Το 2020 δεν ήταν καλή χρονιά για τα εθνικά θέματα. Δεν υπάρχει προηγούμενο τόσο εκτεταμένης στον χρόνο και τόσο προκλητικής προσβολής κυριαρχικών δικαιωμάτων της χώρας μας. Δεν είναι μόνον η συνεχής παρουσία του "Oruc Reis" εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, αλλά και το πλήθος και η ποιοτική αναβάθμιση των παραβιάσεων του εναέριου χώρου μας, που πλαισίωσαν την ιδιαίτερα επιθετική ρητορική της Άγκυρας και την έμπρακτη εκ μέρους της αμφισβήτηση του Διεθνούς Δικαίου στο Αιγαίο, στην Ανατολική Μεσόγειο αλλά και στην Κύπρο.
Το κενό στρατηγικής της κυβέρνησης του κ. Μητσοτάκη έρχεται σε έντονη αντίθεση με την ιδιαίτερα επιθετική τουρκική στρατηγική. Προβάλλοντας την εικόνα, όχι απλώς της περιφερειακής δύναμης, αλλά μιας χώρας με ηγεμονικές βλέψεις από τον Καύκασο έως τη Λιβύη και από τα Βαλκάνια έως τον Ινδικό, η Τουρκία επιχείρησε και σε μεγάλο βαθμό πέτυχε να θεωρείται αναντικατάστατος παίκτης σε όλα τα θερμά μέτωπα και τις παγωμένες συγκρούσεις της περιοχής. Έχει στρατεύματα κατοχής σε τρεις χώρες (Κύπρο, Ιράκ, Συρία) και διεξήγαγε άλλους δύο τουλάχιστον πολέμους δι’ αντιπροσώπων στη Λιβύη και στο Ναγκόρνο Καραμπάχ.
Η αποτυχία του Κ. Μητσοτάκη να εξασφαλίσει κυρώσεις για την προάσπιση των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων δεν είναι παρά η φυσική κατάληξη του κενού στρατηγικής που τον χαρακτηρίζει. Εγκατέλειψε σχεδόν κάθε πλευρά της πολυδιάστατης εξωτερικής πολιτικής, που χτίσαμε κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησής μας. Άφησε αναξιοποίητη τη Συμφωνία των Πρεσπών και το πολύτιμο διπλωματικό κεφάλαιο που μας είχε εξασφαλίσει ως χώρας που λύνει προβλήματα και εξάγει σταθερότητα. Εγκατέλειψε ή παραμέλησε θεσμούς πολυμερούς διπλωματίας, όπως η Διάσκεψη των ευρωπαϊκών χωρών του Νότου (MED 7), με αποτέλεσμα αρκετές από αυτές να μην είναι δίπλα μας στις διπλωματικές μάχες των Ευρωπαϊκών Συμβουλίων. Το χειρότερο, ίσως: στην πιο δύσκολη χρονιά για το Κυπριακό, ο Κυριάκος Μητσοτάκης έχει τη θλιβερή πρωτιά να είναι ο μόνος Έλληνας πρωθυπουργός ο οποίος στην ομιλία του στα Η.Ε. δεν είπε ούτε μία λέξη για την Κύπρο.
Η κυβέρνηση στερείται πυξίδας. Κινείται με τη λογική του «δεδομένου και προβλέψιμου», χωρίς προσανατολισμό σε αμοιβαία αποδεκτές λύσεις, στη βάση της ευθυγράμμισης συμφερόντων. Δεν επεδίωξε καν την ενεργό συμμετοχή της χώρας μας στον ευρωτουρκικό διάλογο. Η κριτική τού πρώην υφυπουργού Εξωτερικών των κυβερνήσεων Καραμανλή, κ. Γ. Βαληνάκη, για τις επιδόσεις του στο τελευταίο Συμβούλιο, «διπλωματική ήττα σε φιλικό γήπεδο», χαρακτηρίζει όλη τη μέχρι σήμερα διπλωματική του πορεία.
Για να μην είναι ακόμη χειρότερο το 2021 από το τραγικό 2020, το κενό στρατηγικής πρέπει να καλυφθεί, με πρώτο βήμα τη σύγκληση Συμβουλίου Πολιτικών Αρχηγών, για την αναγκαία επιστροφή στην πολυδιάστατη και ενεργητική εξωτερική πολιτική, που πρέπει πάντα να χαρακτηρίζει τη διπλωματία μας. Μόνο μια διπλωματία παρόμοιας πολιτικής μπορεί να προωθήσει ουσιαστικά και τον διάλογο με την Τουρκία. Είναι προφανές ότι αυτός είναι ο μοναδικός τρόπος επίλυσης της διαφοράς μας, δεν είναι βιώσιμος όμως υπό όρους εκβιασμών και προβολής ισχύος, ούτε θα είναι αποτελεσματικός αν δεν ενταχθεί στο ευρύτερο πλαίσιο των ευρωτουρκικών σχέσεων.
* Ο Γιώργος Κατρούγκαλος είναι καθηγητής Δημοσίου Δικαίου, τομεάρχης Εξωτερικών της Κ.Ο. του ΣΥΡΙΖΑ Π.Σ., βουλευτής Β1' Βόρειου Τομέα Αθηνών
