Είναι εκείνοι που έμειναν πίσω γιατί δεν μπορούσαν να κάνουν διαφορετικά. Οι απλοί εργαζόμενοι. Που ζουν πάντα στη σκιά της λάμψης του υπερτουρισμού, στερούμενοι τα βασικά. Σε σχέση με τον σεισμό του 1956 οι διαφορές σε βασικές υποδομές λένε ότι είναι μόνο τα πολύ περισσότερα ξενοδοχεία.
Οι αλλεπάλληλοι σεισμοί έφεραν τη Σαντορίνη στο επίκεντρο της προσοχής. Ταυτόχρονα ωστόσο την έβαλαν και στο στόχαστρο για την άπληστη εκμετάλλευση των πόρων της. Οι μνήμες είναι νωπές άλλωστε από τον περασμένο Ιούλιο όταν οι τοπικοί άρχοντες του νησιού ζητούσαν από τους μόνιμους κατοίκους να κάθονται στο σπίτι προκειμένου να χωράνε στα καλντερίμια του νησιού οι 17.000 τουρίστες που θα κατέφταναν με κρουαζιερόπλοια.
Φράσεις των ντόπιων συνοψίζουν τη συγκεκριμένη πραγματικότητα μέσα από την αποτύπωση της καθημερινής ματιάς. «Εκεί που κάποτε οι αμπελώνες πνίγανε τα σπίτια, τώρα είμαστε στο σημείο που τα σπίτια πνίγουν τους αμπελώνες», λέει ο Βασίλης, αρχιτέκτονας. Είχε έρθει στο νησί πριν 35 χρόνια και ανεξάρτητα με τον σεισμό σχεδιάζει μετά από τόσο καιρό να το εγκαταλείψει γιατί κουράστηκε από την αλλαγή της φυσιογνωμίας του. «Όλα έχουν χάσει τον πραγματικό τους χαρακτήρα. Έχουν γίνει δήθεν», εξηγεί, λέγοντας πως είναι αποφασισμένος να αποζητήσει την ηρεμία του σε άλλη περιοχή της χώρας.
Τη δραματική αλλαγή που έχει υποστεί το νησί μέσα στα χρόνια εξαιτίας της ανεξέλεγκτης οικοδομικής δραστηριότητας περιγράφει ο Αντώνης. Γεννημένος στις Σέρρες, μεγαλωμένος στη Θεσσαλονίκη, άρχισε να αναπτύσσει σταθερή σχέση με το νησί όταν υπηρέτησε ως πιλότος της πολεμικής αεροπορίας το 1985. Μιλώντας για τον Βόθωνα, έναν παραδοσιακό οικισμό με πολλά υπόσκαφα σπίτια στα τοιχώματα μιας χαράδρας, δηλώνει χωρίς διάθεση υπερβολής ότι έχει απωλέσει πλέον την ηρεμία που το χαρακτήριζε. Ο λόγος είναι ότι το Airbnb έχει εξαπλωθεί μέχρι την καρδιά των οικισμών και πολλές από τις μόνιμες κατοικίες των παλιών Σαντορινιών έχουν μετατραπεί σε καταλύματα, ενώ έχουν κατασκευαστεί πολλά καινούρια κτίσματα σα συνέχεια του χωριού.
Η οικοδόμηση έχει φτάσει σε τέτοιο σημείο «που δεν καταλαβαίνεις πότε πηγαίνεις από το ένα χωριό στο άλλο», καθώς το ένα σπίτι διαδέχεται το άλλο και το φυσικό τοπίο έχει συρρικνωθεί. Χαρακτηριστική είναι επίσης η εικόνα που επικρατεί πλέον στο νεκροταφείο του χωριού. Ενώ όπως συνηθίζεται βρισκόταν εκτός του οικισμού, μετά την οικοδόμηση νέων σπιτιών έχει ενταχθεί μέσα σε αυτόν και σήμερα βρίσκεται δίπλα ένα μικρό γήπεδο ποδοσφαίρου και περιβάλλεται από καταλύματα. «Τη Σαντορίνη την καταστρέψανε. Μόνο κτήρια την έκαναν. Κινδυνεύει να μην απομείνει χωράφι. Πού είναι το σταφύλι; Πού είναι οι ντομάτες;».
«Η καλντέρα μας έχει μετατραπεί σε σουρωτήρι», λένε οι άνθρωποι που γνωρίζουν καλά το νησί και τα κοινά του μυστικά. Η εικόνα των οικισμών στο χείλος του γκρεμού είναι ταυτόσημη με τη Σαντορίνη και το βασικό θέμα των πιο διάσημων καρτ ποστάλ της. Όμως ακόμη και σήμερα συνεχίζεται ακατάπαυστα η προσπάθεια για μεγαλύτερο κέρδος με τη δημιουργία νέων καταλυμάτων μέσα στα βράχια, ενώ ανοίγονται ακόμη και τούνελ προκειμένου να γίνουν παράθυρα με καλύτερη θέα.
