύμφωνα με τη Le Monde.
Το βιβλίο ορόσημο για τη λογοτεχνία του φανταστικού «Εμείς» του Γιεβγκένι Ζαμιάτιν κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Έρμα σε νέα μετάφραση της Σοφίας Αυγερινού κατευθείαν από τα ρωσικά, μαζί με δύο εξαιρετικά δοκίμια της Ούρσουλα Λε Γκεν και του Τζορτζ Όργουελ. Το «Εμείς» γράφτηκε στις αρχές της τρίτης δεκαετίας του 20ού αιώνα και άσκησε βαθιά επιρροή σε μεταγενέστερους συγγραφείς. Ο Ζαμιάτιν περιγράφει με ενάργεια μια μελλοντική δυστοπική κοινωνία, για να αποδειχτεί εξουθενωτικά προφητικός.
Από τις εκδόσεις Ποταμός κυκλοφορεί το εξαιρετικό μυθιστόρημα της Esther Kinsky «Αλσύλλιο» σε μετάφραση Πελαγίας Τσινάρη. Μια ανώνυμη αφηγήτρια σε διαρκή κίνηση, εκστατικές περιγραφές του τοπίου, ρυθμός και απαράμιλλη ατμόσφαιρα συναποτελούν αυτή τη σπαρακτική σπουδή στο πένθος και στην απώλεια.
Οι εμβληματικές «Ιστορίες του κυρίου Κόινερ» του Μπέρτολτ Μπρεχτ κυκλοφορούν για πρώτη φορά στην πλήρη εκδοχή τους από τις εκδόσεις Κείμενα, σε νέα επεξεργασμένη μετάφραση από τον Πέτρο Μάρκαρη. Ιστορίες για καθημερινές καταστάσεις και αντιλήψεις που, κατά τον Μπρεχτ, δεν είναι φυσικά φαινόμενα, αλλά πηγάζουν από την ταξικά διαμορφωμένη δομή της κοινωνίας. Χιούμορ, ειρωνεία, έκπληξη και διεισδυτική, κοφτερή ματιά που παραμένει διαχρονική.
O Λερντ Χαντ, που έγινε γνωστός στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό από το «Neverhome», με το νέο μυθιστόρημα «Ο νυχτερινός δρόμος», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πόλις σε μετάφραση Χρήσου Οικονόμου, βρίσκεται και πάλι στην αμερικανική ενδοχώρα. Ένα λιντσάρισμα, άνθρωποι που διψούν για αίμα, δύο διασταυρούμενες γυναικείες ζωές που άλλοτε αντιστέκονται στη βία και άλλοτε ενδίδουν σε αυτή, ένας κόσμος εξαχρειωμένος και ωμός σε μια γραφή που υπηρετεί με σθένος τον καθαρό ρεαλισμό, καταφεύγοντας όμως συχνά σε έναν ονειρώδη λυρισμό.
Ετερόκλητα διηγήματα που ανασυνθέτουν τη μαύρη ιστορία της Αμερικής αποτελούν τις «Αντιαφηγήσεις» του Αφροαμερικανού Τζον Κίιν και κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Loggia σε μετάφραση Γιώργου Μαραγκού. Δεκατρείς αφηγήσεις που καλύπτουν σχεδόν το σύνολο του εποικισμού της αμερικανικής ηπείρου και μια δυνατή πρόζα δουλεμένη έως την παραμικρή της λεπτομέρεια.
