Όταν ο Σπύρος Μπιμπίλας εκλέχθηκε πρόεδρος του Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών, πολλοί εξεπλάγησαν. Όσοι όμως γνωρίζουν τη διαδρομή του στο θέατρο και στον συνδικαλισμό δεν παραξενεύτηκαν καθόλου. Έκανε τα πρώτα του θεατρικά βήματα στα τέλη της δεκαετίας του 1970, σε μια εποχή που άκμασε "το θέατρο των δημιουργών" και "κάθε παράσταση την περιμέναμε ως καλλιτεχνικό γεγονός". Συμμετείχε στην πρώτη ΛΟΑΤΚΙ παράσταση, υπήρξε βασικό στέλεχος στο "Ανοιχτό Θέατρο" του Γιώργου Μιχαηλίδη, έχει ερμηνεύσει από Σαίξπηρ και Αρκά μέχρι αρχαιοελληνικό δράμα.
Πολλοί επιμένουν πως είναι μετρ των δεύτερων ρόλων. Ωστόσο ο Σπύρος Μπιμπίλας έχει αναδειχτεί σε πρωταγωνιστή. Καθημερινά δίνει τις μικρές και μεγάλες μάχες για την αλληλεγγύη και την ανθρωπιά, ενώ δεν λείπει ποτέ από την αρένα των κοινωνικών και συνδικαλιστικών διεκδικήσεων. Στην σαρανταπεντάχρονη διαδρομή του ομολογεί ότι δεν είχε φανταστεί πως θα βρεθεί μπροστά σε εργασιακή λαίλαπα όπως η σημερινή. Παρ' όλα αυτά, μαζί με τους συναδέλφους του έχουν κατορθώσει μέσα σε ένα χρόνο, από τις τελευταίες εκλογές στο σωματείο τους, να καταστήσουν το ΣΕΗ πρότυπο σύγχρονης συνδικαλιστικής δράσης.
Δικαιωματικά ο Σπύρος Μπιμπίλας ανοίγει το αφιέρωμα της ΑΥΓΗΣ στις εργασιακές συνθήκες των καλλιτεχνών τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, στο πλαίσιο του δημόσιου διαλόγου που αναπτύσσεται ενόψει της κατάθεσης του νομοσχεδίου για τα εργασιακά. Παρότι το εν λόγω νομοσχέδιο δεν αφορά άμεσα τον κλάδο των ηθοποιών, "είμαστε κάθετα, απόλυτα και κατηγορηματικά αντίθετοι" λέει ο πρόεδρος του ΣΕΗ. Και μιλάει για τις κατακτήσεις, αλλά και για τις διεκδικήσεις του ΣΕΗ, για τις συλλογικές συμβάσεις και για το άνοιγμα των θεάτρων στα τέλη Μαΐου, για τις εργασιακές στρεβλώσεις στο θέατρο και το #metoo, για τις επιπτώσεις από την πανδημία και την επόμενη ημέρα. "Ο πολιτισμός είναι δημόσιο αγαθό και ως τέτοιο πρέπει να αντιμετωπίζεται" λέει, ωστόσο διαπιστώνει ότι οι καλλιτέχνες "εξακολουθούμε να είμαστε σε απόγνωση".
* Από τότε που ξεκίνησες την πορεία σου, το 1977, στο Ασκητικό Θέατρο, όπου το 1981 συμμετείχες στην πρώτη ΛΟΑΤΚΙ παράσταση "Η μοίρα και τα μάτια των αντρών" του Τζον Χέρμπερτ, μέχρι σήμερα, που μετράς 45 χρόνια, πόσο έχει αλλάξει το τοπίο στα καλλιτεχνικά δρώμενα;
Εκείνη τη μεταπολιτευτική περίοδο το θέατρο των ομάδων μόλις ξεκινούσε. Ήμασταν μόνο τέσσερις ομάδες τότε εν λειτουργία, το Ασκητικό, το Θέατρο της Άνοιξης, το Θέατρο Καισαριανής και η Θεατρική Συντεχνία, όπου μάλιστα μας χαρακτήριζαν ως την "αναγέννηση" ενός νέου Θεάτρου Τέχνης. Μετά το 1985-86 ακολούθησαν το Ανοιχτό Θέατρο του Γιώργου Μιχαηλίδη, όπου ήμουν βασικό στέλεχος για πάνω από μία δεκαετία, το Απλό Θέατρο, η Στοά, το Αμόρε, η Ομάδα Θέαμα κ.ά.
