Live τώρα    
24°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
24 °C
22.0°C24.8°C
3 BF 39%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
22 °C
21.0°C24.2°C
2 BF 52%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
19 °C
18.8°C20.5°C
4 BF 63%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Σποραδικές νεφώσεις
20 °C
19.3°C19.8°C
5 BF 60%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
23 °C
22.9°C24.0°C
3 BF 33%
Τα ονόματα του κομμουνισμού, ο Νίτσε και το πανεπιστήμιο
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Τα ονόματα του κομμουνισμού, ο Νίτσε και το πανεπιστήμιο

Εδώ και τουλάχιστον τριάντα χρόνια εξελίσσεται στην πολιτική αρένα μια διελκυστίνδα για τον χαρακτήρα, τον ρόλο και εντέλει το μέλλον της Ανώτατης Εκπαίδευσης στη χώρα μας.

Από το ένα μέρος, οι υπέρμαχοι μιας Ανώτατης Εκπαίδευσης με όλα τα χαρακτηριστικά μιας ιδιωτικής επιχείρησης και από το άλλο, οι υπερασπιστές ενός δημόσιου, δωρεάν, δημοκρατικού και ανοιχτού σε όλα τα παιδιά πανεπιστημίου. Με αντίστοιχες συνεπαγωγές στη λειτουργία τής επιστήμης και τη σχέση της με την κοινωνία. Τελευταία πράξη αυτού του αγώνα, οι πρόσφατες ρυθμίσεις της Ν. Κεραμέως, η οποία για ακόμα μια φορά επιχειρεί να υλοποιήσει αυτό που δεν κατάφεραν οι ομοϊδεάτισσες προκάτοχοί της.

Επίκαιρος Μπαλτάς

Σ’ αυτή τη συγκυρία αποκτά ένα νέο ενδιαφέρον το κείμενο του Αριστείδη Μπαλτά με τίτλο «Νίτσε και Πανεπιστήμιο», το οποίο περιλαμβάνεται στο βιβλίο του «Ονόματα του κομμουνισμού» (σ. 434-440). Αυτό το κείμενο, όπως και όλα τα κείμενα του βιβλίου αυτού, έχει ένα ιδιόμορφο, αλλά εξηγήσιμο από την οπτική που συνέχει το βιβλίο χαρακτηριστικό. Είναι πάντα επίκαιρο, παρά τον χρόνο συγγραφής του, γιατί πάντα με την πρόκληση της συγκυρίας προ(σ)καλεί σε μια νέα ανάγνωσή του. Στο «Όνομα του κομμουνισμού» στο κείμενο αυτό ανασυντίθενται και αξιοποιούνται για την υπεράσπιση του πανεπιστημίου που οραματίζεται η Αριστερά οι διαλέξεις του Νίτσε «Περί του μέλλοντος των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων μας» που ο φιλόσοφος παρέδωσε στη Βασιλεία στις αρχές του 1872.

Αντιγράφω επιλεκτικά και αναπόφευκτα ελλειπτικά από το κείμενο του Μπαλτά, το οποίο αξίζει να διαβαστεί στο σύνολό του για να γίνει, εκτός από το περιεχόμενό του, κατανοητή και μια διαλεκτική λογική η οποία (οφείλει να) συνέχει τον λόγο τής Αριστεράς απέναντι στις λογικές και τις πολιτικές των αντιπάλων της.

«Σήμερα έχει επικρατήσει απ’ άκρου εις άκρον η τάση που είχε ήδη εντοπίσει ο Νίτσε το 1872 και η οποία, από τη μια μεριά, ‘επιδιώκει τη μεγαλύτερη δυνατή διάδοση της Παιδείας’ (όλοι πρέπει να μπορούν να γράφουν ευάγωγες εκθέσεις ιδεών) και, από την άλλη, τον ριζικό ‘περιορισμό’ της. Πρόκειται για την άθλια ψευδομόρφωση της οποίας πρότυπο είναι ο εξειδικευμένος επιστήμονας, ο οποίος, πριν αρχίσει να εξειδικεύεται, οφείλει να είναι σε θέση να εκθέτει -με εισαγωγή, κύριο μέρος και επίλογο- το κοινωνικό πρότυπο που τον προορίζουν να γίνει. Σήμερα ‘η έλλειψη γνώσεων για καθετί που βρίσκεται πέρα από έναν ειδικό τομέα προβάλλεται ως ένδειξη ευγενικής ολιγάρκειας’, ενώ το κενό συμπληρώνεται από ‘εκείνη την κοινωνική ομάδα που παρεμβλήθηκε σαν γλοιώδης κόλλα ανάμεσα στις επιστήμες, δηλαδή τους εφημεριδογράφους’, γιατί όντως σήμερα ‘οι ιδιότυποι μορφωτικοί στόχοι της εποχής μας κορυφώνονται στην εφημερίδα’»...

«Με αυτά τα δεδομένα, όσο βρισκόμαστε αντιμέτωποι με ‘την ιδιοτέλεια που επιτρέπει στην Παιδεία να υπάρχει μόνο εφόσον είναι χρήσιμη στο κράτος’, όσο αναλογιζόμαστε την ‘καταλήστευση των νεανικών μας χρόνων’, όσο συνειδητοποιούμε ότι η δέσμευσή μας σε μια δέσμη ή το ισοδύναμό της ήταν ο κυριολεκτικός βιασμός τής ‘πρωταρχικής και άμεσης ανάγκης μας’, ο βιασμός που την υπέταξε στο ασφυκτικό στεγανό μιας ανούσιας βιοποριστικής εξειδίκευσης για την οποία, επιπλέον, όταν αναγκαζόμαστε να τη διαλέξουμε ‘ελεύθερα’, δεν ξέρουμε ούτε είμαστε σε θέση να ξέρουμε απολύτως τίποτε, τότε ‘αφετηρία της φιλοσοφίας μας δεν είναι πια ο θαυμασμός, αλλά κατ’ ανάγκη γίνεται η φρίκη’. Η φρίκη, λοιπόν, για την ‘καταλήστευση των νεανικών χρόνων’, που συνεχίζεται με εντεινόμενους ρυθμούς, μας καλεί να αφήσουμε για μια στιγμή στην άκρη τις απόψεις μας για τους ισχύοντες νόμους και τις ρυθμίσεις που θα τους βελτιώνουν... -για να το πολεμήσουμε κατόπιν πιο αποτελεσματικά- το κράτος και τις σύμφυτες ιδιοτέλειές του και να αναζητήσουμε πραγματικές, μεστές, ιδέες για το ποιο είναι μόρφωση και ποιο πρέπει να είναι, σε αυτή τη βάση, το ‘μέλλον των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων μας’. Ο Νίτσε προβάλλει με περισσή παρρησία τις δικές του και μας προκαλεί»...

«Οι διαλέξεις του Νίτσε δείχνουν ανάγλυφα ότι όσο συνεχίζεται η ‘καταλήστευση των νεανικών χρόνων’, όσο ο φοιτητής συνδέεται με το πανεπιστήμιο ‘μόνο με το αυτί’ -και αυτό στην καλύτερη περίπτωση-, όσο δεν υπάρχουν ιδέες (όχι γνώμες) και σύγκρουση ιδεών (όχι απόψεων) για το είναι και τι πρέπει να είναι, σήμερα και εδώ, ουσιαστική μόρφωση, ως προς τι αυτή διαφέρει και σε τι πρέπει να διαφέρει από την επαγγελματική κατάρτιση, όσο δεν διατυπώνονται σχέδια και δεν αναπτύσσονται κινήματα, ναι, κινήματα, με άξονα τέτοιες ιδέες, τότε η προσφιλής στους δημοσιογράφους ‘κρίση’ της Παιδείας (της οποίας την αναπαραγωγή οι ίδιοι προωθούν συστηματικά με τη μεγαλύτερη δυνατή συνέπεια) θα διαιωνίζει τον κύκλο της και θα βαθαίνει. Το προηγούμενο νομικό καθεστώς, επειδή είχε επιβάλει μια κάποια ηρεμία στο πανεπιστήμιο, μπορούσε ίσως να επιτρέψει την έστω δειλή, την έστω στοιχειώδη, γέννηση τέτοιων ιδεών. Το παρόν νομοθέτημα υποχρεώνει τους πάντες, διδάσκοντες και διδασκομένους, καλούς και κακούς, υψηλόβαθμους και χαμηλόβαθμους, δεξιούς, αριστερούς, κεντρώους και αδιάφορους, να τυρβάσουν περί άλλα, τα εν πολλοίς ανούσια. Για να εμποδίσει ακριβώς τέτοιες ιδέες από το να υπάρξουν».

* Ο Δημήτρης Χασάπης είναι ομότιμος καθηγητής στο ΕΚΠΑ

 

ΙNFO

Το πριν, το μετά και το διά ταύτα στο εν λόγω και στα άλλα κείμενα του βιβλίου του Αριστείδη Μπαλτά «Ονόματα του κομμουνισμού», εκδόσεις Πατάκη, 2018

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL