Αποστολή στο Κόσοβο
Ενόσω περιμένουμε στον προθάλαμο του γραφείου του Κοσοβάρου πρωθυπουργού Άλμπιν Κούρτι, ο εκπρόσωπός του μας περιγράφει γεμάτος περηφάνια τι κάνει η νεαρή χώρα του για την Ουκρανία. Έχει στήσει ένα πρόγραμμα φιλοξενίας Ουκρανών δημοσιογράφων σε συνεργασία με την κοσοβάρικη ΕΣΗΕΑ, τους παρέχει κατοικία, χώρο εργασίας, γρήγορο Ίντερνετ και οδοιπορικά τουλάχιστον για έξι μήνες, ώστε να μπορούν να δουλέψουν με ασφάλεια.
Οι πρώτοι τέσσερις δημοσιογράφοι έχουν ήδη εγκατασταθεί στην Πρίστινα. Επιπλέον, το Κόσοβο έχει προσφερθεί να φιλοξενήσει και 5.000 πρόσφυγες από την Ουκρανία, αλλά προς το παρόν δεν έχει εμφανιστεί κανείς.
Το Κόσοβο έχει νωπές τις μνήμες του πολέμου και της προσφυγιάς, θέλει να βοηθήσει, θέλει να είναι κομμάτι της Ευρώπης, κάνει τα πάντα για να έρθει κοντά στην Ευρωπαϊκή Ένωση. «Η Ευρώπη είναι η ήπειρός μας, η Ευρωπαϊκή Ένωση το πεπρωμένο μας» είναι η διατύπωση-σύνθημα που χρησιμοποιεί ο Κούρτι.
Σίγουρα, όμως, ο Κοσοβάρος πρωθυπουργός θα παρακολούθησε με ανησυχία την επίσκεψη Μακρόν, Ντράγκι, Σολτς στο Κίεβο την Πέμπτη και τη δήλωση των ηγετών των τριών μεγαλύτερων -και ιδρυτικών- χωρών της Ε.Ε., της Γαλλίας, της Ιταλίας και της Γερμανίας, ότι θα εισηγηθούν να δοθεί στην Ουκρανία καθεστώς υποψήφιας χώρας. Όπως με ανησυχία την παρακολούθησαν οι περισσότεροι πολιτικοί των χωρών των δυτικών Βαλκανίων, που βλέπουν το ενδιαφέρον της Ευρώπης να έχει στραφεί μακριά από αυτή τη γειτονιά.
Αγωνία για τη βίζα
Τις προηγούμενες μέρες όλοι οι συνομιλητές μας στην Πρίστινα -από την κυβέρνηση, την αντιπολίτευση, την ακαδημαϊκή κοινότητα ή την κοινωνία των πολιτών- δεν έκρυβαν την ανησυχία τους για τις δηλώσεις Μακρόν και σία στο Κίεβο και την αγωνία τους για τις δραματικές καθυστερήσεις εκ μέρους της Ε.Ε. τουλάχιστον να χαλαρώσει τους όρους για τη χορήγηση βίζας στους πολίτες του Κοσόβου. «Τα παιδιά μας δεν μπορούν να ταξιδέψουν, παρά μόνο στην Αλβανία και στην Τουρκία» μας λέει ένα στέλεχος της αντιπολίτευσης, επισημαίνοντας ότι έτσι δεν ανοίγουν τα μάτια και τα μυαλά.
Η Κομισιόν έχει ήδη εισηγηθεί τρεις φορές να τακτοποιηθεί το θέμα με τη βίζα, αλλά η απόφαση κολλούσε πάντα στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, εν μέρει και λόγω της κακής φήμης που έχουν οι Κοσοβάροι σε χώρες όπως η Γαλλία ή η Ολλανδία. Από τη σύνοδο κορυφής της Ε.Ε. στις 23 Ιουνίου οι Κοσοβάροι περιμένουν να πάρουν επιτέλους το πράσινο φως και θεωρούν ότι θα έχουν τη στήριξη της Αθήνας, έστω κι αν η Ελλάδα είναι μια από τις πέντε χώρες της Ε.Ε. που δεν έχουν αναγνωρίσει επισήμως τη Δημοκρατία του Κοσόβου.
