«Πού πήγαν όλοι, πού χάθηκαν; / Αυτός που κάποτε ήθελε να αλλάξει τον κόσμο, / το παιδί που μικρός ήσυχος δεν καθόταν, / ο άλλος μετά, του έρωτα ο έφηβος ο πληγωμένος, / ο ατίθασος του στρατού ο σκληρός ο ατρόμητος, / των δρόμων ο φλογερός οδοιπόρος ακόμη, πού πήγαν, πού χάθηκαν;» Εύστοχα η Έλενα Χουζούρη επιλέγει τους στίχους του Γιώργου Μαρκόπουλου -που απηχούν πλήρως το πνεύμα και τους προβληματισμούς του βιβλίου- ως μότο στο πέμπτο μυθιστόρημά της με τον τίτλο «Στη σκοτεινή πλευρά του φεγγαριού», αναφορά στον κλασικό πλέον δίσκο των Pink Floyd «The dark side of the moon» που, με κάποιο τρόπο, ως μια συνεχής επαναλαμβανόμενη αναφορά, διατρέχει τις σελίδες του. Ένα αληθινό περιστατικό, δηλαδή η εν ψυχρώ εκτέλεση, τον Οκτώβριο του 1987, του αναρχικού Μιχάλη Πρέκα από τις αστυνομικές δυνάμεις, αποτελεί το ερέθισμα για να ξεδιπλώσει η Χουζούρη τους προβληματισμούς της. Ή καλύτερα για να εκθέσει τα ερωτήματά της, καθώς το βιβλίο βρίθει από προβληματισμούς και ερωτήσεις, αποφεύγοντας -όπως μόνο η καλή λογοτεχνία ξέρει να κάνει- τις εύκολες μανιχαϊστικές απαντήσεις.
Παρ' όλο που η συγγραφέας δεν φοβάται να δείξει τις συμπάθειές της, αποφεύγει τον σκόπελο να καταλήξει σε εύκολα συμπεράσματα, σε συμπεράσματα που βάζουν από τη μια πλευρά τους μεν και από την άλλη τους δε, ξέροντας να κρατάει ευαίσθητες ισορροπίες, οι οποίες όμως δεν αποδυναμώνουν το τελικό αποτέλεσμα.
Η δράση τοποθετείται το «βρόμικο ’89»: Πρωτόγνωρη κυβερνητική συνεργασία Αριστεράς - Δεξιάς, δολοφονία Μπακογιάννη, σκάνδαλο Κοσκωτά. Πρωταγωνιστές είναι τρία πρόσωπα, τρεις άντρες που ο καθένας τους αντιπροσωπεύει μία πλευρά, μία όψη της Αριστεράς. Όταν ο νεαρός παράνομος αναρχικός με το ψευδώνυμο «Άτακτος» σκοτώνεται εν ψυχρώ από τα όργανα της τάξης, αρχίζει η πάλη με τις βεβαιότητες. Τόσο του αδελφού του Τάσου, ενός κομματικού στελέχους του ΚΚΕ, ενός ανθρώπου σίγουρου και κατασταλαγμένου που εκφράζει την κομματική ορθοδοξία, όσο και του επιστήθιου φίλου του και αφηγητή της ιστορίας δημοσιογράφου Δημήτρη Κ., ο οποίος, ενώ υπήρξε κι εκείνος μέλος του ΚΚΕ, διεγράφη λόγω των αμφιβολιών του, για να παραμείνει ανένταχτος.
Η επιτυχία της Χουζούρη είναι ότι αποφεύγει τη σχηματοποίηση. Αντιθέτως, επειδή η οπτική της δεν είναι στερεοτυπική, δημιουργεί χαρακτήρες πολύπλευρους και αληθινούς, με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του καθενός να είναι ευδιάκριτα. Όμως τίποτε δεν είναι όπως δείχνει. Καθώς ο Δημήτρης Κ. προσπαθεί να ξεδιαλύνει το κουβάρι της ζωής και της πορείας του «Άτακτου», καθώς προσπαθεί να απαντήσει στα «πώς» και τα «γιατί», έρχεται σε σύγκρουση με τον παλιό του νεανικό εαυτό. Βλέποντας το παρόν με τα αθώα και εξεγερμένα μάτια του παρελθόντος συγκρούεται με πεποιθήσεις και επιλογές. Επιλογές που, μέσα σε μια μόνο στιγμή, καθορίζουν ολόκληρες πορείες.
Το βιβλίο διαδραματίζεται όλο μέσα σε μια μέρα, με διαρκή φλας μπακ στο παρελθόν, με τα ερωτήματα για το θέμα της βίας να ξεπηδούν διαρκώς. Τι είναι αυτό που την νομιμοποιεί; Πότε είναι δικαιολογημένη και πότε όχι; Γιατί η εικόνα του Άρη Βελουχιώτη με τα σταυρωτά φυσεκλίκια είναι αποδεκτή και του νεαρού αναρχικού όχι; Πώς αντιδρά κανείς όταν ο Κουμής και η Κανελλοπούλου πέφτουν νεκροί, όντας άοπλοι, χτυπημένοι από τα γκλομπς των οργάνων της τάξεως; Ποια είναι η απάντηση γενικώς; Είναι άλλη αυτή που δίνει ο νεανικός εαυτός και άλλη αυτή που δίνει ο εαυτός που βρίσκεται στο κατώφλι των σαράντα; Τι αφήνει ανέγγιχτο ο χρόνος τελικά;
Να μερικά από τα ερωτήματα που, με νοσταλγία ίσως για μια εποχή που έφυγε οριστικά, αλλά δίχως ίχνος μελοδραματισμού, θέτει η Χουζούρη. Αυτά και μαζί την αγωνία για όλα όσα ματώνουν, για κείνες τις πληγές που κλείνουν δύσκολα, για τις ουλές που αφήνουν ακόμη κι όταν κλείνουν εντέλει. Για όλα τα χαμένα επίσης.
Info
Έλενα Χουζούρη,
«Στη σκοτεινή πλευρά του φεγγαριού»
Εκδ. Πατάκη
224 σελ.
Τιμή:11,10 ευρώ
