Ακόμη και τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές οι πυρκαγιές σε πολλές περιοχές της χώρας συνεχίζονται, με αυτή στη Δαδιά για 14η ημέρα να έχει πάρει τεράστιες διαστάσεις που αγγίζουν τα 900 εκατ. στρ. και συνολικά σε όλη την Ελλάδα να ξεπερνούν τα 1,7 εκατ. Αυτό σε πρώτη προσέγγιση δείχνει ότι η Πολιτεία δεν μπορεί να οργανώσει σωστά το πιο αδύναμο κομμάτι της αντιπυρικής δασοπροστασίας, την πρόληψη-έγκαιρη επέμβαση. Όταν το 1998 επί κυβέρνησης ΠΑΣΟΚ έγινε η μεταφορά της ευθύνης της δασοπυρόσβεσης από τη Δασική Υπηρεσία (Δ.Υ.) στην Πυροσβεστική Υπηρεσία (Π.Υ.), είχαμε και τότε πολλές φωτιές, αλλά ένα ελάχιστο ποσοστό εξελισσόταν σε μεγάλες, όπως γίνεται σήμερα. Κι αυτό γιατί υπήρχε έγκαιρη επέμβαση από τους κατοίκους των πληττόμενων περιοχών, που ήταν κυρίως αγρότες και δασεργάτες, δηλαδή είχαν σχέση ζωής με τις καιγόμενες εκτάσεις.
Θα αναρωτηθούν πολλοί: Θα λυθεί το πρόβλημα αν επανέλθει η ευθύνη στη Δ.Υ.; Δυστυχώς όχι, αφού η μεταφορά ήταν καταστροφική, όχι μόνο γιατί έγινε απροετοίμαστα, αλλά και γιατί συνοδεύτηκε με την καταστροφή 1 εκατ. στρ. δασών. Το χειρότερο, όμως, όλων ήταν το παράδοξο που άρχισε να βιώνει ο δασικός χώρος. Οι έχοντες ως απασχόληση τη διαχείριση του δάσους, δηλαδή οι δασικοί υπάλληλοι και όλοι οι εργαζόμενοι σε αυτό, δεν συμμετείχαν όταν καιγόταν, ενώ ταυτόχρονα απομακρύνθηκαν και οι κάτοικοι που ζούσαν από και μέσα στο δάσος γιατί δεν μπορούσε πλέον να τα διαχειριστεί η Δ.Υ.
Πολλά τα ερωτήματα που μπαίνουν προς την Πολιτεία: Γιατί άφησε τα δάση χωρίς διαχείριση; Ποιος ασχολείται με τα δάση τον χειμώνα; Η Π.Υ. ασφαλώς όχι, η Δ.Υ. και να το ήθελε δεν θα μπορούσε, λόγω υποστελέχωσης όλων των υπηρεσιών της. Υπάρχουν ευθύνες για όλα αυτά. Η απουσία όμως αυτή έφερε κι άλλο ένα αποτέλεσμα, την εξαφάνιση της πρόληψης και τη θεοποίηση της εναέριας καταστολής. Είναι αναμφισβήτητο ότι εκεί που φτάσαμε η ύπαρξη αρκετών εναέριων μέσων καταστολής αποτελεί πλέον αναγκαιότητα. Δεν μπορεί όμως αυτή η προσέγγιση να αναιρεί την πρόληψη ως το βασικότερο εργαλείο υπεράσπισής της, φτάνοντας μέχρι το σημείο η χρηματοδότησή της να αποτελεί τον φτωχό συγγενή της καταστολής.
