Μόλις έχει κάνει πρεμιέρα η νέα ιδιαίτερη σκηνοθετική δουλειά του Παντελή Φλατσούση «Μετά το τέλος του κόσμου· ένα αρχείο ματαιωμένων σχεδίων» στο Θέατρο Κάμιρος και θα είναι ενεργή και ολοζώντανη μέχρι 05 Ιουνίου. Μια παράσταση που όπως μας αποκαλύπτει, συμπαρασύρει το κοινό σε πιο πρωταγωνιστικό ρόλο και μας βυθίζει σε μια παράσταση που τη γέννησαν ερωτηματολόγια για τα απραγματοποίητα αλλά και τα συλλογικά ματαιωμένα μας σχέδια. Με αφορμή το νέο αυτό σκηνοθετικό του εγχείρημα ο Παντελής Φλατσούσης μιλάει ανοιχτά για την πανδημία, το Me Τoo και μας δίνει τις απαραίτητες λεπτομέρειες για να γίνουμε συνεπιβάτες σε αυτή την ιδιαίτερη παράσταση. Αυτός είναι ο Παντελής Φλατσούσης.
Το έργο μοιάζει να το έχει γεννήσει η πανδημία. Ήταν τελικά η πανδημία και σημείο εμπνεύσεων;
Η αρχική σύλληψη της παράστασης έγινε προ πανδημίας, αλλά τελικά θα λέγαμε ότι μπολιάστηκε με τις συγκυρίες της πανδημίας, αλλά και της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία και την απειλή ενός παγκοσμίου πολέμου. Εμείς κάνουμε μία προσπάθεια να αντιληφθούμε τους καιρούς που ζούμε, να μιλήσουμε γι'αυτούς, να τους αποτυπώσουμε και να προσπαθήσουμε και -γιατί όχι;- να αλλάξουμε και κάτι στην εποχή, στις συγκυρίες που ζούμε. Δεν ξέρω αν ακριβώς μπορούμε να πούμε την πανδημία έμπνευση. Πάντως θέλουμε σε αυτήν παράσταση να μιλήσουμε για αυτή την ιστορική συγκυρία που εντείνεται ένα κοινό αίσθημα φόβου σε σχέση με το μέλλον, όπου οι κοινωνίες μοιάζουν ανοσολογικές και χτίζουν άμυνες απέναντι σε μικροσκοπικούς ή λιγότερο μικροσκοπικούς άλλους, ξένους τους οποίους βλέπουν σαν εισβολείς, θέλουμε να μιλήσουμε για μια συγκυρία που ταυτόχρονα με έναν μεγαλύτερο βιοπολιτικό έλεγχο έχει την δυνατότητα του να δούμε την κοινή ζωή μας μέσα από μια κοινή αν και άνισα μοιρασμένη τρωτότητα και ευαλωτότητα. Εκεί νομίζω είναι και ο συσχετισμός με την πανδημία πέρα από το στενό πλαίσιο των ματαιωμένων σχεδίων εντός πανδημίας, που υπάρχει και αυτό, ναι. Γιατί το ματαιωμένο, το μη ολοκληρωμένο μένει να δούμε ποια δυναμική έχει και πώς ένα μέλλον θα το δει, θα το διαβάσει και το χρησιμοποιήσει για να φτιάξει το εκάστοτε παρόν του. Το ματαιωμένο σχέδιο έχει μια δυναμική που το υλοποιημένο δεν διαθέτει. Η μη πραγματοποιημένη υπόσχεση μάλλον ποτέ δεν θα πραγματοποιηθεί, αλλά θα είναι πάντα ένα σημείο που τα επερχόμενα μέλλοντα θα ρίχνουν το -αναγκαία διαφορετικό λόγω διαφορετικών ιστορικών συγκυριών – βλέμμα τους με στόχο να διαμορφώσουν το παρόν τους. Και επίσης φανερώνει και τις ατομικές και συλλογικές επιθυμίες των ανθρώπων. Τι ήθελαν; Ένα τέτοιο αρχείο είναι μια έκφραση συλλογικής επιθυμίας που ακόμα κι αν έμεινε απραγματοποίητη κινεί υπόγεια τα ρεύματα της ιστορίας και της ιστορικής συνείδησης.