Και προειδοποιούν ότι εάν η Ε.Ε. αποφασίσει να βάλει μπροστά στην ουρά την Ουκρανία, τη Μολδαβία και τη Γεωργία ως υποψήφια μέλη και αφήσει πίσω τα Βαλκάνια, ακόμη και τη Βόρεια Μακεδονία και την Αλβανία, που είναι ώριμες από καιρό, τότε θα στείλει το μήνυμα στην πάλαι ποτέ πυριτιδαποθήκη της Ευρώπης να βάλει πάλι φωτιά στα τόπια. Βέβαια, την Πέμπτη ο Γερμανός καγκελάριος διαβεβαίωσε από το Κίεβο ότι τα Βαλκάνια δεν θα μείνουν πίσω. Πλην, όμως, δεν αρκεί μόνο η δική του διαβεβαίωση.
«Αναγνωρίστε μας, σας συμφέρει»
Σύμφωνα με τον αντιπρόεδρο της κυβέρνησης, αρμόδιο για ευρωπαϊκά θέματα Μπέσνικ Μπισλίμι, το Κόσοβο σκοπεύει φέτος να αποδείξει στην Ε.Ε. ότι είναι έτοιμο να υποβάλει αίτηση ένταξης. Είναι, όμως, έτοιμη η Ε.Ε. για οποιαδήποτε επιπλέον προσέγγιση με το Κόσοβο; «Το πρόβλημα είναι η έλλειψη ενότητας στην Ε.Ε.», απαντά ο Μπισλίμι, «που επιτρέπει στη Σερβία να παραμένει αντιπαραγωγική στον μεταξύ μας διάλογο, αλλά και στις τρίτες δυνάμεις, στη Ρωσία, στην Κίνα και στην Τουρκία, να ανακατεύονται στα δυτικά Βαλκάνια».
Βέβαια, το Κόσοβο έχει ένα επιπλέον εμπόδιο στον δρόμο του προς την Ε.Ε. από τις υπόλοιπες χώρες των δυτικών Βαλκανίων, στις οποίες το 2003 στη σύνοδο της Θεσσαλονίκης δόθηκε η υπόσχεση ότι θα μπουν κάποια στιγμή στο κλαμπ. Αν και έχει αναγνωριστεί από 117 κράτη στον κόσμο από το 2008, οπότε και ανακήρυξε την ανεξαρτησία του, περιμένει ακόμη την αναγνώριση από την Ελλάδα, την Ισπανία, την Κύπρο, τη Ρουμανία και τη Σλοβακία.
Πολλοί αναλυτές στο Κόσοβο θεωρούν ότι εάν η Ελλάδα κάνει την αρχή, θα ακολουθήσουν και οι υπόλοιπες, ενώ η κοσοβάρικη κυβέρνηση προσπαθεί να πείσει την Αθήνα ότι η αναγνώριση είναι και προς το γεωστρατηγικό συμφέρον της - και δεν θα έχει επιπτώσεις στις σχέσεις της με τη Σερβία. «Η Τουρκία, για παράδειγμα, έχει αναγνωρίσει το Κόσοβο, κι αυτό δεν την εμπόδισε να κάνει όλο και περισσότερες μπίζνες με τη Σερβία» λέει με νόημα ο Μπισλίμι.
Το ενδιαφέρον είναι ότι εάν εξαιρέσει κανείς το ζήτημα της αναγνώρισης, η Αθήνα στηρίζει παντού τη νεαρή Δημοκρατία του Κοσόβου. Αναγνωρίζει τα διαβατήριά της, δίνει βίζες στους πολίτες της, στηρίζει την ευρωπαϊκή προοπτική της, όπως και τη χαλάρωση στη χορήγηση βίζας εκ μέρους της Ε.Ε., ενδεχομένως και την ένταξή της στο Συμβούλιο της Ευρώπης. Εισηγήτρια, άλλωστε, είναι η Ντόρα Μπακογιάννη και η σχετική συζήτηση στο Συμβούλιο της Ευρώπης αναμένεται να κρατήσει ένα έως δύο χρόνια.
Αυτοπεποίθηση για το κράτος δικαίου
Η ένταξη στο Συμβούλιο της Ευρώπης αποτελεί έναν από τους βασικούς στόχους της εξωτερικής πολιτικής της Πρίστινα, με τον αντιπρόεδρο της κυβέρνησης να τονίζει ότι η επίτευξή του θα είναι και προς όφελος των Σέρβων του Κοσόβου, καθώς θα έχουν πρόσβαση στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για να βρουν το δίκιο τους στην περίπτωση που παραβιάζονται τα δικαιώματά τους.
