Την περίοδο 2021-22 η Ελλάδα από πλευράς αγοραστικής δύναμης των πολιτών της κατρακύλησε στην 26η θέση με βάση τα στοιχεία της Eurostat επί 27 χωρών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μόνο στη Βουλγαρία η αγοραστική δύναμη των πολιτών είναι ασθενέστερη της αντίστοιχης των Ελλήνων. Η εξέλιξη αυτή ίσως είναι το επιστέγασμα της οικονομικής πολιτικής της κυβέρνησης Μητσοτάκη, της οποίας οι μεγαλοστομίες για την πορεία της εθνικής οικονομίας αποδεικνύονται πομφόλυγες.
Διά πρωθυπουργικών χειλιών, αλλά και από τους επικεφαλής του οικονομικού επιτελείου της κυβέρνησης έχει διατυπωθεί επανειλημμένως την τελευταία διετία ότι οι παρεμβάσεις της κυβέρνησης για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που προκάλεσαν η πανδημία και στη συνέχεια η πληθωριστική έκρηξη (προεξάρχοντος του ενεργειακού τομέα) ξεπέρασαν τα 40 δισ. ευρώ και πιθανώς, επειδή πέραν του προϋπολογισμού υπήρξαν και άλλες πηγές χρηματοδότησης, ο ισχυρισμός είναι κοντά στην αλήθεια. Αλλά…
Στη δεκάδα των υπερχρεωμένων
Αν με την κινητοποίηση περισσότερων από 40 δισ. ευρώ (24% του ΑΕΠ τη διετία 2020-21) το αποτέλεσμα είναι η Ελλάδα να είναι η τρίτη πιο υπερχρεωμένη χώρα στον πλανήτη, τότε δεν είναι στραβός ο γιαλός. Μάλλον οι κύριοι Μητσοτάκης - Σταϊκούρας και συντροφία αρμενίζουν στραβά.
Κατά τo IMF (Διεθνές Νομισματικό Ταμείο) οι 10 πλέον υπερχρεωμένες χώρες στον πλανήτη (στοιχεία 2021) είναι οι ακόλουθες (σε παρένθεση το χρέος ως προς το ΑΕΠ % το 2019):
- Ιαπωνία 257% (235%)
- Σουδάν 212% (200%)
- Ελλάδα 210% (185%)
- Ερυθραία 176% (189%)
- Σουρινάμ 157% (93%)
- Ιταλία 157% (135%)
- Μπαρμπάντος 143% (127%)
- Μαλδίβες 140% (78%)
- Πράσινο Ακρωτήρι 138% (125%)
- Μπελίζ 135% (98%)
Σύμφωνα με το ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ, το 2020 υπήρξε δημοσιονομικός εκτροχιασμός της ελληνικής οικονομίας ως επακόλουθο των μέτρων στήριξης που εφαρμόστηκαν και των μειωμένων φορολογικών εσόδων, με το έλλειμμα της Γενικής Κυβέρνησης να φτάνει στο 9,73%, ένα από τα μεγαλύτερα στην Ε.Ε. Επακόλουθο της αύξησης των δημοσιονομικών ελλειμμάτων και της μείωσης του ΑΕΠ ήταν η εκτόξευση του χρέους της Γενικής Κυβέρνησης στο 205,6% το 2020 και στο 210% το 2021 (Απρίλιος). Η Ελλάδα σήμερα είναι η πιο υπερχρεωμένη χώρα στην Ε.Ε. και η τρίτη πιο υπερχρεωμένη στον πλανήτη.
Αλλά και το αποτύπωμα στην κοινωνία είναι χαρακτηριστικό. Περισσότερες από το 90% των αγροτικών οικογενειών επιβιώνουν με ετήσιο εισόδημα κάτω των 10.000 ευρώ
Επιπλέον, πάντα σύμφωνα με τη μελέτη του ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ, η μεσοσταθμική μείωση του κύκλου εργασιών για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις ήταν 46,4% το πρώτο εξάμηνο του 2020, 47,8% το δεύτερο εξάμηνο και 41,4% το πρώτο εξάμηνο του 2021.
