Οσοι επισκέπτονται τη Σέριφο, «το σκουριασμένο νησί», εκεί που το 1916 η ματωμένη εξέγερση των μεταλλεργατών καθιέρωσε το οκτάωρο στην Ελλάδα, θα βρουν τα αποτυπώματα της λεηλασίας του βουνού και της γης, θα δουν την εγκατάλειψη στις σκάλες φόρτωσης στον Κουταλά και στο Μέγα Λιβάδι, στις πολλές σπηλαιώσεις και στα υπό κατάρρευση πρανή τους. Μπάζα έξω από τα τρυπημένα βουνά, σκουριασμένα βαγονέτα και φορτηγά εγκαταλειμμένα έξω από τις στοές, γραμμές πάνω στις οποίες μετέφεραν το μετάλλευμα κατεστραμμένες, στοές αφύλακτες. Οι εργατικές κατοικίες που φιλοξενούσαν μέχρι και 3.000 εργάτες από άλλα νησιά δεν υπάρχουν. Το Διοικητήριο, αφού κάηκε, επισκευάζεται. Το τότε νοσοκομείο στο Μέγα Χωριό γκρεμίζεται, το ίδιο και το μηχανοστάσιο στον Κουταλά, ενώ οι Σκουριές θα ήταν επισκέψιμος αρχαιολογικός χώρος σε άλλη ευρωπαϊκή χώρα.
Αυτή, όμως, είναι η ιστορία του νησιού, αφού τα μεταλλεία του χρονολογούνται από την αρχαιότητα, από την εποχή του χαλκού. Όσοι φροντίζουν την ιστορική μνήμη δεν θεοποιούν τη μονοκαλλιέργεια του τουρισμού. Ο Δήμος της Σερίφου σε συνεργασία με το Εργαστήρι Αστικού Περιβάλλοντος του ΕΜΠ και τον πολιτιστικό σύλλογο στο Μέγα Λιβάδι παρουσίασαν τη μελέτη για τη διάσωση των μεταλλείων της Σερίφου, την οποία έστειλαν στο υπουργείο Πολιτισμού, όμως η ηγεσία του με απαξιωτικό τρόπο δεν έχει απαντήσει ακόμη. Παραμένει στα συρτάρια από το καλοκαίρι. Το master plan των 158 σελίδων, το οποίο προτείνει να δημιουργηθούν ένα μουσείο μεταλλείων στο πρώην Διοικητήριο και ένα υπαίθριο ανοιχτό μουσείο ως προστατευόμενο χώρο και ιστορικό τόπο σε μια έκταση 12.200 στρεμμάτων στη Νοτιοδυτική Σέριφο, είναι ένα σχέδιο κοστολογημένο που υποδεικνύει ποιος θα αναλάβει κάθε έργο διάσωσης και αναστήλωσης. «Το σύνολο του έργου θα κοστίσει όσο μια καλή πεζογέφυρα στη λεωφόρο Ποσειδώνος, ενώ με έναν πρόχειρο προϋπολογισμό η διάσωση της σκάλας θα κοστίσει 1,5 εκατ. ευρώ» επισήμανε ο Νίκος Μπελαβίλας, καθηγητής ΕΜΠ και επιστημονικός υπεύθυνος της μελέτης, στην οποία συμμετείχαν και οι καθηγητές της Σχολής Πολιτικών Μηχανικών ΕΜΠ Χάρης Γαντές, διευθυντής του Εργαστηρίου Μεταλλικών Κατασκευών, Βασίλης Μαρίνος, πρόεδρος της Διεθνούς Ένωσης Τεχνικής Γεωλογίας και Περιβάλλοντος, οι ερευνήτριες Δήμητρα Μαυροκορδάτου, αρχιτέκτονας-αναστηλώτρια, Βασιλική Πουγκακιώτη, πολιτικός μηχανικός-αναστηλώτρια, και η συντονίστρια της έρευνας Πολίνα Πρέντου, αρχιτέκτονας -πολεοδόμος. Στόχος της έρευνας-μελέτης είναι να αποτραπεί άμεσα ο κίνδυνος κατάρρευσης πολλών μνημείων και ειδικά της εμβληματικής σκάλας φόρτωσης στο Μέγα Λιβάδι και επιπλέον να αξιοποιηθούν τα ιστορικά στοιχεία για την ανάπτυξη του νησιού. Να αναδειχθούν τα μονοπάτια που χρησιμοποιούσαν οι εργάτες στο καθημερινό τους δρομολόγιο και να ιδρυθεί ένα κέντρο αφήγησης της τοπικής ιστορίας για να κατανοεί ο επισκέπτης αυτά που βλέπει. Άρα προτείνεται μια άλλου τύπου τουριστική αξιοποίηση.