Τότε ήταν το θέατρο των δημιουργών και κάθε παράσταση από αυτές τις ομάδες την περιμέναμε ως καλλιτεχνικό γεγονός. Σήμερα, μέχρι την πανδημία -γιατί μετά δεν ξέρουμε τι μας ξημερώνει-, η ανεργία των χιλιάδων ηθοποιών οδήγησε στο να δημιουργηθούν εκατοντάδες ομάδες με αποτέλεσμα να έχουμε 2.000 παραστάσεις τον χρόνο τουλάχιστον, να μην προλαβαίνει να τις δει το κοινό, να έχουν δημιουργηθεί θέατρα - σούπερ μάρκετ και να προκαλείται χάος τόσο για τους θεατές όσο και για τους εργαζόμενους.
* Πώς είναι διαμορφωμένες οι συνθήκες εργασίας στο θέατρο;
Είναι απαξιωτικές για έναν καλλιτέχνη και έναν εργαζόμενο. Ακόμα και λίγο πριν από τα Μνημόνια άρχισαν να καταστρατηγούνται οι συλλογικές συμβάσεις εξαιτίας της μεγάλης προσφοράς εργασίας. Οι δραματικές σχολές και η διοργάνωση σεμιναρίων δημιουργούν κάθε χρόνο νέες στρατιές ηθοποιών που συνωστίζονται για έναν ρόλο στις οντισιόν. Αυτή η συνθήκη, όπως καταλαβαίνετε, άρχισε να αποδιοργανώνει τον χώρο και καλλιτεχνικά και εργασιακά.
Τη χαριστική βολή έδωσαν τα Μνημόνια με την κατάργηση των συλλογικών συμβάσεων και την πλήρη εργασιακή αποδόμηση. Οι ηθοποιοί, όπως και όλοι οι καλλιτέχνες, έχουμε μετατραπεί πλέον σε ένα άγρια εκμεταλλεύσιμο είδος. Μέχρι το 2010, περίπου, ήταν αδιανόητο να δουλεύουμε με απλήρωτες πρόβες και αδήλωτη την εργασία μας στο τότε ΙΚΑ.
* Η πανδημία σας έδωσε τη χαριστική βολή;
Αυτό που έφερε η πανδημία είναι ένα είδος θανάτου, αργού, βασανιστικού. Για πρώτη φορά βρεθήκαμε σε αναγκαστική αεργία, πράγμα που δεν είχε συμβεί ούτε στους δύο παγκόσμιους πολέμους. Ακόμα και τότε οι καλλιτέχνες δούλευαν και εμψύχωναν τους ανθρώπους. Σήμερα δεν μας επιτράπηκε ούτε αυτό και βρέθηκε ως λύση ανάγκης η διέξοδος του Διαδικτύου, στην οποία, όμως, δεν μπορούν να έχουν πρόσβαση όλοι, ούτε από το κοινό, αλλά ούτε και από τους καλλιτέχνες. Επιπλέον δημιουργήθηκε ένα νέο πρόβλημα για το πώς θα πληρώνονται οι καλλιτέχνες από τις προβολές του Διαδικτύου.
* Πώς αντιμετωπίσατε στο ΣΕΗ το κομβικό για τους καλλιτέχνες ζήτημα των πνευματικών και συγγενικών δικαιωμάτων;
Κυρίως με τη σύμπλευση όλων των δυνάμεων και με γρήγορες νομικές κινήσεις βρήκαμε τη χρυσή τομή και φτάσαμε σε συμφωνία με τους περισσότερους παραγωγούς. Πετύχαμε, ως ΣΕΗ, ακόμα και να σταματήσουν παραγωγές που είχαν πρόθεση να μην σεβαστούν τα πνευματικά και συγγενικά δικαιώματα.
* Το ΣΕΗ, σε ελάχιστο χρονικό διάστημα, όχι μόνο συσπείρωσε τους ηθοποιούς στους κόλπους του, αλλά αναδείχτηκε και σε σωματείο - πρότυπο σύγχρονης συνδικαλιστικής δράσης. Πώς το κατορθώσατε;
Τα μεγάλα προβλήματα που αντιμετωπίζαμε σε όλα τα χρόνια της κρίσης, μαζί με τα τεράστια προβλήματα που γεννήθηκαν από την Covid, συν οι συνθήκες που δημιουργήθηκαν από την έκρηξη του #metoo και η άδικη και αναίτια επίθεση προς το ΣΕΗ και σε εμένα προσωπικά, από λανθασμένες υπερασπιστικές γραμμές των καταγγελλομένων, οδήγησαν σε μεγάλη συσπείρωση και σε πρωτοφανή μαζικότητα στις κινητοποιήσεις και τις διεκδικήσεις μας, αλλά και σε πρωτοφανή μαζικότητα στη συμμετοχή των μελών στα όργανα και στις συνελεύσεις του σωματείου. Έτσι γίναμε υπολογίσιμη δύναμη, που μοναδικό γνώμονα έχει τη δικαίωση και τα συμφέροντα του κλάδου μας, χωρίς κομματικές ή άλλες ταμπέλες και χωρίς καθοδήγηση από κάθε είδους κέντρα.
Μας γεμίζει αισιοδοξία το ότι σ' αυτές τις συνθήκες καταφέραμε να υπογραφεί μια πολύ καλή συλλογική σύμβαση στο Εθνικό Θέατρο, η οποία επιδιώκουμε να είναι η αφετηρία για την υπογραφή των συλλογικών συμβάσεων στο ελεύθερο θέατρο και στα ΔΗΠΕΘΕ.
* Τι περιλαμβάνει αυτή η σύμβαση - πρότυπο;
Περιλαμβάνει τις ακριβείς συνθήκες εργασίας: τον κατώτατο μισθό, τα εκτός έδρας, τις πρόβες, τα συγγενικά δικαιώματα των ηθοποιών. Το πρόβλημα, ωστόσο, με το ελεύθερο θέατρο είναι ότι η άλλη πλευρά δεν είναι απόλυτα οργανωμένη και πρέπει να συνεχίσουμε τις συνεννοήσεις. Όμως είναι πολύ δύσκολο, γιατί, σε αντίθεση με εμάς τους ηθοποιούς, που είμαστε όλοι μαζί, ανεξάρτητα από κομματική ή άλλη τοποθέτηση, οι παραγωγοί είναι διασπασμένοι και πρέπει να κάνουμε συνεννοήσεις τμηματικά για να καταλήξουμε σε συμφωνία.
* Το νομοσχέδιο που κατατίθεται πόσο σας επηρεάζει;
Οι ειδικές συνθήκες στις οποίες εργάζεται ο κλάδος των ηθοποιών δεν μπορούν να συνταυτιστούν με τους όρους, αυτούς που ξέρουμε έως τώρα, του νομοσχεδίου. Όμως αφορά απόλυτα τη δουλειά των υπόλοιπων εργαζομένων στο θέατρο και τους υπόλοιπους καλλιτέχνες και εργαζόμενους στο θέαμα - ακρόαμα. Υπ' αυτή τη συνθήκη, και κυρίως από τη στιγμή που θα θίγει βασικά εργασιακά δικαιώματα των εργαζομένων, όπως το οκτάωρο, για το οποίο έχει χυθεί αίμα, είμαστε κάθετοι, απόλυτα και κατηγορηματικά αντίθετοι.