Με βάση νεότερα στοιχεία μετά την πανδημία η πληθωριστική έκρηξη και η τρέλα που επικρατεί στον ενεργειακό τομέα έχουν «γονατίσει» τη δραστηριότητα των μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων.
Τα βασικά δεδομένα που συνθέτουν το νέο -ενισχυμένο- αρνητικό τοπίο είναι:
* η αύξηση των λογαριασμών ενέργειας για το 61,5% των επιχειρήσεων,
* η αύξηση του κόστους προμήθειας πρώτων υλών και εμπορευμάτων για το 26,9% των επιχειρήσεων,
* η αύξηση του κόστους καυσίμων οχημάτων για το 4,7% των επιχειρήσεων,
* η αύξηση του κόστους προμήθειας εξοπλισμού και μηχανημάτων για το 0,6% των επιχειρήσεων.
Από την ανάλυση των επιμέρους στοιχείων της έρευνας προέκυψαν για το δεύτερο εξάμηνο του 2021 τα εξής:
* το κόστος ενέργειας αυξήθηκε μεσοσταθμικά για τις μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις κατά 89,8%,
* το κόστος προμήθειας πρώτων υλών και εμπορευμάτων αυξήθηκε μεσοσταθμικά κατά 48,2%,
* το κόστος καυσίμων οχημάτων αυξήθηκε μεσοσταθμικά κατά 70,3%,
* το κόστος προμήθειας εξοπλισμού και μηχανημάτων αυξήθηκε μεσοσταθμικά κατά 35%.
Αρμενίζοντας στραβά
Πριν από λίγες μέρες οι νοσοκομειακοί κινητοποιήθηκαν με αίτημα την άμεση εξόφληση των εφημεριών τους, που καθυστερεί επί πολλούς μήνες. Με βάση την προϊστορία του Χ. Σταϊκούρα, έχουν βάσιμους λόγους να ανησυχούν. Στην προηγούμενη -επί κυβέρνησης Σαμαρά- παρουσία του στο υπουργείο Οικονομικών η καθυστέρηση καταβολής των εφημεριών των νοσοκομειακών υπερέβη τα δύο χρόνια και έφθασε τα 150 εκατ. ευρώ. Κάπως έτσι «ρετουσάριζε» και τότε τους ατυχείς προϋπολογισμούς «του» ο νυν υπουργός. Πληρώθηκαν αργότερα επί υπουργίας Ξανθού - Πολάκη.
Όμως αποτελεί ταυτοτικό στοιχείο της κυβέρνησης Μητσοτάκη ο περιορισμός των δαπανών για κοινωνική πολιτική. Μπορεί να υπήρξαν μεγάλες δαπάνες ειδικά το 2020. Οι περισσότερες όμως ήταν one off. Δηλαδή, μη επαναλαμβανόμενες. Για παράδειγμα, οι δαπάνες για το υπουργείο Υγείας το 2022 προβλέπονται μειωμένες στον προϋπολογισμό ως προς το 2021, από τα 5,21 δισ. ευρώ στα 4,65 δισεκατομμύρια. Αυτό είναι αποτέλεσμα της μη πρόσληψης νέου αναγκαίου προσωπικού. Παρόμοιες λογικές εφαρμόζονται παντού…
Ουσιαστικά, σημαντικό μέρος των έκτακτων δαπανών για την αντιμετώπιση της πανδημίας δόθηκε με οριζόντια κριτήρια, με αποτέλεσμα να ωφεληθούν και επιχειρήσεις που ούτε έκλεισαν ούτε είχαν ανάγκη, εξού και η σημαντική αύξηση των καταθέσεων εν μέσω πανδημίας. Αλλά αυτά είναι η μία όψη του νομίσματος.