Κάθε λογής κόλπα για αυθαίρετα κτίσματα
Για να φτάσουμε σε αυτό το σημείο έχουν επιστρατευτεί διαφόρων ειδών πονηριές μας λέει η Ν. που έχει προλάβει να δει το νησί πριν την εκτεταμένη τσιμεντοποίησή του. «Πολλές φορές για να δείξουν ότι υπάρχει παλαιότητα σε ένα σημείο κι ότι ήδη υπάρχει κάτι παίρνουν δύο πόρτες παλιές, εύκολα μπορείς να βρεις στο νησί, τις βάζουν μπροστά στο βράχο και αρχίζουν και σκάβουν». Ένα άλλο ‘κόλπο’ που έχει παρατηρήσει είναι οι ελιές που φυτεύουν σε πεζούλες. «Τις αφήνουν να μεγαλώσουν κάποιο διάστημα για να φανεί η χρονικότητα και στη συνέχεια επιχειρούν να οικειοποιηθούν το μέρος». Κατά τ' άλλα δεν βλέπεις τόσο συχνά την ίδια έγνοια για το περιβάλλον. «Σε μαλώνουν άμα έχεις φυτά λόγω της λειψυδρίας. Για το νερό που χρησιμοποιείται στις πισίνες όμως δεν δείχνουν να ενοχλούνται ιδιαίτερα».
Εξαιτίας μιας παρόμοιας πονηριάς ήταν κι ο λόγος που ήρθε να μείνει μόνιμα στο νησί από την Αθήνα. «Πριν 25 χρόνια είχε αγοράσει ένα παλιό σπίτι εδώ, γκρεμίδια τα λέμε, ο πεθερός μου. Κάποια στιγμή μια γειτόνισσα μας ειδοποίησε ότι προσπάθησε μια κυρία να ανοίξει το σπίτι, λέγοντας ότι της το έχει τάξει η νονά της. Έτσι, ξεκινήσαμε να πάμε αρχικά για να το υπερασπιστούμε και μετά μαγευτήκαμε. Θέλαμε να ζήσουμε τη φύση».
Η Ν. με την οικογένειά της έχουν φύγει προσωρινά από εκεί που μένουν κανονικά και φιλοξενούνται στο σπίτι φίλων το οποίο βρίσκεται σε πιο ασφαλές σημείο του νησιού. Η περιοχή τους έχει αρκετές καμάρες και φοβήθηκαν μήπως εγκλωβιστούν στην προσπάθεια διαφυγής. Εδώ εντοπίζει ακόμη ένα πρόβλημα. «Μας έχουν ανακοινώσει τα σημεία συγκέντρωσης αλλά μας έχουν πει να πάμε χωρίς αυτοκίνητα. Ηλικιωμένοι, έγκυοι κι άνθρωποι με κινητικά προβλήματα θα πρέπει να διανύσουν με τα πόδια αποστάσεις χιλιομέτρων. Αυτός ήταν κι ο λόγος που έφυγε ένας κόσμος που μπορούσε. Είναι δύσκολο και για τους γονείς. Πού να πας ζωσμένος με παιδιά, τσάντες και βαλίτσες».
Η σημερινή έρημη εικόνα στα πιο τουριστικά σημεία του νησιού κι ειδικά στην καλντέρα είναι αλήθεια ότι υπήρχε πολύ νωρίτερα του σεισμού. «Όλη η Ελλάδα νομίζει ότι η Σαντορίνη είναι η καλντέρα», όμως δεν είναι έτσι λέει η Χρύσα, η οποία διατηρεί κατάστημα με χειροποίητα ρούχα, ένα από τα λίγα που είναι ανοικτά στα Φηρά. Όπως εξηγεί η ανεξέλεγκτη ανάπτυξη του τουρισμού άλλαξε την κατανομή του μόνιμου πληθυσμού κι ο περισσότερος κόσμος δεν βρίσκεται πλέον συγκεντρωμένος στη Χώρα αλλά στα χωριά. «Άμα πας σε χωριά όπως στη Μεσαριά, εκεί θα βρεις τους Σαντορινιούς».