Ολα ξεκίνησαν πριν από τρία χρόνια, όταν ο δήμος άρχισε να ανησυχεί γιατί «έσβηναν» τα απομεινάρια των μεταλλείων. Το παράδειγμα της διάσωσης και της ανάδειξης των μεταλλείων του Λαυρίου ήταν ο οδοδείκτης. Η πρώτη μελέτη για τη διάσωση της Σερίφου εκπονήθηκε από το ΕΜΠ το 1998… Η Πολιτεία έκτοτε αδιαφόρησε. Ευτυχώς η σημερινή διοίκηση του δήμου επανέρχεται και ζητά αυτό που θέλουν οι κάτοικοι του νησιού: τη διατήρηση της μνήμης. «Είναι ένα ευεργετικό έργο για την τόνωση της οικονομίας του νησιού. Θα αναδείξει ξεχασμένες μεταλλευτικές εγκαταστάσεις που απειλούνται με οριστική καταστροφή, δίνοντας ώθηση στη Σέριφο, μετατρέποντάς την σε πόλο έλξης για επιπλέον λόγους από τις όμορφες παραλίες της» σημείωσε ο δήμαρχος Σερίφου Κωνσταντίνος Ρεβίνθης.
Η συνταγή της επιτυχίας
«Η Σέριφος έχει τη συνταγή της επιτυχίας: την επιστημονική τεκμηρίωση από το ΕΜΠ και το Πανεπιστήμιο Αιγαίου και την παθιασμένη τοπική κοινωνία. Να προλάβουμε. Να μην χάσουμε τις σκάλες φόρτωσης, το τοπόσημο του νησιού. Ας μην τολμήσει κανείς να τις γκρεμίσει, να τις διεκδικήσει, οι σκάλες είναι στη θάλασσα, δεν ανήκουν σε ιδιώτες! Το υπουργείο Πολιτισμού, η Πολιτεία, δεν έχει κάνει τίποτε από το 1997 μέχρι σήμερα» σημείωσε ο Νίκος Μπελαβίλας, αναφερόμενος στις τρεις δεκαετίες που μεσολάβησαν από την πρώτη επιστημονική αποστολή στο νησί με επικεφαλής τον αείμνηστο καθηγητή Αντώνη Ζ. Φραγκίσκο. Σήμερα η ερευνητική ομάδα προχώρησε στην αρχιτεκτονική αποτύπωση μνημείων υπό τον φόβο ότι σύντομα δεν θα υπάρχουν…

Ο κ. Μπελαβίλας παρουσίασε απροστάτευτα ευρήματα αρχαίας δραστηριότητας, όπως τα καμίνια και οι σκουριές της μεταλλουργίας, ενώ ο καθηγητής Χάρης Γαντές τα επίγεια και υποβρύχια ευρήματα της υπό κατάρρευση εμβληματικής σκάλας φόρτωσης του Μεγάλου Λιβαδιού και τον τρόπο αποκατάστασής της. «Εμείς πράξαμε εκείνο που μας αντιστοιχεί, ήρθε η ώρα να δούμε πράξεις ευθύνης από την Πολιτεία» επισήμανε η Γκέλυ Δουγέκου εκ μέρους του πολιτιστικού συλλόγου στο Μέγα Λιβάδι. Ας κρατήσουμε ότι για πρώτη φορά υπάρχει συμπόρευση της κοινωνίας, της επιστημονικής κοινότητας και της Αυτοδιοίκησης με την παράλληλη στήριξη διεθνών παραγόντων. Το υπουργείο Πολιτισμού είναι πλέον υποχρεωμένο να σκύψει στο πρόβλημα...
Να προσθέσουμε ότι στην εκπόνηση της μελέτης συμμετείχαν, επίσης, ο Γιάννης Σπιλάνης (Πανεπιστήμιο Αιγαίου), ο Γιώργος Δερμάτης (επιμελητής του Μουσείου Μεταλλείας-Μεταλλουργίας Λαυρίου), οι αρχαιολόγοι Ουρανία Βιζυηνού και Γιώργος Γαβαλάς, τα μέλη του πολιτιστικού συλλόγου στο Μέγα Λιβάδι και τα στελέχη της Argo Navis, που ανέλαβαν την υποβρύχια καταγραφή.