Η μετακίνηση με ταξί μπορεί να εξελιχθεί συχνά σε μια κουραστική εμπειρία, συνήθως εξαιτίας της προσπάθειας των οδηγών τους να μοιραστούν την άποψή τους για τα πάντα. Κι ακόμη περισσότερο επειδή αυτή στηρίζεται σε έναν συνδυασμό συνωμοσιολογικών θεωριών και στερεοτύπων. Επίσης, για τους οδηγούς ταξί υπάρχει διευρυμένα η εντύπωση πως είναι οδηγοί που σχεδόν λατρεύουν να παραβιάζουν τον ΚΟΚ. Ακόμα ένας πελάτης είναι ικανός λόγος ώστε να περάσουν από τη μία λωρίδα στην άλλη χωρίς προειδοποίηση. Κι έτσι, ενώ είναι τόσο απαραίτητοι στην καθημερινή μεταφορά και είναι αδύνατο να φανταστούμε μια πόλη χωρίς ταξί, ο κόσμος δεν φαίνεται να τρέφει ανάλογη εκτίμηση για τους «ταρίφες».
Η αργκό φράση αποκαλύπτει άλλωστε τον τρόπο που σκέφτεται μεσοσταθμικά η κοινωνία. Οι ταξιτζήδες προσδιορίζονται από τον τρόπο που γίνεται η πληρωμή τους. Είναι οι μόνοι στους οποίους συμβαίνει και τους στιγματίζει. Αναφορά η οποία υποδόρια περιλαμβάνει και μια μομφή σε σχέση με τη διαφάνεια της συναλλαγής. Γιατί, εκτός των άλλων, υπάρχει παγιωμένη και η αίσθηση, βασισμένη σε ορισμένα αληθινά περιστατικά, πως κάποιες φορές χρεώνουν τον πελάτη παραπάνω από το πραγματικό κόστος της διαδρομής. Είναι όμως σαν να αποκαλούμε όλους τους γιατρούς «φακελάκηδες», πράγμα που θα ήταν άδικο. Το ίδιο όμως ισχύει και για τους ταξιτζήδες.
Πρώτη φορά τους συμπάθησαν τόσο πολύ
Η φετινή 28η Φεβρουαρίου θα μπορούσε να οριστεί ως η ημερομηνία που ο κόσμος άρχισε να βλέπει τα ταξί με πιο καλό μάτι. Η πρωτοβουλία του ΣΟΤΑ, του σωματείου των εργαζόμενων οδηγών στα ταξί (όχι ιδιοκτητών, όπως το ΣΑΤΑ), να μετακινηθούν δωρεάν οι πολίτες στην ιστορική διαδήλωση, στην οποία δεν μπορούσαν να βρεθούν διαφορετικά είτε γιατί έμεναν πολύ μακριά είτε γιατί ήταν μεγαλύτερης ηλικίας άτομα και οικογένειες, αντέστρεψε πλήρως το κλίμα. «Πρώτη φορά σας συμπάθησα τόσο πολύ», «Υπόσχομαι να μην ξανανευριάσω για έναν χρόνο όταν θα πλακωθεί ταξί μπροστά μου στα φρένα, χωρίς αλάρμ, για να πάρει κούρσα», «Μπράβο σας... Respect στους ψυχολόγους της καρδιάς μας» ήταν ορισμένα από τα μηνύματα που έλαβε το σωματείο στις σελίδες του στα social media.
«Με το που είπαμε ότι το κάνουμε, μας αγκάλιασε ο κόσμος. Στρέψαμε 180 μοίρες την άποψή του για τα ταξί. Ειδικά στο TikTok, που μπαίνουν περισσότεροι, εισπράξαμε πολλή αγάπη. Είχαμε μείνει με το στόμα ανοιχτό σε σχέση με το πόσο εύκολα γυρνάει η αντίληψη του κόσμου για μας» λέει ο Πέτρος Διπλάρης, ο οποίος είχε την ιδέα και είναι αντιπρόεδρος του σωματείου.
Το «ταξί της αλληλεγγύης» είναι προέκταση της θέσης ότι οι εργαζόμενοι στο ταξί δεν μπορούν να μένουν εκτός των κοινωνικών αγώνων. «Οι κινητοποιήσεις μας δεν πρέπει να αφορούν μόνο τα προβλήματα του δικού μας κλάδου, αλλά να έχουμε το βλέμμα μας στα γενικότερα προβλήματα της κοινωνίας, όπως η ακρίβεια, γιατί κι εμείς μέρος της κοινωνίας είμαστε».