«Δεν τρομάζω από τον σεισμό, τρομάζω όταν μπαίνει πελάτης»
Ο λόγος είναι ότι τα περισσότερα κτήρια μετατράπηκαν σε καταλύματα και το σύνολο σχεδόν της οικονομίας προσαρμόστηκε στις ανάγκες των επισκεπτών, με αποτέλεσμα οι δρόμοι από τον Νοέμβρη μέχρι τα τέλη Φεβρουαρίου έχουν εικόνα καραντίνας. Ολόκληρα καλντερίμια με κλειστά καταστήματα. Το μόνο που διαταράσσει τη νεκρική σιγή είναι ο θόρυβος από τον αέρα στα κατεβασμένα μεταλλικά ρολά. «Εγώ έμεινα πίσω γιατί σ' εμένα λειτουργεί ψυχολογικά με αντίθετο τρόπο. Χρειάζομαι να βρίσκομαι εδώ να βλέπω τι συμβαίνει». Μέχρι να ξεκινήσουν οι σεισμοί τα έξοδα του μήνα φαινόταν ότι θα βγουν κανονικά. Αυτό άλλαξε. «Είμαι στο σημείο που δεν τρομάζω από τον σεισμό, αλλά όταν μπαίνει πελάτης».
Εξαίρεση στον κανόνα αποτελεί επίσης το σουβλατζίδικο στην πλατεία. «Να ξέρετε ότι τα περισσότερα σπίτια, αυτοί που δουλεύουν εποχικά στη Σαντορίνη, δεν έχουν κουζίνα σπίτι τους. Άρα κι αυτοί οι άνθρωποι κάπου πρέπει να φάνε. Και προσπαθούμε να εξυπηρετήσουμε με τον καλύτερο τρόπο τους ανθρώπους που μένουν, που ζουν, που εργάζονται εδώ τον χειμώνα. Θέλουμε να στηρίζουμε τον κόσμο που μένει στη Σαντορίνη, όχι μόνο να εξυπηρετούμε τους τουρίστες», εξηγεί ένας από τους εργαζομένους.
Σήμερα όμως, συνολικά, η Σαντορίνη δείχνει ακόμη πιο έρημη. Από την καθημερινή ζωή του νησιού έχουν αφαιρεθεί πάνω από 12.000 άνθρωποι λόγω του μαζικού κύματος αποχώρησης, τη στιγμή που ο μόνιμος πληθυσμός του τον χειμώνα αντιστοιχεί σε 15.231, σύμφωνα τουλάχιστον με την απογραφή του 2021. Στην πραγματικότητα, λένε οι κάτοικοι, ο πληθυσμός τους είναι πάντως περίπου 20.000 άνθρωποι μέχρι τον Φλεβάρη και από τον Απρίλη γίνονται παραπάνω.
Μια δεύτερη ευκαιρία για τους απολυμένους της κρίσης
Οία και Φηρά μοιάζουν με οικισμούς - φαντάσματα. Από τα λίγα καταστήματα που μένουν ανοικτά τον χειμώνα έχουν μείνει ακόμη λιγότερα που δουλεύουν. Είτε γιατί ανήκουν σε ανθρώπους που έφυγαν. Είτε γιατί εξαφανίστηκε κι η υποτυπώδης πελατεία που είχαν. Είτε γιατί οι υπάλληλοι αρνήθηκαν να παραμείνουν και γύρισαν στις πόλεις τους.
Στα πιο επικίνδυνα μονοπάτια οι κόκκινες κορδέλες και οι κώνοι παραμένουν. Ήταν τα πρώτα μέτρα που αποφασίστηκαν μαζί με την εντολή να αδειάσουν οι πισίνες καθώς όπως εξηγήθηκε από τους επιστήμονες η κίνηση του νερού σε περίπτωση ισχυρού σεισμού μπορεί να προκαλέσει ζημιές στις κατασκευές και να αυξήσει τους κινδύνους καταρρεύσεων.
Παρόλα αυτά στη μία άκρη της καλντέρας στην Οία ακούγεται στο βάθος η μουσική ενός ραδιοφώνου. Ακούγεται από το μαγαζί που δουλεύει η Μαρία. Βρέθηκε στη Σαντορίνη από την Πάτρα μετά την περίοδο την κρίσης στη διάρκεια της οποίας έχασε τη δουλειά της. «Μου δόθηκε μια δεύτερη ευκαιρία. Όπως και σε πολύ κόσμο», τονίζει. Τη συναντήσαμε πριν τον μεγάλο σεισμό της Δευτέρας (10/2), έντασης 5.3 ρίχτερ. Θεωρούσε ότι τα πράγματα δεν είναι τόσο τραγικά και ζητούσε από τους δημοσιογράφους να μη παίζουν με το ψωμί των ανθρώπων, γνωρίζοντας από πρώτο χέρι τι σημαίνει να το στερείσαι. Πέρα από την εργασία, πολύτιμη για εκείνη είναι η επαφή με τους ανθρώπους, αλλά κι η θέα που έχει μέσα από το μαγαζί της βλέποντας τη Νέα Καμένη (το λεγόμενο νησί - ηφαίστειο) και τη θάλασσα. «Δεν είναι το ίδιο τοπίο κάθε μέρα», εξηγεί για τον λόγο που ποτέ δεν το βαριέται.
