Αμέσως μετά εισβάλλει στον χώρο της διαφήμισης, για να περάσει αμέσως μετά στην τηλεόραση και να σκηνοθετήσει μερικές επιτυχημένες τηλεοπτικές σειρές, όπως «Βέρα στο δεξί», «Έρωτας», «Πολυκατοικία», «Επιστροφή», «Άγριες μέλισσες», με τελευταία του δουλειά τον «Όρκο» στην ΕΡΤ, που άφησε τις καλύτερες εντυπώσεις αφού επιτέλους θύμισε σειρά διεθνών προδιαγραφών. Ο Σπύρος Μιχαλόπουλος μας μίλησε για όλα. Για την εμπειρία του στις «Άγριες μέλισσες», για τη συνεργασία του με όλους αυτούς τους σπουδαίους σκηνοθέτες, για τον χώρο της διαφήμισης, για το θέατρο, αλλά και για όλα αυτά που ήρθαν στο φως. Χωρίς να μας αποκαλύπτει τα επόμενα βήματά του (αν όλα πάνε καλά, θα αρχίσει γυρίσματα το φθινόπωρο με προοπτική να βγει κάτι στον αέρα τον Ιανουάριο του ’23, ενώ έχει στον νου του και το θέατρο), από την κουβέντα και μόνο καταλαβαίνεις πως είναι ένας σκηνοθέτης που θα συνεχίσει να μας απασχολεί με τον ίδιο ακριβώς δημιουργικό τρόπο.
Νιώθω από όσα διάβασα για σας ότι σας γοητεύει περισσότερο το σινεμά. Ισχύει;
Με γοητεύει η δημιουργία κόσμων. H δημιουργία περιβάλλοντος μέσα στο οποίο θα ζήσουν οι ήρωές μου. Αφού ξεκινήσουμε μ’ αυτό, θα ψάξω το μέσο έκφρασης αυτού του κόσμου. Το σινεμά μού δίνει τη δυνατότητα της τεχνικής. Η πρόκληση, όμως, έρχεται από το θέατρο, όπου τα μέσα είναι διαφορετικά και περισσότερο προκλητικά. Το σινεμά το σπούδασα, το θέατρο, όμως, σπουδάζεται κάθε μέρα. Επομένως, με γοητεύει η διαδικασία της σκηνοθεσίας ανεξαρτήτως μέσου. Αγαπάω πολύ το σινεμά, αλλά το θέατρο με γοητεύει.
Πώς είναι να έχεις δουλέψει κοντά σε ανθρώπους όπως ο Αγγελόπουλος;
Στα 38 χρόνια σ’ αυτή στη δουλειά έχω συναντήσει και συνεργαστεί με πολλούς αξιόλογους ή καλύτερα με μύθους του σινεμά. Ανάμεσά τους, ο Θ. Αγγελόπουλος. Αισθάνομαι τυχερός που μπόρεσα να είμαι στο σκηνοθετικό του team στο «Μετέωρο βήμα του πελαργού». Ο Αγγελόπουλος κατορθώνει να δημιουργήσει δικά του σύμπαντα, δικούς του κόσμους, τους οποίους υπηρετεί με ευλάβεια. Είναι ένας από τους σπουδαιότερους σκηνοθέτες. Έμαθα κάτι σημαντικό από αυτόν: όλα γίνονται, αν έχεις πείσμα και όραμα.
Η σκηνοθεσία στην τηλεόραση διαφέρει πολύ από το μεγάλο πανί;
Η σκηνοθεσία είναι μια διαδικασία που βασίζεται στην τεχνική και στο όραμα. Σ’ αυτήν τη διαδικασία παίζει ρόλο σημαντικό η άποψη του δημιουργού-σκηνοθέτη. Η ματιά του στα πράγματα, η φαντασία. Εκτός από τη διαδικασία της παραγωγής που είναι διαφορετική στην τηλεόραση, η σκηνοθεσία δεν έχει ουσιαστικές διαφορές. Ο σκηνοθέτης πρέπει να αντιμετωπίζει το σενάριο με τον ίδιο τρόπο που θα έκανε και σε μια ταινία. Αλλά οι ιδιαιτερότητες της παραγωγής (χρόνος, χρήματα, διάρκεια) πρέπει να γίνονται κατανοητές στον σκηνοθέτη και να βαδίσει μ’ αυτές. Είναι μια συλλογική δουλειά πολύ απαιτητική τόσο σε χρήμα όσο και σε τεχνική. Είναι δύο διαφορετικές εκφάνσεις του ίδιου μέσου. Ο σκηνοθέτης πρέπει να τις αντιμετωπίζει με τον ίδιο σεβασμό και να έχει κοινή προσέγγιση.
Ξέρω ότι έχετε κάνει και πολλές διαφημίσεις, όπως και ο Λάνθιμος. Τελικά, και από αυτόν τον χώρο των εμπορευμάτων κάτι κερδίζει ένας σκηνοθέτης;
Το 90% των ενεργών σκηνοθετών στην Ελλάδα έχει περάσει από τον χώρο της διαφήμισης. Η διαφήμιση βοηθάει να κατακτήσουμε τα τεχνικά ζητήματα, προσθέτει πείρα και, κυρίως, ικανότητα διαχείρισης προβλημάτων. Η εμπορικότητά της είναι κίνητρο για τη δημιουργία μιας καριέρας, αποφέροντας σημαντικές αμοιβές. Εντούτοις, η διαφήμιση, που στηρίζεται καθαρά στον εμπορικό της αντίκτυπο, δεν αποτελεί τέχνη, κατά τη γνώμη μου. Δεν είναι αμελητέα, προφανώς, έχει όμως άλλο σκοπό και στόχο. Η διαφήμιση χρησιμοποιεί την τέχνη του σινεμά για να πετύχει το επιθυμητό αποτέλεσμα, που δεν είναι άλλο από την πώληση.
Από την άλλη πλευρά, η διαφήμιση είναι ένα πεδίο που κουράζει και απογυμνώνει τη σκηνοθετική φαντασία. Λίγοι σκηνοθέτες έως τώρα, που ξέρω, κατάφεραν να συνδυάσουν τη διαφήμιση με το σινεμά, και αυτό είναι κατόρθωμα. Όπως ο Αργύρης Παπαδημητρόπουλος, ο Μπάμπης Μακρίδης, ο Βαγγέλης Λυμπερόπουλος. Κατάφεραν να μην τους καταπιεί το τέρας και να κάνουν πολύ καλό σινεμά.
Πώς ήταν η εμπειρία στις «Άγριες μέλισσες»;
Οι «Άγριες μέλισσες» είναι ένας σταθμός στην ελληνική μυθοπλασία. Είναι μια απόδειξη ότι μπορούμε να κάνουμε καλή τηλεόραση. Κανείς μας δεν το υπέθετε αυτό. Ένα δυνατό σενάριο των Τσαμπάνη-Καλκόβαλη με τη συνεργασία τριών σκηνοθετών και την υποστήριξη της παραγωγής κατάφερε να φτιάξει μια σειρά που θα μείνει. Ήταν μια μοναδική εμπειρία και ένα δύσκολο στοίχημα. Έπρεπε να το πιστέψουμε και το κάναμε. Ο Λευτέρης Χαρίτος κατάφερε να συνδυάσει τις ικανότητές μας (μαζί με τον Σταμάτη Πατρώνη και εμένα) και έφτιαξε ένα μοναδικό αποτέλεσμα. Μάθαμε όλοι από τις «Μέλισσες», πιστεύω, και αυτό είναι ευτυχία.
Έχετε ήδη στο ενεργητικό σας και θεατρικές σκηνοθεσίες. Πόσο διαφορετικά είναι εκεί τα πράγματα;
Το θέατρο είναι η μεγάλη μου αγάπη. Κι αυτό γιατί εκεί τα πράγματα είναι διαφορετικά. Έχεις να δουλέψεις πάνω σε ένα κείμενο, σε έναν συγγραφέα, σε μια ιστορία. Έχεις να δουλέψεις, μέσα από πρόβες, ρόλους. Η πρόβα στο θέατρο, κατά τη γνώμη μου, ίσως είναι σημαντικότερη από την παράσταση. Δημιουργείται ένα περιβάλλον που μέσα του οι ήρωες ζουν το έργο. Προτάσεις, διαφωνίες, ζυμώσεις, αναλύσεις, όλα εκεί. Στο θέατρο ο σκηνοθέτης «ολοκληρώνει» το έργο με την πρεμιέρα. Μετά το έργο «ζει» αυτόνομα και εξελίσσεται. Ποτέ μια παράσταση δεν είναι ίδια με την προηγούμενη. Αυτή είναι η μαγεία του. Σκηνοθέτησα έξι παραστάσεις και βίωσα σημαντικές εξελίξεις μέσα μου. Κάθε παράσταση και ένα λιθαράκι στην προσωπικότητά μου. Βλέπω πολύ θέατρο, ειδικά αρχαίο θέατρο, και κάθε φορά αισθάνομαι δέος.