* Στη σαρανταπεντάχρονη πορεία σου έχεις ξαναβρεθεί απέναντι σε τέτοια εργασιακή λαίλαπα;
Όχι, και ούτε μπορούσα ποτέ να το φανταστώ. Για τα επιδόματα δώσαμε μάχες και κάναμε μεγάλες κινητοποιήσεις για να πείσουμε τα συναρμόδια υπουργεία Πολιτισμού, Οικονομικών και Εργασίας για να καταλήξουν να χρησιμοποιούν το Μητρώο Καλλιτεχνών του ΥΠΠΟΑ ως εργαλείο επιδοματικής πολιτικής. Αυτό όμως σημαίνει ότι το πρώτο εξάμηνο του 2020 το σύνολο των καλλιτεχνών, εκτός από αυτούς που βρέθηκαν, για καλή τους τύχη, σε αναστολή, οι υπόλοιποι εργαζόμενοι δεν πήραν απολύτως τίποτα.
Από την ώρα, όμως, που άρχισε να χρησιμοποιείται το Μητρώο Καλλιτεχνών, δεν ήταν όλοι οι καλλιτέχνες γραμμένοι, ασχέτως αν ευθύνονται και οι ίδιοι γι' αυτό, με αποτέλεσμα να μην μπορέσουν να πάρουν αναδρομικά όσοι εγγράφονταν στη συνέχεια. Εμείς συνεχίζουμε να ζητάμε από την Πολιτεία να μας δώσει απάντηση για το τι θα γίνει μετά τη λήξη της πανδημίας.
* Πώς ανοίγουν τα θέατρα; Υπάρχει κάποιο πλάνο; Ποιο είναι;
Το σχέδιο ότι στις 28 Μαΐου ανοίγουν θέατρα και συναυλιακοί χώροι με ποσοστό χωρητικότητας 50% δεν λύνει το πρόβλημα. Ήδη οι παραγωγοί δηλώνουν αδυναμία να πραγματοποιήσουν μεγάλες παρατάσεις και περιοδείες, έχουν ήδη ακυρωθεί παραγωγές που είχαν ανακοινωθεί και αυτό σημαίνει ότι και οι ηθοποιοί θα εξακολουθούν να είναι στην πλειονότητά τους άνεργοι.
Γι' αυτό ζητάμε από την Πολιτεία να συνεχιστεί η επιδοματική πολιτική για όσους θα βρίσκονται χωρίς δουλειά. Πού θα απορροφηθούν όλοι αυτοί οι εργαζόμενοι, οι ηθοποιοί και όλοι οι άλλοι καλλιτέχνες και όλοι οι εργαζόμενοι στο θέαμα - ακρόαμα; Εξακολουθούμε να είμαστε σε απόγνωση. Κυριολεκτώ.
* Η Πολιτεία έχει σταθεί στο ύψος των περιστάσεων;
Πρέπει όλοι να γνωρίζουν, και κυρίως το πολιτικό δυναμικό της χώρας, ότι ο πολιτισμός είναι το οξυγόνο της κοινωνίας και πρέπει να του δίνουν την ίδια, αν όχι περισσότερη, σημασία από άλλους τομείς. Υγεία, Παιδεία, πολιτισμός είναι οι βασικοί πυλώνες για τη λειτουργία μιας χώρας. Ο πολιτισμός είναι πολύτιμο δημόσιο αγαθό και ως τέτοιο πρέπει να αντιμετωπίζεται.
* Το #metoo πόσο σας επηρέασε ως κλάδο;
Όλη αυτή η κρίση, που ήρθε απρόσμενα, μας έκανε να ξαναδούμε αλλιώς τις συνθήκες της δουλειάς μας και να ορίσουμε ώς πού πρέπει να φτάνει η εξουσία κάποιων ανθρώπων και μέχρι ποιου σημείου εμείς οι ηθοποιοί - εργαζόμενοι μπορούμε να διασφαλίζουμε την αξιοπρέπεια στις συνθήκες εργασίας μας, πώς να χρησιμοποιούμε σωστά τα δικαιώματά μας και πώς να διεκδικούμε ό,τι μας ανήκει.
Οφείλουμε να στείλουμε ένα μήνυμα στις επόμενες γενιές για καλύτερες, πιο ανθρώπινες και αξιοπρεπείς, πιο δίκαιες και ειλικρινείς συνθήκες εργασίας και συμπεριφορές. Γιατί το #metoo μας έβαλε όλους μπροστά στον καθρέφτη. Γι' αυτό και ο επόμενος στόχος μας είναι η θέσπιση του περίφημου Κώδικα Δεοντολογίας. Και εδώ θέλω να επαναλάβω πως ο Κώδικας Δεοντολογίας αφορά αποκλειστικά και είναι δουλειά αποκλειστικά των σωματείων.
* Πώς βλέπετε την επόμενη ημέρα από την πανδημία στο ΣΕΗ;
Παρότι θέλουμε να είμαστε αισιόδοξοι, η μέχρι τώρα κατάσταση δείχνει ότι το μέλλον είναι δυσοίωνο. Θα χρειαστούν μεγάλοι αγώνες για να βρεθούμε να χτίζουμε τη ζωή μας και τη δουλειά μας με υγιείς συνθήκες. Πιστεύω ότι μετά την πανδημία το κοινό θα επιστρέψει με μεγάλη αγάπη στο θέατρο γιατί του λείπει και γιατί ξέρει ότι από το θέατρο αντλεί δύναμη για να σχεδιάσει το παρόν και ελπίδα για να περπατήσει στο μέλλον.
* Έχεις ερμηνεύσει Σαίξπηρ στο Ανοιχτό Θέατρο, τον “Άγγελο” του Αρκά στον Τεχνοχώρο της Μαυρομιχάλη, τον άστεγο στο Παγκάκι που ξαναβλέπουμε διαδικτυακά αυτές τις μέρες. Ως καλλιτέχνης, αλλά και συνδικάλιστής, πρόεδρος του ΣΕΗ και επίτιμος πρόεδρος του ΤΑΣΕΗ, τι ονειρεύεσαι για τον εαυτό σου και για τον κλάδο σου;
Για τον εαυτό μου ονειρεύομαι ότι θα συνεχίσω να πορεύομαι με αυτές τις ηθικές αξίες που μου μεταλαμπάδευσαν μερικοί σπουδαίοι άνθρωποι με τους οποίους συνεργάστηκα, όπως ο Γιώργος Μιχαηλίδης, ο Θανάσης Βέγγος, ο Μάνος Χατζιδάκις, η Άννα Καλουτά, η Σμάρω Στεφανίδου, ο Νίκος Κούνδουρος και τόσοι άλλοι. Κυρίως, όμως, να μπορέσω να διοχετεύσω αυτές τις ηθικές αξίες στις νεότερες γενιές.
Για τον κλάδο μου εύχομαι να δυναμώνει και να διαπιστώνουμε εμείς οι ηθοποιοί - εργαζόμενοι τη δύναμη της τέχνης μας και να διεκδικούμε να ζούμε αξιοπρεπώς από τη δουλειά μας. Εύχομαι μέσα από την ψυχή μου να μην ξαναβρεθούμε σε τέτοια κατάσταση όπως σήμερα, που να έχουμε ανάγκη τη διανομή τροφίμων, τα συσσίτια και κάθε είδους βοήθεια.