Η κυβέρνηση του Κοσόβου εμφανίζεται έμπλεη αυτοπεποίθησης για τις προόδους που έχει κάνει στους τομείς της Δικαιοσύνης, της καταπολέμησης της διαφθοράς, αλλά και της ανάπτυξης και της δημιουργίας θέσεων εργασίας. Το σύνθημά της είναι «δουλειές και δίκαιο» και, σύμφωνα με τους διεθνείς οργανισμούς, τα πάει πράγματι καλά, όπως καμαρώνει ο πρωθυπουργός Άλμπιν Κούρτι: 17 θέσεις ανέβηκε πέρυσι το Κόσοβο στη λίστα της διαφθοράς -από τη Διεθνή Διαφάνεια- κι άλλες 17 στη λίστα της ελευθερίας του Τύπου. Ένα επίτευγμα ζηλευτό και για ώριμες ευρωπαϊκές Δημοκρατίες, όπως η Ελλάδα.
«Μπορούμε και χωρίς τη Σερβία»
Ο Κούρτι, ο οποίος αναμένεται στην Αθήνα σε λίγες μέρες, ποντάρει στη στενότερη συνεργασία με την Ελλάδα σε όλους τους τομείς, ενώ σχεδιάζει να προχωρήσει και στο πρώτο βήμα που απαιτείται πριν μια χώρα χτυπήσει την πόρτα του ΝΑΤΟ: να ζητήσει ένταξη στη «συνεργασία για την ειρήνη» (partnership for peace). Φοβούνται οι Κοσοβάροι μια νέα ένοπλη κρίση με τη Σερβία; Η απάντηση που δίνουν -διά του υφυπουργού Εξωτερικών Κρέσνικ Αχμέτι- είναι ότι φοβούνται μια νέα κρίση στην περιοχή, την οποία μπορεί να προκαλέσει μια τυχόν ανάφλεξη στη Βοσνία Ερζεγοβίνη. Και θεωρούν ότι μπορούν να ζήσουν χωρίς την αναγνώριση από τη Σερβία. Αρκεί να ενταχθούν όσο γίνεται περισσότερο στις ευρωπαϊκές δομές.
Αντιθέτως, οι Σέρβοι που έχουν απομείνει στο βόρειο Κόσοβο, κυρίως στη Μιτροβίτσα, βρίσκονται απολύτως στον αέρα. Ζουν μετέωροι μεταξύ δύο πατρίδων που η μία δεν αναγνωρίζει την άλλη και νιώθουν όμηροι. Είναι εντυπωσιακό πόσο διαφορετικός είναι ο κόσμος στις δυο πλευρές της περιβόητης γέφυρας της Μιτροβίτσα, εκεί όπου επί χρόνια η ένταση μεταξύ των δύο εθνοτικών κοινοτήτων -ενίοτε και οι συγκρούσεις- ήταν στην ημερήσια διάταξη.
Στη νότια, στην αλβανική πλευρά, κτήρια ανοικοδομούνται, υπάρχουν εμπορικά κέντρα, καινούργια αυτοκίνητα, πολλά από τα οποία ανήκουν στα μέλη της μεγάλης κοσοβάρικης διασποράς, κυρίως στην Ελβετία και στη Γερμανία. Στη βόρεια, στη σερβική πλευρά, τα πράγματα είναι πολύ πιο μίζερα, οι άνθρωποι, τα σπίτια μοιάζουν ακόμη πιο φτωχικά απ’ ό,τι στο ούτως ή άλλως φτωχό υπόλοιπο Κόσοβο. «Ένα έχουμε κοινό» λέει ο Μίοντραγκ Μιλίσεβιτς, επικεφαλής μιας ΜΚΟ στο βόρειο Κόσοβο. «Το ποσοστό των νεαρών Σέρβων και νεαρών Αλβανών που θέλουν να φύγουν από το Κόσοβο είναι το ίδιο μεγάλο».
Ο πρωθυπουργός Άλμπιν Κούρτι, πάντως, δηλώνει ότι κάνει τα πάντα για να κρατήσει τους νέους στη νεαρή Δημοκρατία του Κοσόβου. Πολεμάει τη διαφθορά -270 επίορκους υπαλλήλους συνέλαβαν το 2021, όπως είπε-, ενισχύει τη διαφάνεια, προσπαθεί να κρατήσει τους υπουργούς του μακριά από το… μέλι, αυξάνει τα δημόσια έσοδα χτυπώντας το λαθρεμπόριο και αυξάνει τον κατώτατο μισθό. Και θα χρειαστεί βοήθεια από τον έξω κόσμο, κυρίως από την Ε.Ε. για να τα καταφέρει.