Τι είναι αυτό το έργο ακριβώς;
Στείλαμε ερωτηματολόγια σε πολλές και πολλούς σχετικά με τα απραγματοποίητα σχέδια τους αλλά και τα συλλογικά ματαιωμένα σχέδια. Αυτοί τα συμπλήρωσαν και τους ευχαριστούμε θερμά για την κατάθεσή τους, και εμείς από αυτά διαμορφώσαμε το κείμενο της παράστασης. Δυο ηθοποιοί γίνονται οι κομιστές αυτού του αρχείου, οι ενδιάμεσοι της απραγματοποίητης συλλογικής επιθυμίας. Βέβαια, οι δυο ηθοποιοί αρθρώνουν αυτή την επιθυμία και μάλιστα δημόσια, μια παράσταση είναι μια δημόσια πράξη. Τι γίνεται λοιπόν όταν όλη αυτή η συσσωρευμένη ανεκπλήρωτη επιθυμία αρθρώνεται δημόσια; Αυτό είναι και το ερώτημα της παράστασης, που να σημειώσουμε δεν στέκεται χωρίς το κοινό. Το κοινό είναι ο ηθοποιός της παράστασης αυτής, εμείς οι ανώνυμες, είμαστε οι πρωταγωνιστές και πρωταγωνίστριες αυτής της παράστασης.
Κινείται μεταξύ μυθοπλασίας και πραγματικότητας. Ποια είναι τα στοιχεία εκείνα που πλάθονται φαντασιακά και ποια τα σημεία της πραγματικότητας που είναι εκεί παρόντα στο έργο;
Το αρχείο είναι πραγματικό, υπάρχει όμως μια θεατρική συνθήκη, υπάρχουν δυο ηθοποιοί. Δεν μιλάμε για ένα κλασσικό ντοκιμαντέρ όπου κάποιοι μοιράζονται προσωπικές ιστορίες επί σκηνής. Βέβαια με έναν τρόπο τώρα που το ρωτάτε και το σκέφτομαι καλύτερα το ίδιο το απραγματοποίητο και ματαιωμένο σχέδιο κινείται μεταξύ πραγματικότητας και μυθοπλασίας. Δεν είναι πραγματικότητα, γιατί δεν είναι υλοποιήθηκε, άρα είναι φαντασιακό, όπως λέτε, είναι μια μυθοπλασία, ταυτόχρονα όμως έχει μια τεράστια μυθοπλαστική δύναμη, άρα και μια δύναμη να διαμορφώνει την πραγματικότητα, γιατί πραγματικότητα και μύθος δεν είναι δυο ξεχωριστά πράγματα: πραγματικότητα είναι ένας καλά εμπεδωμένος συλλογικός μύθος, ένα φαινομενικά στέρεα εδραιωμένο συλλογικό αφήγημα. Οπότε το ματαιωμένο σχέδιο ως πραγματικά από μόνο του στέκει ανάμεσα σε πραγματικότητα και μυθοπλασία.
Ο ρόλος του κοινού ποιος είναι στη συγκεκριμένη παράσταση; Είναι λιγότερο παθητικός αυτή τη φορά;
Αρχικά δεν πιστεύω ότι το κοινό σε μια παράσταση είναι παθητικό. Σίγουρα υπάρχουν πολλοί τρόποι να δημιουργήσεις άλλου τύπου εμπειρίες για όσες και όσους έρχονται να δουν μια παράσταση όπως για παράδειγμα μια περιπατητική παράσταση και είναι και αυτές πολύ δυνατές θεατρικές εμπειρίες, αλλά και η θέαση μιας παράστασης δεν είναι απλά παθητική εκτός αν η φόρμα της και το περιεχόμενο της στοχεύει απλά στο να διασκεδάσει τον θεατή, Τότε τον μετατρέπει σε παθητικό αν καταλαβαίνω καλά την έννοια, αν και πάλι διαφωνώ και η κατανάλωση είναι μια δράση δεν είναι παθητικότητα. Εδώ η ιδιαιτερότητα της παράστασης είναι πως το κοινό είναι στο κέντρο: έχουμε βασιστεί στις απαντήσεις του μέσω των ερωτηματολογίων αλλά και με έναν τρόπο, που δεν θα αποκαλύψω εδώ, συν διαμορφώνει το κείμενο της παράστασης ζωντανά. Δεν ξέρω αν αυτό το κάνει λιγότερο παθητικό ή ενεργητικό, σίγουρα όμως κάνει την συνθήκη της παράστασης ουσιωδώς πολιτική.
