Η είδηση από το Ηράκλειο της Κρήτης που αφορούσε τις ουρές που σχηματίστηκαν έξω από το διαμέρισμα που ενοικιαζόταν για 400 ευρώ έδειξε με τον πλέον ανάγλυφο τρόπο τις δραματικές διαστάσεις που έχει λάβει η στεγαστική κρίση στην Ελλάδα. Στη συγκεκριμένη περίπτωση ζητούνταν ένα εύλογο μίσθωμα, σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει στην αγορά ακινήτων αφού η κυβέρνηση της Ν.Δ. δεν λαμβάνει τα απαραίτητα μέτρα ενίσχυσης των πολιτών. Σε νέα υψηλά εκτιμάται ότι θα φτάσουν οι τιμές στα ενοίκια το 2025. Η αύξηση αυτή οφείλεται κυρίως στην αυξημένη ζήτηση και στην περιορισμένη προσφορά καθώς ένας μεγάλος αριθμός ιδιοκτητών ακινήτων έχει στραφεί στη βραχυχρόνια εκμίσθωση.
Οπως αναφέρει και η Τράπεζα της Ελλάδος (ΤτΕ), η όξυνση του προβλήματος του κόστους στέγασης είναι απόρροια της εκτεταμένης επενδυτικής εκμετάλλευσης της κατοικίας, της απόσυρσης από την αγορά ακινήτων που εξασφαλίζουν μη εξυπηρετούμενα δάνεια και προορίζονται για πλειστηριασμό, καθώς και της υποτονικής δραστηριότητας στον κατασκευαστικό κλάδο για μακρά χρονική περίοδο που δεν έχει επιτρέψει την ομαλή αναπλήρωση του αποθέματος ακινήτων.
Στεγαστική κρίση και ανασφάλεια
Η στεγαστική ανασφάλεια αυξάνεται παγκοσμίως, της Ευρώπης συμπεριλαμβανομένης, με το αυξανόμενο κόστος σε ενοίκια και στεγαστικά δάνεια να πυροδοτεί μια νέα κρίση με απρόβλεπτες συνέπειες. Και απ’ ό,τι φαίνεται η Ελλάδα βρίσκεται στη δίνη του κυκλώνα, φιγουράροντας στις πρώτες θέσεις τόσο σε ποσοστό όσων δηλώνουν ανασφάλεια όσο και στην μεγαλύτερη αύξηση. Το 2024 μεταξύ των 19 ευρωπαϊκών χωρών που συμπεριλήφθηκαν στην έρευνα -που περιλαμβάνει μέλη της Ε.Ε., υποψήφιες χώρες και το Ηνωμένο Βασίλειο- η Τουρκία και η Ελλάδα εμφανίστηκαν ως ακραία σημεία, με επίπεδα ανασφάλειας 35% ή υψηλότερα. Ακολουθεί η Ουκρανία με ποσοστό 33%, με τις αντιλήψεις περί ανασφάλειας να αυξάνονται δραματικά μετά την εισβολή της Ρωσίας, σύμφωνα με έκθεση της Prindex.
Το ράλι που σημειώνεται στις τιμές που αφορούν τα ακίνητα στην Ελλάδα καταγράφει και ο ΟΟΣΑ, δείχνοντας ότι τα τελευταία χρόνια χειροτερεύει ο λόγος εισοδήματος προς τις τιμές των ακινήτων στη χώρα μας.
Οι τιμές των κατοικιών αυξήθηκαν κατά 69% από το κατώτατο όριο του 2017 έως το δεύτερο τρίμηνο του 2024 (η μεγάλη άνοδος πραγματοποιείται κυρίως από το 2019), σύμφωνα με την έκθεση του ΟΟΣΑ, επισημαίνοντας πως έχουν φτάσει σε υψηλά επίπεδα σε σχέση με τα εισοδήματα και τα ενοίκια, προκαλώντας ζητήματα για το πόσο προσιτά είναι.
Η μεγάλη αύξηση στις τιμές των κατοικιών εντοπίζεται στις μεγαλύτερες πόλεις και εν μέρει αυτό οφείλεται στο αυξανόμενο μερίδιο των αγοραστών στην ελληνική αγορά ακινήτων που δεν είναι κάτοικοι, ιδίως στην περιφέρεια της Αττικής που περιλαμβάνει την Αθήνα και τουριστικές περιοχές.
Υψηλές τιμές με χαμηλά εισοδήματα
Είναι χαρακτηριστικό πως στην έκθεση επισημαίνεται ότι το 2022 το 27% του πληθυσμού της χώρας επωμίστηκε δαπάνες στέγασης που αντιστοιχούν σε ποσοστό άνω του 40% του διαθέσιμου εισοδήματός του σε σύγκριση με το 9,4% του πληθυσμού της ζώνης του ευρώ, κάτι που έχει καταγράψει η Τράπεζα της Ελλάδος.
Αλλωστε, πάνω από το ένα τρίτο του διαθέσιμου εισοδήματός τους αφιερώνουν οι Έλληνες σε έξοδα σπιτιού, περισσότερο δηλαδή από κάθε άλλη χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, παρότι ο πληθωρισμός στη χώρα έχει αυξηθεί συγκριτικά λιγότερο στο μπλοκ από το 2010 και ενώ τα ενοίκια εξακολουθούν να είναι χαμηλότερα από το απόγειο της αγοράς πριν από την κρίση. Όπως προκύπτει από σχετική έκθεση της Eurostat για τη στέγαση το 2023, το 35,2% του διαθέσιμου εισοδήματός μας αφορά το ενοίκιο, λογαριασμούς, δόσεις στεγαστικών δανείων και άλλες δαπάνες για το νοικοκυριό. Το ποσοστό αυτό απέχει πολύ από τον μέσο όρο του 19,7% που αφιερώνουν οι Ευρωπαίοι σε πάγια έξοδα για το σπίτι, αλλά και από το 27,6% που δίνουν οι Δανοί, η αμέσως επόμενη χώρα στην Ε.Ε. μετά την Ελλάδα στα έξοδα σπιτιού. Τελευταία στην κατάταξη βρίσκεται η Κύπρος, όπου ο κόσμος δίνει μόλις 11,6% από το διαθέσιμο εισόδημα για το σπίτι.
Με βάση τα στοιχεία αυτά δεν προκαλεί ιδιαίτερη έκπληξη το γεγονός ότι οι Έλληνες εμφανίζουν και το υψηλότερο ποσοστό εκκρεμοτήτων σε λογαριασμούς και άλλες οικονομικές υποχρεώσεις του σπιτιού. Ειδικότερα, σχεδόν οι μισοί Έλληνες (47,3%) έχουν τέτοιου είδους εκκρεμείς οφειλές, κατακτώντας και σε αυτόν τον δείκτη αρνητική πρωτιά στην Ευρώπη. Μάλιστα, υπάρχει μεγάλη απόκλιση από την αμέσως επόμενη Βουλγαρία, όπου το 18,8% του πληθυσμού έχει τέτοιες εκκρεμότητες.
Εξάλλου, το κόστος της στέγασης αποτελεί δυσανάλογο βάρος για τα ελληνικά νοικοκυριά, καθώς η Ελλάδα εμφανίζει και το υψηλότερο ποσοστό στην Ε.Ε. σε ό,τι αφορά την υπερβολική επιβάρυνση από τα έξοδα του σπιτιού. Λόγω του ότι υπάρχει το δυσανάλογο οικονομικό βάρος που καλούνται να σηκώσουν τα ελληνικά νοικοκυριά εξαιτίας χαμηλών εισοδημάτων σχεδόν 1 στους 5 αδυνατεί να κρατήσει ζεστό το σπίτι του. Επίσης, η πλειονότητα των Ελλήνων μένει σε μικρά σπίτια.
