Με την ευκαιρία της παράστασης της «Αντιγόνης» στο Θέατρο Σφενδόνη, σε σκηνοθεσία της Ρηνιώς Κυριαζή, αφιέρωσα το σημείωμα της προηγούμενης Κυριακής στην αρχαία αθηναϊκή γιορτή των Ανθεστηρίων προς τιμήν του Διόνυσου, με τα κορίτσια της Αθήνας να αιωρούνται πάνω σε πανύψηλες «κούνιες», μιμούμενες τελετουργικά το ταξίδι της Περσεφόνης ανάμεσα στους δύο κόσμους, τον Άνω και τον Κάτω.
Σαν τις κόρες του μύθου, που αρνούνται να μπουν στον εξουσιαστικό ζυγό του γάμου, να αιωρούνται από την παρθενική τους ζώνη πλεγμένη σε θηλιά, όπως η Αντιγόνη: νύμφη ανύμφευτη του Διόνυσου, «Βάκχη ανάμεσα στους νεκρούς» του Ευριπίδη.
Ο τίτλος ήδη μας προετοιμάζει ότι δεν πρόκειται για σκηνοθετική σύλληψη εγκλωβισμένη στο δίλημμα της αντιπαράθεσης δύο ισοδύναμων δικαίων.
Εδώ δεν έχουμε δύο δίκαια να παλεύουν επειδή ο Κρέων δεν είναι νόμιμος ηγέτης της Θήβας, είναι ένας θεομάχος τύραννος και δεν εκπροσωπεί κανένα δίκαιο εκτός από εκείνο του ιδιοτελούς εαυτού του. Το ζήτημα εδώ δεν είναι ποιος έχει δίκιο ποιος άδικο. Το ζήτημα είναι ποιος έχει τα κότσια να αντισταθεί στην κατάφωρη αδικία του Κρέοντα.
Τέτοια, λοιπόν, η δική μας μικρή Αντιγόνη, όχι άλλη. Αιωρούμενη ανάμεσα σε ουρανό και γη, με το μετέωρο βήμα της να υπερασπίζεται σε χώρο-χρόνο την ανθρώπινη ελευθερία και αξιοπρέπεια, ολόκληρο τον πολιτισμό από τους εχθρούς του. Τότε και τώρα.
Ένα μικρό κορίτσι που έζησε σε καιρούς εμφύλιους και μεγάλωσε ξαφνικά μέσα σε μια νύχτα τρόμου, φρίκης και αίματος για να γίνει η Αντιγόνη μας. Μοναδικό κορίτσι που περνάει μπροστά από τον στρατό και επιστρέφει (στην ευριπιδική εκδοχή των «Φοινισσών») για να τελέσει το έργο της. Τώρα ξέρει. Κι εμείς μαζί της.
Εύθραυστα υλικά της παράστασης, η τελετουργία του θρήνου, οι πενθητήριες τελετές, το μοιρολόι και η χρήση της γυμνής ανθρώπινης φωνής ως πρωταρχικού θεατρικού εργαλείου. Η Γιαννιώτισσα σκηνοθέτιδα Ρηνιώ Κυριαζή χτίζει μ’ αυτά. Μια παράσταση μεστή, νεανική, πρωτότυπη και σφριγηλή. Στην εξαιρετική μετάφραση του Μίνωα Βολανάκη που «καρφώνει με σφυριές» το κείμενο.
«Κύκλια» σκηνοθεσία γύρω από κεντρικό πυρήνα, με τρεις υποκριτές να εναλλάσσουν τους αντιθετικούς ρόλους, με άξονα τη Μοίρα ή Ανάγκη. Και τρεις «υπνοβατούσες» μορφές του χορού να τους καθρεφτίζουν περιμετρικά σαν σε όνειρο. Η Δήμητρα Γκλιάτη φτιάχνει έναν Κρέοντα εξαιρετικά λειτουργικό μέσα στη σωματική αμετροέπεια και την ακράτεια λόγου που τον διέπει.
Φτιάχνει και το αντίθετό του, μια πενθούσα ραγισμένη Ευρυδίκη-σώμα με ψηφίδες λόγου. Η Αντιγόνη της Ειρήνης Κουμπαρέλη δείχνει μια εξαιρετική συνδυαστική ικανότητα, «νύμφη» του Διόνυσου δοσμένη αυτόβουλα και συγχρόνως κόρη ελεύθερη, μετέωρη, της Αθήνας.
Ως κορυφαία, επαρκέστατη. Η Ισμήνη της Αρετής Πολυμενίδη πλησιάζει δημιουργικά τη νεότερη αδελφή της, την Ισμήνη του Ρίτσου. Η ίδια ως «φύλακας» και «εξάγγελος» κάνει μια εντυπωσιακή δείξη της νοηματικής γλώσσας, μολονότι, όπως πιστεύω, αυτό δεν ήταν αναγκαίο. Η Γιούλη Καρναχωρίτη, πολύτιμη κορυφαία.
Ο Αίμων του Αιγύπτιου Μοχάμεντ Μπελχέντι νομίζω πως βγαίνει κατευθείαν από τις «Φοίνισσες» του Ευριπίδη όταν η Αντιγόνη δηλώνει ότι «θα γίνει Δαναΐδα» (φόνισσα του άντρα) αν την αναγκάσουν με τη βία να παντρευτεί τον Αίμονα. Αλλά πρέπει βέβαια να πω ότι το «εύρημα» δύσκολα περνάει στο μέσο κοινό… Η Ρηνιώ Κυριαζή (Τειρεσίας και Κορυφαία) δίνει και στους δύο της ρόλους το καθαρό τους «απόσταγμα». Η μουσική του Νίκου Βελιώτη, οργανικό στοιχείο. Το ίδιο τα λιτά σκηνικά (Σωτήρης Μελανός), τα κοστούμια (Ματίνα Μέγκλα), οι ατμοσφαιρικοί φωτισμοί (Στέβη Κουτσοθανάση).