Πρόληψη σημαίνει φύλαξη και περιπολίες στα δάση. Σημαίνει αντιπυρικό σχεδιασμό και εργασίες αντιπυρικής προστασίας, που ξεκινούν από καθαρισμούς και φτάνουν μέχρι αντιπυρικές ζώνες. Σήμερα το 100% των δασών και των προστατευόμενων περιοχών της χώρας μας στερείται διαχειριστικών εκθέσεων και αντιπυρικών σχεδίων, δηλαδή δεν επιτρέπει την παρέμβαση των ανθρώπων που ζούσαν από το δάσος. Έχει συγκροτηθεί μια ομάδα δασοπυροσβεστών για την πρώτη επέμβαση, οι γνωστοί δασοκομάντος. Είναι αδιανόητη η καθυστέρησή τους να καλύψουν τις ανάγκες της πρώτης επέμβασης για το σβήσιμο, αλλά και τη δράση των πεζοπόρων τμημάτων μετά την απομάκρυνση των εναέριων μέσων. Εγκληματούν σε βάρος των δασικών οικοσυστημάτων της χώρας αυτοί που, ενώ γνωρίζουν τις επικίνδυνες για πυρκαγιά περιοχές, δεν έχουν φροντίσει να καλύψουν τις ανάγκες αυτές. Υπάρχουν τέτοιες δυνατότητες και ασφαλώς η κυβέρνηση πρέπει να απαντήσει γιατί δεν ανανέωσε το 2019 το Κοινωφελές Πρόγραμμα του ΟΑΕΔ, με το οποίο θα εντάσσονταν στην πρόληψη 5.000 άτομα που προέρχονταν από την τοπική κοινωνία.
Παράλληλα όμως πρέπει να δούμε και τις επιπτώσεις των καταστροφών που προξενούνται στον αγροτικό χώρο που συμβάλλει καθοριστικά στη διαβίωση των κατοίκων σε αυτές τις περιοχές. Περί τις 580.000 πολίτες σε όλη τη χώρα έχουν κύριο ή συμπληρωματικό εισόδημα από τη συγκεκριμένη δραστηριότητα. Ειδικά η γεωργία από τις πυρκαγιές χάνει κάθε χρόνο περισσότερα από 50.000 στρ. καλλιεργειών, αλλά και άλλες υποδομές. Αυτό όμως που δεν έχει γίνει αντιληπτό από το πολιτικό προσωπικό της χώρας είναι ότι το 60% των εκτάσεων δασικού χαρακτήρα της χώρας μας, δηλαδή περί τα 42 εκατ. στρ., χρησιμοποιείται πλέον και από τους κτηνοτρόφους είτε για βόσκηση είτε για δήλωση ως επιλέξιμες στον ΟΣΔΕ για τις ενισχύσεις.
Η διαχείριση και αξιοποίηση αυτών των εκτάσεων δεν απασχόλησαν την κυβέρνηση της Ν.Δ. Αντίθετα, οι εκτάσεις αυτές έλυσαν επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ κι άλλα προβλήματα στον χώρο της κτηνοτροφίας. Μετά από επίπονη προσπάθεια, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε για την πρόταση Omnibus στη χώρα μας να έχει ο νέος ορισμός για τα μόνιμα βοσκοτόπια τη δυνατότητα να ενταχθεί η χαμηλή ξυλώδης βλάστηση, αποφεύγοντας επιπλέον και το άλλο μεγάλο πρόβλημα που μας απειλούσε, αυτό της πλήρους εξωτερικής σύγκλισης των κοινοτικών ενισχύσεων. Σημειώνω ότι όσες εκτάσεις από αυτές έχουν καεί πρέπει να κηρυχθούν αναδασωτέες και να αντικατασταθούν από διαθέσιμες για επιλεξιμότητες, για να μην υπάρξει πρόβλημα τόσο με τις ενισχύσεις όσο και με τις αναδασωτέες. Αν σε όλα αυτά προσθέσουμε και τους δασικούς χάρτες, που στο σύνολό τους βρίσκονται σε εκκρεμότητα εδώ και χρόνια, τότε εξηγείται γιατί η προχειρότητα και η μετάθεση ευθυνών εξακολουθούν καλά να κρατούν. Φαίνεται ότι ο κ. Μητσοτάκης έχει αναγάγει την επικοινωνιακή διαχείριση ως το μοναδικό εργαλείο για τη θεραπεία των προβλημάτων της χώρας.
* Ο Βαγγέλης Αποστόλου είναι πρώην βουλευτής ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. Ευβοίας και πρώην υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων
