Ποιος είναι ο ενδεδειγμένος τρόπος για να ειπωθεί μια ιστορία; Πόσες πλευρές της αλήθειας υπάρχουν; Πόσο διαμορφώνουν την ιστορία τα χείλη που τη λένε; Πόσο τη διαμορφώνουν τα αυτιά που την ακούν; Είναι ο ακροατής ο συνδημιουργός της; Είναι δυνατόν να γνωρίσουμε το παρελθόν εν τέλει;
Ιδού μερικά από τα ερωτήματα που γεννιούνται στο μυαλό διαβάζοντας το χειμαρρώδες αξεπέραστο έπος -και ένα από τα εμβληματικότερα έργα του μοντερνισμού- «Αβεσσαλώμ, Αβεσσαλώμ» του William Faulkner. Το «Αβεσσαλώμ, Αβεσσαλώμ», που θεωρήθηκε η αμερικανική απάντηση στον «Οδυσσέα» του Τζόις μαζί με το, επίσης σπουδαίο, «Η βουή και η μανία» που προηγήθηκε, θεωρούνται τα έργα που συνετέλεσαν στην απονομή του βραβείου Νόμπελ στον Φόκνερ το 1949.
Το «Αβεσσαλώμ, Αβεσσαλώμ» διαδραματίζεται πριν, κατά τη διάρκεια και μετά τον αμερικανικό εμφύλιο πόλεμο. Στον πυρήνα της αφήγησης βρίσκονται το καθεστώς της δουλείας και η κατάσταση αποσύνθεσης του αμερικανικού Νότου, όπως αυτή προβάλλεται -με μια ευφυή αλληγορία- στο πρόσωπο του σκοτεινού ανεξιχνίαστου τυχοδιώκτη Τόμας Σάτπεν, ο οποίος, δίχως καμία ηθική αναστολή, έχοντας «οικοδομήσει το κακό καλύτερα κι από όσο θα μπορούσε να ελπίζει», καταφτάνει στην, επινοημένη από τον Φόκνερ, κομητεία Γιοκναπατόφα του Μισισίπι με μόνο στόχο την κοινωνική ανέλιξη και τον πλουτισμό με κάθε μέσο και κάθε κόστος.
Πρόκειται για το χρονικό της ανόδου και της πτώσης μιας οικογένειας, για τα τραγικά παιχνίδια που μπορεί να παίξει η μοίρα, για καταραμένους γιους και καταπιεσμένες παραγκωνισμένες κόρες -περήφανες κι αδάμαστες παρ’ όλα αυτά με τον δικό τους τρόπο- όπως επέβαλλαν ο τόπος και η εποχή, για παιδικά τραύματα και ενήλικες ματαιώσεις. Και στο φόντο η καταπίεση, η δουλεία, ο ρατσισμός, η επιμειξία και η αιμομειξία, όλα τα φυλετικά και κοινωνικά θέματα που επικρατούσαν.
Μοιάζει πολύ δύσκολο, αν όχι τελείως μάταιο, να προσπαθήσει να σκιαγραφήσει κάποιος το θέμα, την πλοκή ή τα βασικά γεγονότα στο έργο του Φόκνερ. Ακριβώς επειδή δεν έχει σημασία το «τι», αλλά το «πώς».
Αυτό το «πώς» αποθεώνεται σε όλο το φοκνερικό έργο. Όλα τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του είναι παρόντα: πλάγιος λόγος και εσωτερικός μονόλογος, αφηγηματικά φλας μπλακ σε μια μη γραμμική αφήγηση, μακροπερίοδος δαιδαλώδης λόγος με λιγοστά σημεία στίξης, εναλλαγή αφηγηματικών φωνών και άρα οπτικής της αφήγησης. Στοιχεία που αναδεικνύονται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο από την υποδειγματικά γενναία δουλειά που έχει κάνει στη μετάφραση του φοκνερικού ρυθμού, αλλά και της φοκνερικής ατμόσφαιρας η Μαργαρίτα Ζαχαριάδου.
Ο Φόκνερ κρύβει το «γεγονός» σε μια, απαράμιλλης τεχνικής και εξαντλητικής επεξεργασίας, υπαινικτική σπειροειδή πυκνότατη αφήγηση, κατά την οποία φωτίζει ό,τι θέλει, όπως το θέλει και όταν το θέλει. Αν το θέλει επίσης. Και είναι, θαρρείς, αυτός που καθορίζει τον ρυθμό της ανάγνωσης, καθώς και τον ρυθμό των αποκαλύψεων.
Ο χρόνος είναι κατακερματισμένος και μαζί ενιαίος. Παρελθόν, παρόν και μέλλον σε ένα αλληλένδετο κουβάρι γεγονότων, αναμνήσεων και αισθήσεων, σε μια αφήγηση απόλυτα λογική και δομημένη, με τους όρους και τις δυνάμεις της ποίησης όμως να είναι διαρκώς και αδιαλείπτως παρούσες, να πυροδοτούν την κάθε φράση με ασύλληπτου μεγέθους ένταση, με υψηλών βαθμών θερμοκρασία, να αιφνιδιάζουν, να ξαναγεννιούνται μέσα από τις στάχτες τους.
Μόνο δέος αισθάνεται κανείς μπροστά σε ένα τέτοιο δημιούργημα. Ο αναγνώστης καλείται να ανακαλύψει ένα αρχιτεκτόνημα με τις πιο γερές, στέρεες και καλά θεμελιωμένες βάσεις που, βλέποντάς το, η αρχική του εντύπωση είναι πως αιωρείται και πως ανυψώνεται προς τον ουρανό. Φτάνοντας στην τελευταία σελίδα, καταβάλλοντας τον κόπο που χρειάζεται, ανακαλύπτει πως και ο ίδιος βρίσκεται να αιωρείται σε ύψη άγνωστα και δυσθεώρητα. Αλλά έτσι επιδρούν πάντα τα αριστουργήματα.
Info:
William Faulkner, «Αβεσσαλώμ, Αβεσσαλώμ»
Εκδ. Gutenberg
Μετάφραση: Μαργαρίτα Ζαχαριάδου
531 σελ. Τιμή: 22,20 ευρώ
