Ο Υμηττός, το πλησιέστερο στην Αθήνα Αττικό βουνό, προσέλκυε πάντοτε τους ξένους περιηγητές, υμνήθηκε δε από κορυφαίους φιλέλληνες, όπως ο Σατωβριάνδος και ο Μπάιρον, που επισκέφθηκαν πρώτη φορά την Αθήνα το 1806 ο πρώτος, Χριστούγεννα του 1809 ο δεύτερος.
Η πρώτη περίοδος της διαμονής του Μπάιρον στην Αθήνα κράτησε δέκα εβδομάδες και περιλάμβανε περιηγήσεις σε όλη την Αττική. Ειδικότερα, στις 13 Ιανουαρίου 1810 επισκέφθηκε την Ελευσίνα, ενώ λίγες μέρες αργότερα τη Βάρη, το Σούνιο, την Κερατέα και τον Μαραθώνα. Στις 23 Ιανουαρίου 1810 έκανε την πρώτη εκδρομή στο Σούνιο, ενώ τον Δεκέμβριο της ίδιας χρονιάς τη δεύτερη.
Μετά, όμως, το ταξίδι του στη Σμύρνη, σε Τρωάδα και Κωνσταντινούπολη, μετακόμισε από τον ξενώνα της οικογένειας Μακρή στο Μοναστηράκι στον ξενώνα της Μονής των Καπουτσίνων στην Πλάκα, απέναντι από τους στύλους του Ολυμπίου Διός. Για τον λόγο αυτό το άγαλμα Βύρωνος τοποθετήθηκε το 1896 στη γωνία των οδών Αμαλίας και Όλγας.
Η διαμονή στη Μονή των Καπουτσίνων πρόσφερε σπουδαία θέα. Ειδικότερα, ο Μπάιρον έγραφε στη μητέρα του: «Μένω στο μοναστήρι των Καπουτσίνων. Μπροστά μου έχω τον Υμηττό, πίσω μου την Ακρόπολη, δεξιά μου τον ναό του Διός, αριστερά μου την πόλη. Ε, κύριε, αυτό θα πει γραφικότητα!». Εκεί ο Μπάιρον έγραψε μεταξύ άλλων το ποίημα «Η κατάρα της Αθηνάς», δριμύ κατηγορώ εναντίον του Έλγιν για την κλοπή των Γλυπτών του Παρθενώνα. Πρώτος ο κορυφαίος των φιλελλήνων, το 1810 κατήγγειλε το ανοσιούργημα του συμπατριώτη του Έλγιν.
Στον ίδιο ξενώνα είχε διαμείνει το 1806 ο Σατωβριάνδος, όπως και πολλοί άλλοι περιηγητές από την Ευρώπη. Ατενίζοντας τον Υμηττό από την Ακρόπολη, ο Γάλλος συγγραφέας γράφει στο βιβλίο του: «Ψηλά από την Ακρόπολη είδα τον ήλιο ν’ ανατέλλει ανάμεσα στις δύο βουνοκορφές του Υμηττού... Ανάλαφρες στήλες γαλαζένιου καπνού ανέβαιναν από τις μικρές πλαγιές του Υμηττού, σημάδι πως υπήρχαν εκεί πολλά μελισσοτροφεία».
Ενάμιση αιώνα αργότερα, ένας άλλος Βρετανός φιλέλληνας, ο αρχαιολόγος Πίτερ Λίβι, έγραφε ότι «στα ανατολικά της Αθήνας είναι ο Υμηττός σαν σκηνικό κρεμασμένο στο βάθος του ουρανού». Ο ίδιος έδινε την ακόλουθη εξήγηση στο παρατσούκλι "τρελός" που έχουν δώσει οι Αθηναίοι στον Υμηττό: «Ο κόσμος έχει φτάσει να πιστεύει ότι τρελόβουνο ονομάστηκε από το όργιο των χρωμάτων όταν το χτυπά ο ήλιος που πέφτει».
Ο ζωγράφος E. Νόντγουελ, που περιηγήθηκε την Ελλάδα αρχές του 19ου αιώνα, έγραψε το βιβλίο «A classical and topographical tour through Greece». Γράφει, λοιπόν ότι ανάμεσα σε εικόνες που είχε από την Ελλάδα «καμιά δεν θα μπορούσε να συγκριθεί με την εικόνα που αντικρίζει ο περιπατητής από την κορυφή του Υμηττού το φθινόπωρο, όταν η ατμόσφαιρα είναι καθαρή, χωρίς τους καλοκαιρινούς υδρατμούς. Από τον Υμηττό δεν αγναντεύεις μόνο την Αθήνα και την Αττική, αλλά η ματιά φθάνει έως την Αργολίδα, Αχαΐα, την Αρκαδία, τη Βοιωτία και τη Φωκίδα, κι ακόμη έως την Εύβοια, τη Σκύρο και τα νησιά του Αιγαίου».
Σπήλαιο Λόρδου Βύρωνα στην Κερατέα
Άγνωστο στο ευρύ κοινό είναι το Σπήλαιο Κερατέας που βρίσκεται στο Πάνειο όρος, το οποίο αναφέρεται και ως Σπήλαιο Λόρδου Βύρωνα. Σε αυτό το σπήλαιο ο Μπάιρον βρέθηκε σε πολύ δύσκολη θέση όταν ο φωτισμός με δάδες έσβησε και βρέθηκε στο απόλυτο σκοτάδι μαζί με τη συνοδεία του, αλλά τελικά η έξοδος ανακαλύφθηκε και όλοι τους βγήκαν σώοι.
Σημαντική πηγή έμπνευσης για τον Μπάιρον αποτέλεσαν οι δύο επισκέψεις του στο Σούνιο, απ’ όπου, ατενίζοντας το μεγαλοπρεπές θέαμα του Αιγαίου, εμπνεύστηκε το περίφημο ποίημά του «Τα νησιά της Ελλάδας», που το περιέλαβε στο εκτενές διάσημο έργο του «Δον Ζουάν».
* Ο Πάνος Τριγάζης είναι πρόεδρος του Συνδέσμου Μπάιρον για τον Φιλελληνισμό και τον Πολιτισμό
