Ξαφνικά, στις 12 το μεσημέρι της Παρασκευής 21 Απριλίου 1967, σχολάσαμε. Μία ημέρα νωρίτερα από το σχολικό πρόγραμμα. Τρελή χαρά. Τα χόρτα ήταν ψηλά, με φρέσκο πράσινο. Γύρισε εξίσου απροσδόκητα και ο πατέρας από το γραφείο. Πρωτοφανές. Παίζαμε με μια πορτοκαλί μπάλα στο χωράφι. Με πείραζε για τα σουτ, τσαντιζόμουν. Σε λίγο τον φώναξε η μαμά. Έτρεξα πίσω του. Τον βλέπω να μπαίνει στο βυσσινί Hilman του αστυνομικού διοικητή Παπαλεξίου με δύο αστυνομικούς συνοδεία. Έφυγε για τέσσερα χρόνια, Γυάρος και Παρθένι Λέρου.
Ήρθε ο παππούς σπίτι μας. «Ο πατέρας σου έφυγε. Τώρα εσύ είσαι...». Δεν μπορούσα να υποπτευτώ πόσο αυτή η ανάθεση θα με καταδυνάστευε. «Εγώ είμαι...», δηλαδή; Η πατριαρχική κορυφή της οικογένειας με έχρισε στα έξι μου.
«Το απόγευμα που θα ξανανοίξουν, πήγαινε και πάρε 4 κιλά πατάτες και μερικά γάλατα εβαπορέ. Α, και ένα κιλό φέτα». Τι σήμαινε η μητρική εντολή; Παίζω μπάλα μέχρι τις 5, παίρνω την καρό τσάντα και πάω για ψώνια. Επειδή ήταν βαριά, τα μετέφερα σε δόσεις. Πρώτα οι καταραμένες πατάτες, μετά τα γάλατα κ.λπ. Ο μπακάλης μπορούσε να έχει πουλήσει κάρβουνα πριν και μετά να έβαζε φέτα με εξαίσιες δαχτυλιές. Στην μπακαλοταβέρνα έπιναν δεξιοί. Στο γειτονικό καφενείο κρυφοαριστεροί και παπανδρεϊκοί.
Η ηθογραφία μιας φτωχής παιδικότητας, που δεν ήταν αντίσταση, αλλά υπομονή, δεν είναι αρκετή να περιγράψει τα αμφίσημα παιδικά χρόνια. Χούντα, «Πάσχα στον στρατώνα», με τσάμικα και δουλοπρεπή κεράσματα στον κύριο διοικητή. Με κάτι καημένους φαντάρους που έψηναν από τις 6 το πρωί για να κάνουν οι καραβανάδες δημόσιες σχέσεις και να εμπεδωθεί η λαϊκότητα των Απριλιανών.
Τι μένει; Σε λίγο αυτή η αφήγηση θα είναι απολύτως ακατανόητη. Μόνο οι ιστορικοί θα γνωρίζουν για τη Χούντα. Ίσως και τα παιδιά των εξορίστων. Άραγε, τι γίνεται αυτή η παιδική λαοθάλασσα στη Λέρο; Πάμπολλα παιδιά, πλημμυρίζαμε το Λακκί, τρέχαμε στο ξενοδοχείο του «Μίλτου» και την μέρα του επισκεπτηρίου γύρω από το καφενεδάκι στο Παρθένι εξιστορούσε η μάνα μας τις ανύπαρκτες επιδόσεις στο σχολείο - για να καθησυχάζει τον εξόριστο, να είναι απερίσπαστος στη μεγάλη αποστολή. Λυπημένα και άταχτα παιδιά. Κάποια από αυτά τα παιδιά θα 'ναι ήδη στα εβδομήντα. Μεγαλύτερα από τους τότε εξόριστους πατεράδες. Τι θα μείνει από αυτό το σιωπηλό έπος; Τι θα μείνει από αυτό το ανεξήγητο πείσμα;
Βέβαια, η Ιστορία δεν γράφεται μόνο από το βίωμα και τη λύπη. Γράφεται και από τη στατιστική. Πώς διανεμήθηκαν οι εξόριστοι στις πολιτικές και τις επαγγελματικές οδούς; Διατήρησαν κάτι από τη φλόγα; Καλά οι «παλιοσειρές», που είχαν ήδη μαζέψει είκοσι και τριάντα χρόνια φυλακές και εξορίες. Οι (τότε) εικοσιπεντάρηδες, τριαντάρηδες, οι νέοι; Ο Χρήστος ο Ρουμελιωτάκης, ο Φόρης Παροτίδης, ο Έκτορας Γλένης; Τι έγιναν; Κάποιοι έγραψαν, έδρασαν. Εννοώ, όμως, πώς παρέλαβε η εποχή το κληροδότημα;
Ονόματα έρχονται στο μυαλό μου από το βάθος του ανεξήγητου. Εξορία στα τριάντα σου; Πάνω στην αγωνία καριέρας, πάνω στη νέα ερωτική σχέση; Αντί να πάνε σινεμά, να χαρούν την αλλαγή στη μόδα, να βάψουν προσεκτικά τα δερμάτινα παπούτσια Κυριακή πρωί και να κατηφορίσουν για καφέ προς Φωκίωνος Νέγρη, προς την πλατεία της επαρχιακής πόλης, αντί να μαλώσουν το απόγευμα για τον Γιούτσο ή τον Δομάζο, να πάνε πασχαλιάτικα εξορία; Για τρία και τέσσερα χρόνια;
Ποια στατιστική ανακεφαλαιώνει και εξηγεί μια τόσο προσωπική και επώδυνη επιλογή; Και πώς η σύγχρονη Αριστερά θέτει και αυτή τη χαμένη, μικρή - μεγάλη προσωπική απόφαση αυτών των ανθρώπων, ως μέτρο της, ως πολιτικό ζύγι στον λόγο, στην ανάλυση, στην πράξη;