Η ανώμαλη προσγείωση
Επί μακρόν ο Κ. Μητσοτάκης θριαμβολογούσε ότι η οικονομική του πολιτική οδήγησε τη χώρα σε καθεστώς χαμηλών επιτοκίων δανεισμού, σε αύξηση των καταθέσεων στις τράπεζες και, βεβαίως, αύξηση της απασχόλησης και των επενδύσεων.
Η δεξιά κυβέρνηση Μητσοτάκη έκανε τελικά αυτό για το οποίο παλαιότερα κατηγορούσε την Κεντροαριστερά. Εκμεταλλευόμενη την πολιτική ποσοτικής χαλάρωσης και τα έκτακτα μέτρα της ΕΚΤ, δανείστηκε αφειδώς από τις διεθνείς αγορές με χαμηλό επιτόκιο, το οποίο μόνον στον Μητσοτάκη δεν οφειλόταν. Έτσι σε 3 χρόνια (2020-22) πρόσθεσε άλλα 40 δισ. στο χρέος και οδήγησε σε νέα τεράστια υπερχρέωση της χώρας, διακηρύσσοντας παραλλήλως ότι κυνηγάει το «άγιο δισκοπότηρο» της ένταξης από τους διεθνείς οίκους αξιολόγησης σε επενδυτική βαθμίδα. Η μαύρη αλήθεια είναι ότι η χώρα χρειάζεται πλέον να πληρώσει σχεδόν μνημονιακά επιτόκια για να δανειστεί. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο μετά τον Μάρτιο του 2022 σταμάτησε να δανείζεται και ταυτόχρονα έκλεισε τις στρόφιγγες όποιας ασθενούς στήριξης στα νοικοκυριά για την αντιμετώπιση της ενεργειακής λαίλαπας.
Η κυβέρνηση Μητσοτάκη δανείστηκε χάρις στην ΕΚΤ την περίοδο 2020-21 όσα σχεδόν «έδωσε» ως παροχές στήριξης κυρίως για την Covid: περί τα 40 δισ. ευρώ. Μόλις η ΕΚΤ έκοψε τις αγορές ελληνικών ομολόγων και παρά τη θριαμβολογία περί αναβαθμίσεων και περί επενδυτικής βαθμίδας, οι αποδόσεις των ελληνικών ομολόγων εκτινάχτηκαν πάνω από το 4% (ήταν γύρω στο 2,3%-2,5% στις εκλογές του 2019). Τώρα ο Μητσοτάκης «μοιράζει» μόνον τις «υπερεισπράξεις» Σταϊκούρα από τον ΦΠΑ των καυσίμων, κάνοντας ακόμη ένα λάθος. Αντί να μειώσει τον ΦΠΑ και να πέσει η τιμή στην αντλία (η δημοσιονομική επίπτωση θα ήταν περίπου ίδια) συμπαρασύροντας λόγω μείωσης μεταφορικού κόστους και τις τιμές άλλων προϊόντων προς τα κάτω, εξακολουθεί να χρηματοδοτεί τις αυξημένες τιμές μέσω των λεγόμενων Fuel Pass με κόστος 355 εκατ. ευρώ (κάτι λιγότερο, δηλαδή, από όσα χρωστάει η Ν.Δ. στις τράπεζες!).
Και τώρα που αδυνατεί να δανειστεί άλλα, τρεις λύσεις έχει ο Μητσοτάκης:
- Ή να πάει σε εκλογές
- ή να βάλει χέρι στο μαξιλάρι
- ή και τα δύο.
Βεβαίως, ο Χ. Σταϊκούρας μιλάει για ταμειακά διαθέσιμα χωρίς να διευκρινίζει ότι περισσότερα από τα μισά στο «μαξιλάρι» που παρέλαβε δεν ήταν δανεικά, αλλά ρευστότητα «ελληνικής ιδιοκτησίας» που προήλθε από τα πρωτογενή πλεονάσματα.
