Φιλοξενούμενο στη Χάγη, έδρα της διεθνούς Δικαιοσύνης, το ΝΑΤΟ, που ιδρύθηκε το 1949, δεν θα έπρεπε να νιώθει πολύ άνετα και να θριαμβολογεί, όσο κι αν ο γενικός του γραμματέας, ο πρώην Ολλανδός πρωθυπουργός Μαρκ Ρούτε, διακρίνεται για την υποτέλειά του στις ΗΠΑ, που πάντοτε ήθελαν την Ατλαντική Συμμαχία μακρύ χέρι τους στην Ευρώπη.
Θυμίζω ότι η Σοβιετική Ένωση, ανερχόμενη δύναμη, με την αύρα της αντιφασιστικής νίκης στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, τασσόταν υπέρ της ταυτόχρονης διάλυσης των δύο αντίπαλων στρατιωτικών συνασπισμών του Ψυχρού Πολέμου, ΝΑΤΟ και Συμφώνου της Βαρσοβίας. Σχετικό και το μεταδικτατορικό σύνθημα του Ρήγα Φεραίου «Ούτε ΝΑΤΟ ούτε Βαρσοβία. Εθνική Ανεξαρτησία».
Πριν από 35 χρόνια ο Ψυχρός Πόλεμος έληξε, το Σύμφωνο της Βαρσοβίας διαλύθηκε, όπως και η πρώτη σοσιαλιστική χώρα, όμως το ΝΑΤΟ διευρύνθηκε, διευρύνοντας και τα γεωγραφικά όρια δράσης του, που έφτασαν στο Αφγανιστάν, αν και η εκεί εκστρατεία του κατέληξε σε φιάσκο ύστερα από είκοσι χρόνια εμπλοκής.
Ο Τραμπ εμφανιζόταν αρχικά κριτικός στο ΝΑΤΟ όχι λόγω αντιμιλιταρισμού αλλά λόγω αντιευρωπαϊσμού, πιέζοντας για την ενίσχυση του στρατιωτικού του σκέλους μέσω πρωτοφανών αυξήσεων στις στρατιωτικές δαπάνες των κρατών-μελών μέχρι το 5% του ΑΕΠ, στόχο που φαίνεται πως επιτυγχάνει. Σχετικά εφικτή επιλογή και για τη μεταμνημονιακή Ελλάδα, που με Μητσοτάκη πρωθυπουργό αυξάνει τις στρατιωτικές δαπάνες εκ πεποιθήσεως, όχι κατόπιν πιέσεων, εμμένοντας μονοδιάστατα στη στρατιωτική αντίληψη της εθνικής ασφάλειας.
Με τον τραμπισμό εναντίον της, η Ε.Ε. δεν έχει άλλη επιλογή από τη διεκδίκηση της στρατηγικής της αυτονομίας, που δεν μπορεί να είναι μόνο στρατιωτική. Επιλογή που δεν συμμερίζονται οι πολέμιοι της ευρωπαϊκής ενοποίησης, εκ δεξιών κυρίως αλλά και εξ αριστερών. Όσοι και όσες όμως θέλουμε να ηττηθεί ο άκρως επικίνδυνος τραμπισμός, που παρέσυρε και αριστερούς στην ιδέα δήθεν τερματισμού του πολέμου στην Ουκρανία σε είκοσι τέσσερις ώρες, αγωνιζόμαστε να κινηθεί η Ε.Ε. μακριά από τον νεοφιλελευθερισμό και τον ευρωατλαντισμό, κάτι όχι εύκολο με τους σημερινούς πολιτικούς συσχετισμούς.
Η εναλλακτική στο ΝΑΤΟ απαιτεί στρατηγικά μια νέα σχέση της Ε.Ε. με τη Ρωσία, στον βαθμό που κι αυτή θα αποτινάξει το στίγμα του εισβολέα στην Ουκρανία, εγγυώμενη και την ανεξαρτησία της πρώην σοβιετικής δημοκρατίας. Η κίνηση της Ε.Ε. σ’ αυτή την κατεύθυνση θα άλλαζε θετικά τις ισορροπίες σε πανευρωπαϊκό επίπεδο με πιθανή μια νέα αρχιτεκτονική ασφάλειας από τον Ατλαντικό ως το Βλαδιβοστόκ. Διευκρινίζω ότι ο όρος «Ευρώπη από τον Ατλαντικό ως τα Ουράλια» έχει μόνο γεωγραφική διάσταση, όχι πολιτική, διότι δεν νοείται Ευρώπη χωρίς το πέραν των Ουράλιων μεγαλύτερο σε έκταση τμήμα της πρώην ΕΣΣΔ, σήμερα της Ρωσίας.
Αλλωστε η Ρωσία πάντοτε υποστήριζε τη ΔΑΣΕ, σήμερα ΟΑΣΕ, που ως πολυμερής, διαρκώς εξελισσόμενη διαδικασία ξεκίνησε το 1975 με πρωτοβουλία της Σοβιετικής Ένωσης, αποτελώντας βαρύτατο πλήγμα στον Ψυχρό Πόλεμο και στη διαίρεση της Ευρώπης. Με βάθρο τον ΟΑΣΕ, που ως ευρωπαϊκός θεσμός ασφάλειας έχει στους κόλπους του πολύ περισσότερες χώρες από την Ε.Ε. και το ΝΑΤΟ, μπορεί να οικοδομηθεί νέο πανευρωπαϊκό σύστημα ασφάλειας και έτσι θα έρθει το τέλος του ΝΑΤΟ, όχι με κατάρες και αναθέματα.
Αυτή ήταν πάντοτε η θέση του κόμματος Ευρωπαϊκής Αριστεράς και σύμμαχων φιλειρηνικών δυνάμεων στις ΗΠΑ. Αποφεύγουν όμως να την επικαλούνται και να την υποστηρίζουν, πολλοί ακόμα και στον ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και δυνάμεις της δογματικής Αριστεράς που θεωρούν πως μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης τίποτα δεν γίνεται, υποτιμώντας τη δύναμη των κινημάτων ειρήνης, γενικότερα της ανερχόμενης διεθνούς Κοινωνίας των Πολιτών.
Προφανώς δεν θέλουν να γνωρίζουν ότι, ακόμα και πρόσφατα, το 2017, με τη βοήθεια της Αυστρίας, ουδέτερης χώρας της Ε.Ε. που επιμένει να παραμένει εκτός ΝΑΤΟ, ένας ευρύτατος συνασπισμός φιλειρηνικών και άλλων οργανώσεων υπό τον τίτλο ICAN (International Coalition for the Abolition of Nuclear Weapons) πέτυχε την ψήφιση από τον ΟΗΕ και στη συνέχεια την κύρωση από δεκάδες κράτη-μέλη διεθνούς σύμβασης απαγόρευσης των πυρηνικών όπλων.
Συμπέρασμα ότι, αν και λιγότερες σήμερα, χώρες-μέλη της Ε.Ε. που δεν ανήκουν στο ΝΑΤΟ, μεταξύ των οποίων η Κύπρος και η Μάλτα καθώς και η Ιρλανδία, μπορούν να παίξουν σημαντικό ρόλο στην υπόθεση της διεθνούς ειρήνης και παγκόσμιας ασφάλειας.
* Ο Πάνος Τριγάζης είναι υπεύθυνος του Γραφείου Ειρήνης του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ.
