«Χρησιμοποίησε όσα σε περιβάλλουν. / Αυτό το ψιλόβροχο / πίσω από το τζάμι, λόγου χάρη. / Αυτό το τσιγάρο ανάμεσα στα δάχτυλα, / αυτά τα πόδια πάνω στον καναπέ. / Τον αχνό ήχο του ροκ εντ ρολ ,/ την κόκκινη Φερράρι στο κεφάλι μου ./ Τη γυναίκα που σκοντάφτει / μεθυσμένη στην κουζίνα.../ Παρ’ τα όλα αυτά. / Χρησιμοποίησέ τα». Αυτό το ποίημα του Ρέιμοντ Κάρβερ που χρησιμοποιεί ο Πέδρο Χουάν Γκουτιέρες ως μότο στο «Ημερολόγιο επιβίωσης» απηχεί πολύ εύστοχα το πνεύμα του βιβλίου, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνεται ο ίδιος τη διαδικασία της συγγραφής: γράφει με ό,τι έχει γύρω του, ανάγει τις λεπτομέρειες σε σημαίνουσας σημασίας καταστάσεις, παρατηρεί σχεδόν με επιστημονική ακρίβεια τις συμπεριφορές και τις διαθέσεις των ανθρώπων που τον περιβάλλουν, προσπαθεί να εισχωρήσει από τις ρωγμές στα μύχια της ψυχής τους. Και όλα αυτά, παρά την επίφαση αλαζονείας, με όχημά του την τρυφερότητα. Με τον τρόπο του Μπρούχελ δηλαδή, που ο ίδιος ο Γκουτιέρες αναλύει με τόση σαφήνεια. «Ο Μπρούχελ νιώθει αγάπη και οίκτο για τους ανθρώπους του: τους άσχημους, στραβοκάνηδες, τρελούς, νάνους, χοντρούς, τυφλούς, αδέξιους, ανόητους ανθρώπους του. Ζευγαρώνουν, κατουράνε, χέζουν, τρώνε, κλαίνε, τρέχουν τρομαγμένοι, τους βλέπεις χαμένους σε ένα δάσος, να χορεύουν ατσούμπαλα, αλλά δεν τους περιφρονεί. Ο ζωγράφος δεν κοιτάζει από ψηλά, ούτε στέκεται μακριά. Είναι άνθρωπος με ατέλειες».
Όπως και ο ίδιος ο συγγραφέας είναι ένας άνθρωπος με ατέλειες, όμοιος με τους ήρωές του, με το ίδιο μερίδιο με αυτούς σε απελπισία κι ελπίδα, τους οποίους αγκαλιάζει με αμέριστη φροντίδα και, κυρίως, με κατανόηση. Ο Γκουτιέρες γράφει όπως ζει και ζει όπως γράφει. Λιτός, δωρικός, ευθύς, ωμός, αδυνατεί να μασήσει τα λόγια του. Αντιθέτως, λέει αυτό που λέει με αφοπλιστική, σχεδόν προκλητική, ειλικρίνεια.
Μετά την πρώτη του μεγάλη εκδοτική επιτυχία με τη «Βρόμικη τριλογία της Αβάνας» -που του στοίχισε τη δουλειά του ως δημοσιογράφου μετά από εικοσιέξι χρόνια-, περιοδεύει για λίγους μήνες στην Ευρώπη για την προώθηση του βιβλίου. Κατά τη διάρκεια αυτών των μηνών κρατάει ημερολόγιο, «σημειώσεις, σκόρπιες, σύντομες και χωρίς συμπεράσματα». Είκοσι χρόνια μετά, μέσω του ημερολογίου, ανασυνθέτει τα γεγονότα των ημερών εκείνων, γύρω από τα Χριστούγεννα του 1998. Αναπλάθει αυτό που ήταν τότε: φαινομενικά ένας εγωιστής αλαζόνας, που βλέπει τη ζωή σαν παιχνίδι, ικανός να αρχίζει πάντα από την αρχή, με μια τρυφερή ματιά, ταυτοχρόνως έτοιμη να αγκαλιάσει καθετί το ανθρώπινο και παρατηρώντας τα πάντα γύρω του με αστείρευτη περιέργεια, μελαγχολία και κέφι. Η περιδιάβασή του στην Ευρώπη ουσιαστικά επιβεβαιώνει την «Κουβανικότητά» του.
Ο Γκουτιέρες αρνείται να γίνει ένας ακόμη «σχιζοφρενής μετανάστης». Μεγάλωσε και ανδρώθηκε στους δρόμους της Αβάνας, γι’ αυτούς χτυπάει η καρδιά του, στα σοκάκια της Αβάνας ζουν και πεθαίνουν οι ήρωές του και σίγουρα εκεί θέλει να τελειώσει κι αυτός. Οι σκιές και η μουντάδα της Γηραιάς Ηπείρου, σ’ αυτόν τον άνθρωπο της Καραϊβικής, ξυπνάνε έναν θλιμμένο στοχασμό. Αναπολεί τις μέρες της εφηβείας, τις γυναίκες που αγάπησε, τα μπουκάλια ρούμι που κατανάλωσε, τους συγγραφείς πάνω στα βήματα των οποίων πάτησε, βιώνοντας όμως το παρόν με την ίδια ένταση, όντας ο ίδιος όμοιος με το παρελθόν όσο, άλλο τόσο, και διαφορετικός. Πάνω από όλα όμως, το «Ημερολόγιο επιβίωσης» αφορά την αγωνία και τις περιπέτειες ενός ανθρώπου της γραφής, ενός ανθρώπου που πιστεύει πως «η συγγραφή είναι μια ανάγκη που επιβάλλεται διαρκώς, όχι μια ιερή πράξη», ενός ανθρώπου που γράφει «προκειμένου να αποφύγει την αυτοκτονία κάθε βράδυ».
Info
Pedro Juan Gutierrez
«Ημερολόγιο επιβίωσης»
Εκδ. Μεταίχμιο
Μετάφραση: Κλεοπάτρα Ελαιοτριβιάρη
224 σελ.
Τιμή: 14,40 ευρώ
