Ένα ιδιαίτερα ευαίσθητο ζήτημα, αυτό της επιμέλειας και της γονικής μέριμνας των παιδιών μετά τη λύση του γάμου, εξετάζεται με συγκρουσιακό τρόπο από το καλοκαίρι και μετά. Ο δημόσιος διάλογος έλαβε συχνά τη μορφή ακραίας αντιπαράθεσης μεταξύ δύο πλευρών που αντιμάχονται σε ξένο αχυρώνα. Διότι ο αχυρώνας, εν προκειμένω, δεν είναι άλλος από το συμφέρον του παιδιού, που σύμφωνα με τις διεθνείς συμβάσεις θα πρέπει να εξετάζεται κατά περίπτωση και άρα μόνος αρμόδιος να το κρίνει είναι ο δικαστής και όχι ο νομοθέτης.
Μετά την ολοκλήρωση της δημόσιας διαβούλευσης του νομοσχεδίου και εν αναμονή της κατάθεσής του στη Βουλή, η ΑΥΓΗ αναζήτησε τις απόψεις των κομμάτων της αντιπολίτευσης για το καυτό αυτό ζήτημα της επικαιρότητας. Όλα τα κόμματα ανταποκρίθηκαν πλην του ΚΚΕ, που επέλεξε να απέχει από τον δημόσιο διάλογο. Επιπλέον ζητήθηκε η άποψη του υπουργού Δικαιοσύνης Κ. Τσιάρα, ο οποίος επιφυλάχθηκε να τοποθετηθεί μετά την κατάθεση του νομοσχεδίου, που αναμένεται άμεσα.
Πρόσφατη αρνητική εξέλιξη, ενδεικτική της πόλωσης που επικρατεί, ήταν η στοχοποίηση και ο εκφοβισμός δικαστών από «μπαμπάδες» οι οποίοι έχουν εντάξει σε «μαύρη λίστα» λειτουργούς της Δικαιοσύνης και τους απειλούν με εκφράσεις όπως: «Όποιος δικαστής ανοίγει πόλεμο μαζί μας και με την κοινωνία θα το μετανιώνει πικρά». Έντονη ήταν η αντίδραση του βουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ - Προοδευτική Συμμαχία Σπύρου Λάππα, ο οποίος υποστήριξε ότι είναι αδιανόητο να αμφισβητούνται η δικαιοσύνη και οι λειτουργοί της κάνοντας λόγο για «νέο μακαρθισμό» και αντιθεσμική απόπειρα.
Σ. Λάππας: Έκτρωμα το νομοσχέδιο, η συνεπιμέλεια είναι ήδη ρυθμισμένη
«Νομικό έκτρωμα, που βρίθει ασαφειών και αντιφάσεων», με πρωτοφανή νομικά σφάλματα, αλλά και ουσίας, χαρακτήρισε το οικογενειακό νομοσχέδιο του υπουργείου Δικαιοσύνης ο βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ Σπύρος Λάππας. Ειδικότερα μιλώντας στην ΑΥΓΗ εξήγησε ότι, αντί να ενώνει, διχάζει και εντείνει το κλίμα πόλωσης και έντασης στην κοινωνία παίρνοντας απροκάλυπτα το μέρος ενός μικρού μέρους των γονέων που δεν ασκούν την επιμέλεια του τέκνου.
Η συνεπιμέλεια είναι ήδη ρυθμισμένη από το ισχύον δίκαιο και, εάν αδυνατούν να τη ρυθμίσουν οι γονείς, τότε αποκλειστικά αρμόδιο είναι το δικαστήριο εξειδικεύοντας και προασπίζοντας πρωτίστως το συμφέρον του παιδιού. Δεν είναι νομικά ανεκτό να θεωρείται οριζόντια από τον νομοθέτη ότι όλα τα παιδιά είναι ίδια, και όλοι οι γονείς έχουν την ίδια ψυχοσύνθεση, στάση και συμπεριφορά. Αυτά εξειδικεύονται από τον δικαστή με τη βοήθεια ειδικών επιστημόνων (ψυχιάτρων, ψυχολόγων, παιδαγωγών, κοινωνικών λειτουργών κ.λπ.).
Το ν/σ μας πηγαίνει πίσω και από το Οικογενειακό Δίκαιο του 1983 (Ν. 1329), με το οποίο λύθηκε με τον πλέον προοδευτικό τρόπο το θέμα της ισότητας των δύο φύλων, καταργώντας αναχρονιστικούς κανόνες πατριαρχικής εξουσίας που «γίνονταν πηγή αφόρητης αδικίας και δυστυχίας». Τώρα το ν/σ επιχειρεί να αφαιρέσει δικαιώματα της μητέρας, και το κάνει απροκάλυπτα, παίρνοντας το μέρος των γονέων που δεν ασκούν την επιμέλεια, δηλαδή των πατέρων - ανδρών.
Το οικογενειακό δίκαιο, υπογράμμισε ο Σπύρος Λάππας, αποτέλεσε ένα δίκαιο ανθρωποκεντρικό και πυρήνα των ρυθμίσεών του έθεσε το συμφέρον του παιδιού, το οποίο πηδαλιουχεί έκτοτε το σύνολο των οικογενειακών σχέσεων, τις αποφάσεις των γονέων και τη σκέψη του δικαστή.
Τώρα το ν/σ μεταβάλλει τον χαρακτήρα του Οικογενειακού Δικαίου από παιδοκεντρικό σε «γονεοκεντρικό», μάλιστα, αντί για του συμφέρον του παιδιού (ισχύον άρθρο 1511ΑΚ, άρθρ. 5 ν/σ), ομιλεί αποκλειστικά για τους γονείς και τις σχέσεις τους, οι οποίες μάλιστα αποκτούν τον χαρακτήρα κριτηρίου και κατευθυντήριας αρχής για το συμφέρον του παιδιού!
Δεν κάνει κανέναν διάλογο με τους φορείς της νομικής κοινότητας, τις γυναικείες οργανώσεις, τις συναφείς επιστημονικές ενώσεις (ψυχιάτρων, ψυχολόγων, παιδαγωγών κ.λπ.), πετάει στον κάλαθο των αχρήστων το σχέδιο της νομοπαρασκευαστικής επιτροπής που συγκρότησε ο ίδιος ο υπουργός, γενικά δεν συνομιλεί με την κοινωνία, και αυτό είναι εγκληματικό για το Οικογενειακό Δίκαιο, ενώ ποιεί την νήσσαν σχετικά με τη λειτουργία οικογενειακών δικαστηρίων. Το νομοσχέδιο αυτό δεν διορθώνεται, αποσύρεται, εκτίμησε ο Σπύρος Λάππας.
Το νομοσχέδιο υπό γενική έννοια παραβιάζει πολλαπλώς τη Διεθνή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού, κυρίως όμως για τη μετατόπιση της φιλοσοφίας των διατάξεών του από παιδοκεντρικό σε γονεοκεντρικό, ενώ, σε περίπτωση κακοποίησης του παιδιού από έναν γονέα, αυτός θα χάσει το δικαίωμα επικοινωνίας με το παιδί που κακοποίησε μετά την αμετάκλητη καταδίκη του, δηλαδή ύστερα από 8-10 χρόνια. Εν τω μεταξύ θα επικοινωνεί με το παιδί σαν να μην συνέβη τίποτα. Ο Σπύρος Λάππας χαρακτήρισε αθλιότητα αυτή τη διάταξη και άκρως επικίνδυνη, που παραβιάζει κατά σαρωτικό τρόπο κάθε ενωσιακή και διεθνή σύμβαση (π.χ. της Κωνσταντινούπολης).
Αυτή είναι η κατάντια ενός νομοσχεδίου που το φτιάχνουν «υπηρεσιακοί» παράγοντες του υπουργείου και όχι νομικές προσωπικότητες, τις οποίες το υπουργείο συστηματικά εχθρεύεται, αφού το σχέδιό τους το πέταξε στα σκουπίδια, ενώ για τα σκουπίδια είναι το παρόν νομοσχέδιο. Κρίμα, αναμέναμε τουλάχιστον για το Οικογενειακό Δίκαιο λίγη σοβαρότητα ή, όπως λέει ο λαός, «λίγη τσίπα», ανέφερε χαρακτηριστικά ο βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ.
Ν. Γιαννακοπούλου: Απολύτως απαράδεκτο το νομοσχέδιο - Εκφράζουμε την αντίθεσή μας
Ο υπουργός Δικαιοσύνης αγνόησε προκλητικά ακόμη και το σχέδιο που ετοίμασε η νομοπαρασκευαστική επιτροπή που είχε συστήσει ο ίδιος (!) με έγκριτους νομικούς, καθηγητές κ.ά. υπό τον πρόεδρο κ. Τέντε και υιοθέτησε ορισμένες απαράδεκτες ρυθμίσεις που είχαν απορριφθεί με μεγάλη πλειοψηφία από την Επιτροπή, υπογραμμίζει η βουλευτής και β’ αντιπρόεδρος της Ειδικής Επιτροπής Ισότητας της Βουλής Νάντια Γιαννακοπούλου μιλώντας στην ΑΥΓΗ.
Ειδικότερα, μιλώντας για τα προβληματικά σημεία του νομοσχεδίου, επισήμανε: Την εισαγωγή του μαθηματικού τεκμηρίου που καθορίζει το ένα τρίτο του χρόνου που το παιδί πρέπει να ζει με κάθε γονέα. Αυτό τίθεται προφανώς -και κακώς- για να δεσμεύσει την κρίση του φυσικού δικαστή. Εισάγει από το παράθυρο την «εναλλασσόμενη κατοικία», που βλάπτει συναισθηματικά το παιδί, διότι το κάνει μπαλάκι στερώντας του το απαραίτητο σταθερό περιβάλλον. Το ίδιο τεκμήριο δημιουργεί σοβαρό ζήτημα για την καταβαλλόμενη διατροφή, οδηγεί σε μείωση ή εκμηδενισμό της, όσο και αν το υπουργείο το αρνείται.
Επίσης, τίθεται έστω και έμμεσα ο όρος της γονεϊκής αποξένωσης ως μορφή ψυχικής κακοποίησης του παιδιού. Όρος που δεν υπάρχει σε κανένα διεθνές νομοθέτημα και αμφισβητείται ευθέως ως ψευδοεπιστημονικός. Προφανώς στοχεύει και αυτός στην άσκηση επιρροής για τις τυχόν δικαστικές αποφάσεις σε περίπτωση διαφωνίας.
Επιπλέον παντελώς απαράδεκτη είναι η πρόβλεψη για την ανάγκη «αμετάκλητης δικαστικής απόφασης» ώστε να ληφθούν μέτρα -σε σχέση με την επιμέλεια του παιδιού- κατά γονέων που ασκούν ενδοοικογενειακή βία. Η διάταξη αυτή εκθέτει τη γυναίκα και το παιδί σε φαινόμενα κάθε είδους βίας. Το σχέδιο νόμου δημιουργεί πολύ περισσότερα προβλήματα από αυτά που τυχόν θα λύσει. «Είναι απολύτως απαράδεκτο και εκφράζουμε την αντίθεσή μας» δηλώνει η κ. Γιαννακοπούλου.
Στη συνέχεια εξηγεί πως το επιχείρημα ότι η ισότητα των φύλων επιβάλλει τη συνεπιμέλεια είναι άκρως επιφανειακό για λόγους εντυπωσιασμού. Η κυβέρνηση προάγει τη ρύθμιση με τον μανδύα του «εκσυγχρονισμού», ενώ καμία διεθνής σύμβαση δεν απαιτεί την υποχρεωτική συνεπιμέλεια. Στατιστική έρευνα από τον Δείκτη Ισότητας στην Ελλάδα αποδεικνύει ότι από το 2005 μέχρι τώρα η οικογενειακή φροντίδα, από την πλευρά του πατέρα, έχει μειωθεί.
Άκρως προβληματικό είναι επίσης το σημείο που αναφέρεται στο ότι «οι γονείς εξακολουθούν να ασκούν από κοινού και εξίσου τη γονική μέριμνα», με το οποίο επιχειρείται να εισαχθεί η ισόχρονη παραμονή του παιδιού με τον καθένα γονέα, άλλως η ισόχρονη εναλλασσόμενη κατοικία του. Επίσης, όσον αφορά το θέμα της επικοινωνίας, η πρόβλεψη για το ένα τρίτο «του συνολικού χρόνου» «με φυσική παρουσία» (και όχι μόνο με διαμονή στο σπίτι του γονέα) θα οδηγήσει σε παρανοϊκές καταστάσεις υπολογισμών.
Η κορωνίδα του νομοσχεδίου προσδιορίζει στο άρθρο 1511 ΑΚ το «συμφέρον του παιδιού περιορίζοντάς το στην ουσιαστική συμμετοχή και των δύο γονέων στην ανατροφή και φροντίδα του, καθώς επίσης και στην αποτροπή διάρρηξης των σχέσεών του με καθέναν από αυτούς». Αυτό έρχεται σε αντίθεση με όλα τα διεθνή κείμενα υπερνομοθετικής ισχύος και με το ίδιο το σύνταγμα και η ψήφισή του θα οδηγήσει κατ’ αναπότρεπτο τρόπο στην καταδίκη της χώρας μας, ακόμη και με μόνη την περιγραφή του συμφέροντος του παιδιού στον νόμο.
Ακόμα το νομοσχέδιο επιχειρεί να απαριθμήσει λόγους για τους οποίους θα πρέπει να αφαιρείται η γονική μέριμνα. Η παραδοξολογία έγκειται ότι προτάσσονται λόγοι όπως η μη διευκόλυνση της επικοινωνίας και όχι άλλοι αυξημένης βαρύτητας, όπως η έκθεση του ανηλίκου σε κίνδυνο, οι κακές συνθήκες διαβίωσης, η εγκατάλειψη κ.ά.
Μάλιστα, ο γονέας που θα καταδικάζεται για το αδίκημα της παράβασης απόφασης επικοινωνίας θα βρίσκεται αντιμέτωπος στα αστικά δικαστήρια με το ενδεχόμενο να του αφαιρεθεί η γονική μέριμνα λόγω κακής άσκησης (άρθρο 1532). Ωστόσο, σύμφωνα με το νέο άρθρο 1520 ΑΚ, ο γονέας που ενδεχομένως θα έχει διαπράξει ποινικά κολάσιμη πράξη, όπως ενδοοικογενειακή βία ή εγκλήματα κατά της γενετήσιας ελευθερίας, θα καλύπτεται από το αμετάκλητο της δικαστικής απόφασης που φέρνει το νομοσχέδιο.
Τέλος, η κ. Γιαννακοπούλου επισήμανε ότι η από κοινού και εξίσου άσκηση της γονικής μέριμνας, που επιβάλλεται εκ του νόμου, γενικά και αυτόματα, προσβάλλει το συμφέρον του παιδιού και τη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού, σύμφωνα με τη Διεθνή Επιτροπή που ελέγχει την τήρηση της και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, βάσει του άρθρου 24 του Χάρτη ΘΔ, όπου δίνεται έμφαση στην ανάγκη εξατομικευμένης, κατά περίπτωση, εξέτασης του συμφέροντος κάθε παιδιού.
Αγ. Αδαμοπούλου: Κόντρα στο διεθνές κεκτημένο, η Ελλάδα υποβιβάζει το παιδί και τις ανάγκες του
Το νομοσχέδιο αποτελεί κυριολεκτικά άλμα προς τα πίσω, υπογράμμισε η βουλευτής του ΜέΡΑ 25, μέλος της ειδικής Επιτροπής Ισότητας Αγγελική Αδαμοπούλου. Η έννομή μας τάξη διαθέτει ένα οικογενειακό δίκαιο πραγματικά αξιοζήλευτο, το οποίο κατάφερε με στοχευμένες παρεμβάσεις να παραμείνει προοδευτικό και σύγχρονο 40 χρόνια μετά τη θέσπισή του.
Όπως τόνισε μιλώντας στην ΑΥΓΗ, αυτό το ορθό μοντέλο ο κυβερνητικός οδοστρωτήρας αποφάσισε να το υποβαθμίσει, ιδίως με τη ρύθμιση περί υποχρεωτικής συνεπιμέλειας. Για να μεθοδεύσει αυτή την αντιεπιστημονική και καθόλου διαδεδομένη διεθνώς επιλογή, το υπουργείο ακύρωσε το έργο ετών μιας νομοπαρασκευαστικής επιτροπής και βασίστηκε ως επί το πλείστον σε υπηρεσιακούς παράγοντες.
Τρία μεγάλα προβλήματα συναντούσε η ιδανική εφαρμογή των εξαιρετικών κατά τα άλλα διατάξεων: Καθυστέρηση στη δικαστική διεκπεραίωση, ανυπαρξία οικογενειακών δικαστηρίων, και έλλειψη σχετικών ψυχοκοινωνικών υποδομών και προσωπικού. Τίποτε από αυτά δεν λύνει το νομοσχέδιο, εξηγεί η κ. Αδαμοπούλου.
Το υπουργείο Δικαιοσύνης έρχεται στο άρθρο 1513 να προβλέψει πως οι γονείς «εξακολουθούν να ασκούν... εξίσου τη γονική μέριμνα». Το «εξίσου» -επειδή είναι αυτονόητο και άρα περιττό όταν αναφερόμαστε σε κοινή άσκηση- δημιουργεί σοβαρότατο ζήτημα, γιατί μόνο ως «ίσης διάρκειας» θα μπορεί πλέον να ερμηνευτεί. Πώς είναι δυνατόν πρακτικά να λειτουργήσει ένα πρότυπο ανατροφής με ανελαστική και εξαναγκαστική κατανομή χρόνου, η οποία αγνοεί τις κατά περίπτωση ανάγκες και δυνατότητες γονέων και τέκνων;
Ζήτημα ισότητας προκύπτει και ως προς τη γνώμη του τέκνου. Το δικαστήριο θα την ακούει εφόσον κρίνει ότι «δεν αποτελεί προϊόν καθοδήγησης ή υποβολής». Το υπουργείο χωρίζει τα τέκνα σε παιδιά που ακούγονται και αποπαίδια που φιμώνονται, ενώ με τα ισχύοντα ο δικαστής εκτιμά ελεύθερα τη γνώμη του παιδιού, αφού όμως το ακούσει.
Τα θέματα της συνεπιμέλειας και της ακρόασης του παιδιού από το δικαστήριο εκτιμά η κ. Αδαμοπούλου ότι είναι τα πιο προβληματικά σημεία του νομοσχεδίου, που επιβάλλουν και την απόσυρσή του. Επίσης το μείζον θέμα της απαίτησης για αμετάκλητη καταδίκη γονέα στις περιπτώσεις περιορισμού της επικοινωνίας, το οριζόντιο χρονικό τεκμήριο, καθώς και οι πολλές νομικές και πραγματικές ασάφειες και αοριστίες του. Κυρίως, όμως, πρέπει να αποσυρθεί άμεσα επειδή περιφρονεί το «καλύτερο για το παιδί».
Η κ. Αδαμοπούλου υπογραμμίζει ότι δεν είναι απλώς κάποια σημεία που ταλαιπωρούνται από το νομοσχέδιο και αντίκεινται στη Διεθνή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού ή τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, αλλά δυστυχώς το υπουργείο αναιρεί κάτι πολύ πιο θεμελιώδες: την ίδια την κεντρική ιδέα και φιλοσοφία των συμβάσεων, δηλαδή το «συμφέρον του τέκνου», το οποίο στις προτεινόμενες διατάξεις αντικαθίσταται σχεδόν συνολικά από τα συμφέροντα των γονέων. Κόντρα στο διεθνές κεκτημένο, η Ελλάδα υποβιβάζει το παιδί και τις ανάγκες του σε δεύτερη και τρίτη προτεραιότητα.
Τέλος, η κ. Αδαμοπούλου επισημαίνει ότι το ζήτημα της αμετάκλητης καταδίκης, ακόμη και για εγκλήματα ενδοοικογενειακής βίας, αποδεικνύει ενδεικτικά πόσο προκλητική είναι η πρόταση της Νέας Δημοκρατίας. Το υπουργείο θέλει επί δέκα χρόνια (όσο, χονδρικά, εκκρεμεί μια ποινική υπόθεση μέχρι και τον Άρειο Πάγο) γονέας καταδικασμένος από δύο δικαστήρια, πιθανώς και κακοποιητικός, να μπορεί να ασκεί εντελώς ακώλυτα το δικαίωμα επικοινωνίας του. Βεβαίως, μόνο ως φάρσα μπορεί να δει κανείς αυτή την αντίληψη.
