Μπορεί το θέατρο, όπως και όλες οι τέχνες, να είναι ένα διαβατήριο ελευθερίας και ισονομίας, ωστόσο ακόμα η θεατρική πράξη δεν είναι προσβάσιμη σε όλους. Τι συμβαίνει λοιπόν όταν οι νέες τεχνολογίες πάνε θέατρο και ο θεατής καλείται να φορέσει τα «γυαλιά του μέλλοντος»; «Ανοίγονται δρόμοι σε πολύ μεγαλύτερη γκάμα κοινού αλλά και η δυνατότητα για έναν ισότιμο διάλογο ανάμεσα στην τέχνη και την τεχνολογία. Η χρήση των νέων τεχνολογιών στο θέατρο δίνει την ευκαιρία σε θεατές να παρακολουθήσουν μια παράσταση στη γλώσσα τους ή σε οποιαδήποτε γλώσσα αλλά και σε θεατές με αναπηρία να έχουν άμεση πρόσβαση στη θεατρική πράξη. Μπορεί τέλος-τέλος να φέρει στο θέατρο μια κατηγορία θεατών που δεν συνηθίζει να παρακολουθεί παραστάσεις» λέει η σκηνοθέτις Ρουμπίνη Μοσχοχωρίτη. Η ίδια άλλωστε δεν δίστασε να προσαρμόσει την παράσταση που σκηνοθέτησε και παρουσίασε το καλοκαίρι στην Αρχαία Κόρινθο προκειμένου να φανούν όλες οι δυνατότητες που προσφέρει το καινοτόμο ερευνητικό έργο TheARtro. Πρόσφερε τα «γυαλιά του μέλλοντος» στους θεατές και η παράσταση «Η μικρή Ασία» του Ανδρέα Φλουράκη, που φιλοξένησε το Αμφι-Θέατρο του Σπύρου Ευαγγελάτου πριν μερικές ημέρες, μετατράπηκε μια πρωτόγνωρη εμπειρία.
Ετσι, η συνοπτική εκδοχή της «Μικρής Ασίας» που δημιουργήθηκε για τις ανάγκες του ΤheARtro έδωσε την ευκαιρία ώστε «το συμβολικό ταξίδι όσων επέζησαν από τη Μικρασιατική Καταστροφή στις καμπίνες του ιαπωνικού πλοίου “Τοκέι Μαρού” να αποκτήσει χαρακτήρα ακόμα πιο αναπαραστατικό. Διανθίζεται με επιλεγμένα στοιχεία επαυξημένης πραγματικότητας, τα οποία στοχεύουν στην οπτική απόλαυση του θεατή, ενώ ταυτόχρονα μεγεθύνουν τη βίωση των συναισθημάτων» λέει η σκηνοθέτις της παράστασης κι εκείνη που εμπνεύστηκε τη δημιουργία και την ανάπτυξη του συγκεκριμένου συστήματος.
Γυαλιά επαυξημένης πραγματικότητας
Οταν φοράς αυτά τα ειδικά γυαλιά, οι υπέρτιτλοι, αντί να παρουσιάζονται σε κεντρικό σημείο της σκηνής για να τους βλέπουν όλοι, εμφανίζονται μόνο πάνω από τον ηθοποιό που μιλάει κάθε φορά και τον ακολουθούν όταν κινείται στη σκηνή. Από την άλλη, ένας θεατής με προβλήματα ακοής μπορεί να παρακολουθήσει απρόσκοπτα την παράσταση λαμβάνοντας «ηχητικές» πληροφορίες μέσω πλαισίων κειμένου που εμφανίζονται σε καίρια σημεία της δράσης και μόνο στα δικά του γυαλιά. Επίσης, μέσω του συστήματος TheARtro, τα γυαλιά δίνουν τη δυνατότητα χρήσης ειδικών εφέ.
«Το TheARtro είναι ένα σύστημα επαυξημένης πραγματικότητας (augmented reality-AR) για τη δημιουργία και παρουσίαση παραστάσεων. Μέσω της χρήσης ειδικών γυαλιών AR, καμερών βάθους και ενός πρωτοποριακού λογισμικού, το σύστημα TheARtro επιτρέπει στους θεατρικούς δημιουργούς να προβάλλουν υπότιτλους πάνω από τα κεφάλια των ηθοποιών και παράλληλα επαυξημένες ψηφιακές πληροφορίες με βασικό στόχο την ενίσχυση της προσβασιμότητας και της εμπειρίας του θεατή» εξηγεί η Ρ. Μοσχοχωρίτη. Μπορεί το σύστημα να είναι ακόμα σε πειραματικό στάδιο, ωστόσο για το μεσοδιάστημα η σκηνοθέτις και θεατρολόγος παραπέμπει στην Αγγλία. «Για λόγους κοινωνικής πολιτικής το σύστημα εφαρμόζεται στο Εθνικό Θέατρο του Λονδίνου. Χρησιμοποιούν κάποια λίγα γυαλιά για να προβάλλουν υπότιτλους στο κάτω μέρος της οθόνης των γυαλιών, για να μπορούν οι κωφοί να παρακολουθήσουν τις παραστάσεις τους. Βέβαια, στο δικό τους σύστημα οι υπότιτλοι δεν ακολουθούν τους ηθοποιούς, όπως στο δικό μας, που σε αυτό το σημείο υπερέχει. Πάντως σήμερα υπάρχει μια όλο και αυξανόμενη συζήτηση για την ευρεία αποδοχή των συστημάτων αυτών στο θέατρο». Το σύστημα, όπως εξηγεί, «θα μπορέσει να χρησιμοποιηθεί ευρέως όταν τελειοποιηθεί το λογισμικό και όταν τα γυαλιά φθηνύνουν πολύ. Αυτή τη στιγμή τα γυαλιά κοστίζουν 4.000 το καθένα». Η Ρ. Μοσχοχωρίτη ελπίζει πως σε ένα με δύο χρόνια οι τιμές των γυαλιών θα πέσουν, ωστόσο παρατηρεί ότι «το παράδειγμα του Εθνικού Θεάτρου του Λονδίνου θα μπορούσαν να ακολουθήσουν και οι δικές μας κρατικές σκηνές προς όφελος των κωφών θεατών». Προς το παρόν συνεχίζονται η έρευνα και η εργασία για την εξέλιξη του TheARtre.
Εκτός από ειδικές κατηγορίες θεατών με αναπηρίες ή την παρακολούθηση μιας παράστασης στη γλώσσα που επιθυμεί ο θεατής, «μέσω των γυαλιών μπορεί να αυξηθεί ο αριθμός θεατών μιας παράστασης συμπεριλαμβάνοντας και ένα μεγάλο ποσοστό τουριστών που επισκέπτονται τη χώρα και επιθυμούν να παρακολουθήσουν μια ελληνική παράσταση» προσθέτει η σκηνοθέτις.
Είναι εμπλουτισμός και όχι αλλοίωση
Η Ρ. Μοσχοχωρίτη είναι κατηγορηματική ότι με τη χρήση του συστήματος «όχι μόνο δεν αλλοιώνεται η θεατρική πράξη, τουναντίον εμπλουτίζεται και χρησιμοποιείται και για καλό σκοπό. Εμείς με το TheARtro υιοθετούμε το λεγόμενο καθηλωτικό θέατρο (immersive theatre), στο οποίο τα αφηγηματικά στοιχεία της παράστασης επικεντρώνονται γύρω από την ικανότητα δημιουργίας οικειότητας με τον θεατή. Στοιχεία δηλαδή επαυξημένης πραγματικότητας επιτρέπουν στην αφήγηση να αναπτυχθεί με τρόπο διαδραστικό και βαθιά προσωπικό, καθιστώντας τον θεατή μέρος της ιστορίας και όχι παρατηρητή της, με στόχο να διευρυνθεί ακόμα πιο πολύ η συναισθηματική εμπλοκή του με το έργο».
Ολα, όπως μας λέει, ξεκίνησαν στα τέλη του 2017. «Καταθέσαμε πρόταση με τη Highway Productions, το EKETA, την Comitech και το ΔΗΠΕΘΕ Ιωαννίνων διεκδικώντας επιτυχώς χρηματοδότηση από το πρόγραμμα “Ερευνώ-Δημιουργώ-Καινοτομώ”, που για πρώτη φορά αφορούσε και τον πολιτισμό. Στο σημείο αυτό να αναφέρω ότι ο Κ. Φωτάκης ως αναπληρωτής υπουργός Έρευνας και Τεχνολογίας έδωσε πολλά χρήματα σε ερευνητικά προγράμματα και στήριξε την έρευνα γενικότερα. Έτσι το ερευνητικό πρόγραμμα με το όνομα TheARtro ξεκίνησε το 2018».