«Δεν είμαστε οι μισογύνηδες τύποι με την καδένα»
Ακόμη μία κίνηση που αποδεικνύει τη διάθεση να ανοιχτεί στην κοινωνία το ταξί είναι η απόφαση το σωματείο να φιλοξενεί στον χώρο του θεατρικά έργα με φεμινιστικό περιεχόμενο. Ο λόγος για την «Αίθουσα αναμονής» της Δήμητρας Ταμπάση, μια παράσταση με πρωταγωνίστριες τέσσερις γυναίκες ηθοποιούς (Μαίρη Βούλγαρη, Ειρήνη Καράογλου, Μυρτώ Ναούμ, Μυρτώ Στράμπη) που καταπιάνεται με τα ζητήματα του σεξισμού, τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία αλλά και την αλληλεγγύη μεταξύ τους.
«Η παράσταση επιχειρεί να ανατρέψει μια σειρά από κοινωνικά στερεότυπα και να αποτυπώσει τη συνθήκη της πατριαρχίας» λέει ο Π. Διπλάρης, που νιώθει περήφανος για το γεγονός ότι το κτήριο του σωματείου μετατράπηκε σε θύλακα πολιτισμού πριν από δύο χρόνια. «Η αίθουσα δεν είναι μεγάλη, έχει 26-28 θέσεις. Είναι όμως φανερό ότι υπάρχει μεγαλύτερο ενδιαφέρον από τη χωρητικότητα». Πέρα από την παράσταση αυτή καθαυτή, εκείνο που κάνει εντύπωση στον κόσμο είναι ότι αναπτύσσονται προοδευτικά περιεχόμενα στην έδρα ενός ανδροκρατούμενου επαγγέλματος. «Είναι η λαιμητόμος που κόβει στη μέση ακριβώς αυτή την αντίληψη που υπάρχει ότι οι ταξιτζήδες είναι οι μάτσο, μισογύνηδες τύποι με την καδένα. Τα πράγματα έχουν αλλάξει σε πολύ μεγάλο βαθμό».
Ενας λόγος που φαίνεται να συμβαίνει αυτό είναι ότι μπήκαν στο επάγγελμα διαφορετικοί άνθρωποι. «Λόγω της ανεργίας και της αναξιοκρατίας που υπάρχει στη χώρα, έχουν μπει και πιο μορφωμένα παιδιά στο ταξί, το οποίο το είδαν ως λύση» λέει ο Π. Διπλάρης.
Η συγκλονιστική ιστορία με μια τρανς γυναίκα
Το γεγονός ότι έχουν αλλάξει τα πράγματα το εντοπίζεις ακόμα και στις απλές αφηγήσεις. Στο ότι η πρώτη ιστορία που είχε να μοιραστεί ο Γιώργος Στέργιος ως το πιο σημαντικό βίωμα που έχει ζήσει στα δεκαπέντε χρόνια που ασκεί το επάγγελμα αφορά μια τρανς γυναίκα - και όχι «τραβέλι», όπως έχουμε ακούσει να ξεκινούν άλλες αφηγήσεις για ιστορίες που θέλουν να τραυματίσουν, να προσβάλλουν, να χλευάσουν κάποιον άνθρωπο.
«Είχα πάρει μια φορά από το Νέο Ηράκλειο μια γιαγιά με δύο παιδάκια. Μαζί τους ήταν και μια τρανς κοπέλα. Λέγανε στην κοπέλα τα παιδάκια “μαμά, μαμά, μαμά”. Μου έκανε εντύπωση... Κατέβηκε η κοπελιά και έμεινε η γιαγιά με τα παιδιά. Με είδε που κοίταξα λίγο. Δεν είπα τίποτα, απλώς κοίταξα. Όταν μου είπε την ιστορία, δάκρυσα. Γιατί η τρανς έμενε δίπλα στο σπίτι της οικογένειας και τα δύο παιδάκια χάσανε τους γονείς τους σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα. Οι γονείς δεν έλεγαν ούτε καλημέρα με την κοπελιά. “Την επόμενη στιγμή όμως που έγινε αυτό, η κοπέλα ήρθε, μας χτύπησε την πόρτα και μας είπε ότι είναι εκεί για ό,τι βοήθεια θέλουμε. Και τελικά έχει φτάσει να μεγαλώνει τα παιδιά” μου είπε η γιαγιά. Αυτό μου έχει μείνει. Τον χρυσό δεν ξέρεις πού θα τον βρεις. Μου έχει μείνει και τώρα που το λέω συγκινούμαι».
Εργαζόμενοι που δουλεύουν επτά μέρες την εβδομάδα
Με τον Γιώργο συναντηθήκαμε στην πιάτσα της Ομόνοιας λίγο μετά τις 10 το πρωί. Είχε βγει ήδη από τις 7 και θα συνέχιζε μέχρι το βράδυ. Ακόμα μία πλευρά που συχνά αγνοούμε για τους οδηγούς ταξί είναι οι συνθήκες στις οποίες εργάζονται. «Είμαστε το τελευταίο απομεινάρι του Μεσαίωνα» λέει ο Π. Διπλάρης για να δώσει έμφαση στην κατάσταση που επικρατεί. Δεν πρόκειται όμως για μια συνήθη υπερβολή.
Ο Ηλίας Δήμας, τον οποίο συναντήσαμε αργότερα στην πιάτσα του Αιγάλεω, δουλεύει επτά μέρες την εβδομάδα για 14 ώρες και πάνω προκειμένου να ανταπεξέλθει στα έξοδα. Το «διάλειμμά» του είναι να πάει σπίτι νωρίς το μεσημέρι για να μαγειρέψει και να φροντίσει τον κατάκοιτο πατέρα του. «Με το που βάζω το κλειδί, θέλω 80-90 ευρώ» λέει. Τα έξοδά του περιλαμβάνουν 60 ευρώ για το ενοίκιο του ταξί ανά μέρα. Επιπλέον, 15 ευρώ που πληρώνει για τα ένσημα, μολονότι κανονικά είναι υποχρέωση του ιδιοκτήτη-εργοδότη, και το κόστος ανεβαίνει ακόμη περισσότερο από τον ΦΠΑ στις εισπράξεις και βέβαια από το πετρέλαιο. «Σ’ αυτές τις 13-14 ώρες πρέπει να μαζέψω τουλάχιστον 10 ευρώ την ώρα ώστε να μου μείνουν κι εμένα 25-30 ευρώ. Τώρα αν αυτό θεωρείται μεροκάματο, έπειτα από τόσες ώρες στο τιμόνι, τι να πω. Στριμώχνω τόσα κιλά πίσω από ένα τιμόνι τόσες ώρες» λέει, με το σώμα του να δείχνει ότι πράγματι ασφυκτιά.
«Είναι απόλυτα λογικό να χάσει κάποιος τις αισθήσεις του»
Λίγες μέρες μετά τις ιστορικές διαδηλώσεις για τα Τέμπη στην επικαιρότητα κυριάρχησαν οι απανωτές ειδήσεις με θανάτους οδηγών ταξί εξαιτίας δυστυχημάτων. Στη μία περίπτωση ο οδηγός έχασε τις αισθήσεις του, με αποτέλεσμα να καταλήξει το αυτοκίνητο σε κολόνα και, πέραν του ίδιου, που πέθανε από παθολογικά αίτια, να βρει τραγικό θάνατο και μια 61χρονη επιβάτισσα.
«Είναι απόλυτα λογικό να χάνει τις αισθήσεις του ένας οδηγός ο οποίος εργάζεται 16 ώρες τη μέρα και τρέφεται με ό,τι βρει στον δρόμο, γιατί αντιλαμβάνεσαι ότι όταν κάποιος δουλεύει τόσες ώρες, δεν έχει προσωπική ζωή και χρόνο να μαγειρέψει το φαγητό του» παρατηρεί ο Π. Διπλάρης, που βλέπει ότι και ο ίδιος αναγκάζεται να διατηρεί τις συγκεκριμένες συνήθειες. «Τρώμε ό,τι βρούμε στον δρόμο, κρουασάν, σάντουιτς, σουβλάκια. Όταν αυτό το κάνεις σε καθημερινή βάση, σε συνδυασμό με την καθιστική ζωή, η υγεία σου επιβαρύνεται. Γι’ αυτόν τον λόγο οι ασθένειες του ταξιτζή είναι καρδιά, εγκεφαλικό, προστάτης - γιατί ούτε τουαλέτα μπορείς να πας φυσιολογικά».
Πριν γίνει ταξιτζής, ο Ηλίας θυμάται να αγανακτεί κι εκείνος με τους σημερινούς συναδέλφους του σε σχέση με τον τρόπο που οδηγούν. «Έλεγα κι εγώ “σταματάτε όπου να ’ναι”». Στη συνέχεια, ωστόσο, η εμπειρία που είχε ως οδηγός και η πίεση που καθημερινά αισθάνεται τον έχουν κάνει να κατανοεί τα αίτια αυτής της συμπεριφοράς. «Είναι μια μέρα που πρέπει να δώσω 90 ευρώ, είναι 7.30 η ώρα το απόγευμα κι έχω μαζέψει μόλις 38 κι έτσι όπως πηγαίνω στον δρόμο, βλέπω έναν με βαλίτσα στη Νέα Σμύρνη. Μου σηκώνει το χέρι και λέω “Παναγία μου, από δω! Λιμάνι πάει, αεροδρόμιο πάει, ΚΤΕΛ πάει, είναι 15-20 ευρώ” και σταματάω επιτόπου. Ερχόταν κάποιος από πίσω. Του λέω “έχεις δίκιο” αυτό κι αυτό. Έδειξε να με καταλαβαίνει, αλλά μου έριξε και την “ευχή” του».
Στα έξοδα προστίθενται κι εκείνα που προκύπτουν από την επιπλέον καταπόνηση του αυτοκίνητου. «Βγάζει ζημιές που δεν θα βγάλει ποτέ το δικό σου αυτοκίνητο. Εγώ κάνω 250 με 300 χιλιόμετρα τη μέρα. Πας Πελοπόννησο και ξαναγυρνάς, και όχι σε τέτοιες διαδρομές, αλλά εδώ πέρα μέσα, που είναι πολύ πιο δύσκολο».
Δουλεύουν μόνο για να κρατήσουν το αυτοκίνητο
Οι οδηγοί ταξί κάνουν ταμείο κυρίως την περίοδο του καλοκαιριού, λόγω της τουριστικής σεζόν. «Τους υπόλοιπους επτά μήνες μπαίνουν μέσα όμως» λέει ο Π. Διπλάρης. Αυτή η συνθήκη αναγκάζει τον οδηγό να αφήνει απλήρωτους τους λογαριασμούς του, το νοίκι και ό,τι αφορά τα προσωπικά του έξοδα για να μπορεί απλώς να κρατήσει το αυτοκίνητο. «Γιατί αν δεν πληρώσει μία μέρα, ο εργοδότης του λέει “φέρ’ το πίσω, φέρ’ το εδώ και πάρκαρέ το”. Οι περισσότεροι εργοδότες δεν έχουν καλή συμπεριφορά. Είναι “γαιοκτήμονες” κανονικοί. Αν πάτε τώρα και παρακολουθήσετε έξω από μια μάντρα σε μέρα πληρωμής, θα δείτε ανθρώπους φτωχούς να μπαίνουν μέσα, να πληρώνουν και να βγαίνουν έξω λες και τους τσαλακώσανε την αξιοπρέπεια και θα καταλάβετε».
Οι οδηγοί που νοικιάζουν το όχημά τους δεν έχουν καν το περιθώριο να αρρωστήσουν. Αν λείψουν μία μέρα και θέλουν να κρατήσουν το αμάξι, θα πρέπει να καταβάλουν κανονικά τα λεφτά για μια βάρδια που δεν δούλεψαν και άρα δεν έχουν βγάλει χρήματα για να την πληρώσουν. Το ίδιο αν θέλουν να διατηρήσουν το ΙΚΑ και τα ένσημά τους.
Ακόμη χειρότερα, ένας τραυματισμός από τροχαίο ατύχημα μπορεί να τους αφήσει μετέωρους, χωρίς κανένα εισόδημα για μεγάλο διάστημα, καθώς σ’ αυτή την περίπτωση το πιθανότερο είναι ο εργοδότης να τους εξαναγκάσει σε παραίτηση, όπως του δίνει το δικαίωμα η Σύμβαση Προσοδοφόρου Πράγματος, που αναγνωρίζει κατ’ ουσία ότι νοικιάζεται μόνο το αυτοκίνητο και δεν υπάρχει μόνιμη και εξαρτημένη εργασία από έναν συγκεκριμένο ιδιοκτήτη-εργοδότη.
Πιο αναγκαία από ποτέ η ΣΣΕ
Από το ΣΟΤΑ ζητούν να εφαρμοστεί η Συλλογική Σύμβαση Εργασίας, η οποία θα φέρει ένα εντελώς διαφορετικό πλαίσιο εργασίας στον κλάδο, με πενθήμερο, πληρωμένες υπερωρίες, δώρα Χριστουγέννων και Πάσχα αλλά και επίδομα άδειας. Η Σύμβαση Προσοδοφόρου Πράγματος, η οποία υπογράφεται σήμερα με τις περισσότερες μάντρες ταξί, είναι ο τρόπος με τον οποίο συντηρείται το παρόν καθεστώς εκμετάλλευσης. «Ο εργαζόμενος στερείται κάθε εργασιακού του δικαιώματος και ζητάμε την κατάργησή της» τονίζει ο Π. Διπλάρης και φέρνει ακόμη ένα παράδειγμα: «Ας πούμε, δεν μπορείς να πάρεις άδεια ασθενείας, μια γυναίκα η οποία εργάζεται δεν μπορεί να πάρει άδεια τοκετού ούτε επίδομα τοκετού, είναι σαν να έχει ΤΕΒΕ. Με τη Σύμβαση Προσοδοφόρου Πράγματος είναι σαν να δουλεύεις μισθωτός αλλά χωρίς να είσαι μισθωτός».