Μπορεί η τεχνολογία να είναι τελικά ένα σπουδαίο υλικό για το θέατρο ή το μολύνει;
Ζούμε με την τεχνολογία, δεν μπορούμε να φανταστούμε τις ζωές μας χωρίς αυτήν, και κυρίως δεν μπορούμε να τις ζήσουμε χωρίς καμία τεχνολογία. Γιατί να μην συνδιαλέγεται και η τέχνη γενικώς και το θέατρο ειδικότερα με αυτήν; Αν δεν ενσωματωθεί εξάλλου η τεχνολογία στα έργα τέχνης, πώς θα μπορέσει να αρθρωθεί ένας ουσιωδώς κριτικός λόγος σε σχέση με αυτήν;
Το κίνημα #Metoo και οι καταγγελίες στο χώρο του θεάτρου σας έχουν επηρεάσει στο τρόπο δουλειάς σας; Παρατηρείτε αλλαγές σε εσάς και στο επάγγελμα γενικά;
Το Metoo σίγουρα αλλάζει τρόπους δουλειάς, σίγουρα κάνει όλους και όλες μας πιο ευαίσθητους σε ζήτημα κακοποιητικών συμπεριφορών και σίγουρα όχι απλά δεν κατανοώ την ερώτηση ''μα καλά γιατί τώρα;'' αλλά θα έλεγα ''επιτέλους λέγονται αυτά τα πράγματα''. Και επιτέλους αλλάζουν συμπεριφορές. Φυσικά θα περάσει καιρός μέχρι όλα αυτά να γίνουν κατακτημένη συνείδηση και χρειάζεται δουλειά και εγρήγορση, πράγματα που υπάρχουν και είναι θετικό ότι νέοι άνθρωποι, με όραμα είναι πλέον στο ΣΕΗ, στα σωματεία και έμπρακτα και μέρα με τη μέρα εργάζονται σκληρά για να αλλάξουν νοοτροπίες, συμπεριφορές και συνειδήσεις και φυσικά μόνο μπράβο τους αξίζει. Είναι βέβαια σημαντικό να μην αφεθούμε -κι εδώ δεν μιλάω μόνο για τον θεατρικό χώρο- σε έναν απομονωμένο από άλλα κοινωνικά αιτήματα, δικαιωματισμό. Τα αιτήματα και οι κοινωνικές ομάδες που τα διεκδικούν είναι γόνιμο να βρίσκουν αυτά που συναρθρώνουν τους αγώνες τους, που συσπειρώνουν. Αλλιώς τα αιτήματα κινδυνεύουν, όχι να μην πραγματοποιηθούν, όχι, αλλά να πραγματοποιηθούν υπηρετώντας ατζέντες ξένες προς την ίδια την πραγματική και πραγματικά χειραφετητικη ουσία των αιτημάτων.
Πώς βιώσατε την περίοδο της πανδημίας με τα θέατρα κλειστά;
Με πάνω και κάτω όπως αρκετοί άλλοι. Το θέμα είναι τι μας άφησε. Εγώ βλέπω να αιωρείται το ερώτημα χρειαζόμαστε το θέατρο σήμερα; Και αυτό το ερώτημα πρέπει να το θέτουμε, εμείς οι ίδιοι οι δημιουργοί στους εαυτούς μας, αλλιώς κάνουμε απλά μια σειρά παραστάσεων.
Τι είναι αυτό που κάνει το θέατρο ξεχωριστό για εσάς;
Το ότι είναι ζωντανό και το ότι φέρνει πολλούς ανθρώπους μαζί σε μια κοινή εμπειρία για να δούνε κάτι που συμβαίνει εκείνη την ώρα. Η ζωντανή σχέση κοινού και θεατών.
Ποια τα μελλοντικά σας σχέδια;
Είναι αρκετά και όμορφα, αλλά δε θα σας τα αποκαλύψω ακόμα.