Σας έχουν τρομάξει αυτά που έχουν βγει στο φως στον χώρο του θεάτρου;
Η σεξουαλική παρενόχληση ή ο βιασμός σε εργασιακό χώρο είναι ένα φαινόμενο που παρουσιάζεται πολλά χρόνια τώρα. Αυτό τι σημαίνει; Κατά τη γνώμη μου, απεικονίζει τη σχέση εξουσιαζόμενου και εξουσιαστή. Σε όλους τους χώρους της κοινωνίας μας, όταν υπάρχει η σχέση αυτή, θα συμβαίνουν τέτοια γεγονότα. Στο θέατρο υπάρχει ακόμη ένας παράγοντας που ενδυναμώνει αυτές τις καταστάσεις: η έκθεση κάποιου στα φώτα. Η αίσθηση της αλαζονείας και του απυρόβλητου. Το θύμα, όπως και να έχει συμπεριφερθεί, είναι θύμα. Ο θύτης έχει την υποχρέωση, τουλάχιστον την ηθική υποχρέωση, να μην εκμεταλλευτεί τις προθέσεις του θύματος, αν αυτές υπάρχουν. Δεν είναι δυνατόν να εκμεταλλεύεσαι μια αδυναμία ή και πρόθεση ακόμη του θύματος για να δείξεις πόσο σπουδαίος είσαι. Η δουλειά, η στάση ζωής και οι αρχές μάς κάνουν σπουδαίους, όχι η σεξουαλική επιβεβαίωση. Στον χώρο μας βγήκαν περιπτώσεις που τις ξέραμε, μην κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας. Περιπτώσεις που γνωρίζαμε ότι ήταν τουλάχιστον παραβατικές. Αλλά σε ένα σύστημα αξιών που χωλαίνει στα βασικά, αν μιλήσεις, χάνεσαι, απλά. Ότι κάποιοι βρήκαν το θάρρος και μίλησαν είναι αξιέπαινο. Για μένα είναι άνθρωποι με περισσότερο τσαγανό από κάποιους άλλους. Τους θαυμάζω. Στη δίκη Λιγνάδη οι άνθρωποι αυτοί έδειξαν αξιοπρέπεια μη φοβούμενοι την έκθεση.
Ο χώρος μας έχει πολλά «φώτα» και πολλές περιπτώσεις διαττόντων αστέρων. Ο χώρος αυτός τροφοδοτεί ένα σωρό media, άρα είναι λογικό να βγαίνει προς τα έξω μια σαπίλα, αλλά δεν είναι μόνον εδώ. Σε άλλους εργασιακούς χώρους γίνονται αίσχη χειρότερα. Ποιος, όμως, θα ενδιαφερθεί για μια καταγγελία εναντίον ενός ιδιοκτήτη μιας επιχείρησης που πουλάει έπιπλα; Κανείς, γιατί δεν «πουλάει». Θα πρέπει να μείνουμε, λοιπόν, στο γεγονός ότι όπου η εξουσία έχει ανάγκη επιβολής θα το κάνει πάση θυσία. Ας φροντίσουμε, λοιπόν, να σταθούμε δίπλα στην καθημερινή κακοποίηση. Ας φροντίσουμε τα θύματα και να καταγγείλουμε τους θύτες, όποιοι κι αν είναι.
Η έκβαση της δίκης Λιγνάδη σας έχει απασχολήσει;
Σαφώς και με έχει απασχολήσει. Παρακολούθησα όλη τη δίκη μέσω του Lignadis trial watch και αισθάνθηκα αηδία. Αηδία για τον τρόπο που διεξήχθη. Για τη στάση της υπεράσπισης που προσπάθησε να συνθλίψει προσωπικότητες, που ξεφτίλισε ανθρώπους στο όνομα της δικαιοσύνης. Αηδία για τη στάση της Δικαιοσύνης που το ανέχθηκε όλο αυτό το σόου. Αισθάνθηκα λίγος απέναντι σε ένα σύστημα που με το έτσι θέλω αποφασίζει. Παραβλέποντας συνταγματικές επιταγές και άρθρα, κατακρεουργώντας προσωπικότητες, που κατασκευάζει σκευωρίες για να στηρίξει έναν κοινό βιαστή ανηλίκων. Αυτό αποδείχθηκε στην αίθουσα. Είναι βιαστής. Η δίκη έγινε και καταδικάστηκε. Αν τώρα με νομικίστικες διαδικασίες είναι ελεύθερος, δεν σημαίνει ότι δεν είναι βιαστής. Αυτό να προσέξουμε. Η υπεράσπιση παρουσιάζει τον βιαστή αθώο. Όχι, δικάστηκε και καταδικάστηκε για δύο τουλάχιστον βιασμούς ανηλίκων. Αν έχουμε, λοιπόν, εμπιστοσύνη στη Δικαιοσύνη, να έχουμε και στις αποφάσεις της.