Επιπλέον, αξίζει ιδιαίτερης μνείας το γεγονός ότι η κυβέρνηση Μητσοτάκη προχώρησε σε σημαντική μείωση επιβαρύνσεων για τους έχοντες και κατέχοντες, που αθροίζουν πολλά δισ. ευρώ για την περίοδο 2020-22. Άνω του 1 δισ. ετησίως είναι η ελάφρυνση των επιχειρήσεων από τη μείωση των εργοδοτικών εισφορών, στα 350 εκατ. η ετήσια ελάφρυνση της μεγάλης ιδιοκτησίας από την κατάργηση του Ειδικού Φόρου Μεγάλης Ακίνητης Περιουσίας. Ενώ είναι δύσκολο να υπολογιστεί η επίπτωση από τη μείωση του φόρου εισοδήματος νομικών προσώπων και μερισμάτων. Αθροιστικά και για την τριετία πρόκειται για πολλά δισεκατομμύρια που τελικά καλύφτηκαν με νέα υπερχρέωση της χώρας.
Η λαίλαπα του πληθωρισμού
Ο τρόπος με τον οποίο βιώνει κάθε κοινωνική ομάδα την εκρηκτική άνοδο των τιμών είναι διαφορετικός .Στην πραγματικότητα, επειδή η μεγάλη έκρηξη ανατιμήσεων αφορά την ενέργεια και τα τρόφιμα οι συνέπειες διαφοροποιούνται ανά κοινωνική κατηγορία.
Σύμφωνα με μελέτη του τμήματος αναλύσεων της Τράπεζας Πειραιώς για τον μήνα Μάρτιο, όπου ο πληθωρισμός άγγιξε το 8,9%, για εισοδήματα έως 750 ευρώ ο πληθωρισμός ήταν 10,6% και μεταξύ 751 ευρώ - 1.100 ευρώ ήταν στο 11,1%. Στον αντίποδα, για τα μηνιαία εισοδήματα πάνω από 3.500 ευρώ διαμορφωνόταν στο 8,5%. Αυτό συμβαίνει διότι τα ποσοστά δαπανών για διατροφή και ενέργεια στα μεν εισοδήματα έως 750 ευρώ καταλαμβάνουν το 25,4% και το 12,9% αντίστοιχα, στα 751 ευρώ - 1.100 ευρώ το 27,1% και το 13,6% αντίστοιχα, ενώ στα εισοδήματα άνω των 3.500 ευρώ διαμορφώνονται σε 18,7% και 10,5%. Τον Μάιο ο πληθωρισμός ανέβηκε στα υψηλότερα επίπεδα των τελευταίων 28 ετών (11,3%), με την επιβάρυνση στα εισοδήματα έως 1.100 ευρώ να αγγίζει ουσιαστικά το 15%. Ουσιαστικά πρόκειται για την πλήρη εξανέμιση των όποιων μισθολογικών αυξήσεων. Γίνεται κατανοητό ότι η όποια αύξηση για τους χαμηλόμισθους έχει χαθεί.
Τα μέτρα για τα καύσιμα
Τα 80 ή 55 ευρώ για καύσιμα το τρίμηνο Ιουλίου - Σεπτεμβρίου 2022 αντιστοιχούν στο 70%-80% του ρεζερβουάρ (40-45 λίτρα) ενός αυτοκινήτου 1400 κυβικών. Δηλαδή, μόλις φτάνουν για 7 με 10 μέρες. Ο Κ. Μητσοτάκης και η κυβέρνησή του -για μεγαλύτερο χρηματοδοτικό πρόγραμμα- πρέπει να πληρώσουν πάνω από 4%-4,5% επιτόκιο, αλλά περαιτέρω δανεισμός χωρίς τη βοήθεια της ΕΚΤ είναι μάλλον απαγορευτικός .Η αδυναμία δανεισμού είναι κρίσιμη για τις περαιτέρω πολιτικές εξελίξεις, εκτός αν υπάρξουν γεγονότα άλλου χαρακτήρα (από το ελληνοτουρκικό μέτωπο) που θα μεταβάλουν δραστικά την πολιτική ατζέντα.