Το έντονο κρύο που επικρατούσε τις προηγούμενες ενέτεινε τα αρνητικά συναισθήματα. Η θερμοκρασία υποχώρησε ακόμη και στους 2 βαθμούς Κελσίου βάζοντας σε δίλημμα τον κόσμο αν θα κοιμάται μέσα ή έξω από το σπίτι του. Πριν παγώσει ο καιρός οι οικογένειες που δεν χωρούσαν στο αυτοκίνητο κοιμόντουσαν στις πεζούλες της πλατείας του χωριού. Στη συνέχεια αυτό ήταν αδύνατο να συνεχιστεί.
Οι άνθρωποι που έμειναν πίσω είναι οι ψυχραιμότεροι, αλλά συχνά και οι φτωχότεροι. Στην πρώτη κατηγορία ανήκει ο Άγγελος βιβλιοπώλης στα Φηρά. «Ίσα που βγαίνει το φως», λέει για τον τζίρο του αυτές τις ημέρες που του επιτρέπει να καλύπτει μόνο τα λειτουργικά έξοδα. Γενικώς, ωστόσο, αντιμετωπίζει την κατάσταση με ψυχραιμία και χιούμορ. «Είναι κρίμα γιατί δεν θα προφτάσουμε τελικά να δούμε το ηφαίστειο να εκρήγνυται». Πράγματι όμως, όπως θυμάται, «το '52 καθόταν ο κόσμος στην καλντέρα και το χάζευε. Γιατί οι εκρήξεις που γίνονταν ήταν ακίνδυνες. Είχαν καταλάβει ότι δεν θα τους προκαλούσαν κακό».
«Οι εργαζόμενοι δεν έχουν κάτι να τους δένει όταν σταματά η δουλειά»
«Εγώ πέφτω για ύπνο, εσύ δεν πέφτεις για ύπνο;», λέει ο Γιώργης στη μητέρα του στην Κρήτη, η οποία παρακολουθεί αδιαλείπτως τα δελτία ειδήσεων. Ο ίδιος διατηρεί παραδοσιακό ρακάδικο που μένει ανοικτό και τον χειμώνα και γι' αυτό τις Κυριακές πάντα το κρατά κλειστό. «Μια μέρα και για μένα». Παρόλα αυτά μας δέχεται κανονικά όταν χτυπάμε την πόρτα και κερνάει το ποτό του καταστήματος. Το μαγαζί προσφέρει τη θαλπωρή του από το 1962. «Βρήκα την άδεια του γραμμένη σ' ένα ριζόχαρτο», λέει ο σημερινός του ιδιοκτήτης, ο οποίος καλείται μέσα σε σύντομο διάστημα να περάσει μία ακόμη μεγάλη δυσκολία μετά την πανδημία. Όσο συνεχίζουν να τους χτυπάνε άνθρωποι την πόρτα, ακόμη και την ιερή μέρα της ξεκούρασης, δεν ανησυχεί.
Δύο εργαζόμενες πάλι δεν έχουν μείνει από επιλογή. Μένουν στο νησί γιατί σε διαφορετική περίπτωση τις απειλούν ότι θα χάσουν τη δουλειά τους. Η μία γυναίκα μένει σε κοντέινερ και η άλλη σ' ένα μικρό σπίτι που έχει για σκεπή της λαμαρίνες. «Δεν είναι επικίνδυνες να σε χτυπήσουν μου είπε το αφεντικό», λέει η μια και συνεχίζει τη δουλειά. Άλλοι στη θέση τους που μπορούσαν να γυρίσουν πίσω, το έκαναν. Αρκετοί γιατί δεν θέλησαν να ρισκάρουν, μένοντας σε σπίτια τα οποία είναι σε κακή κατάσταση. «Σκέψου ότι το καλοκαίρι νοικιάζουν σε εργαζόμενους 200 ευρώ σε υπόσκαφα το κρεβάτι, όχι το σπίτι το ίδιο», διαπιστώνει η Ν. που περιέγραφε νωρίτερα τις έτερες εμπνεύσεις των Σαντορινιών. «Δεν έχουν κάτι να τους δένει, όταν σταματά η δουλειά».
«Σεισμός, σωσμός», λέγανε οι παλιοί μετά το '56 θυμάται ο κ. Άγγελος από το βιβλιοπωλείο. Όπως εξηγεί ο περισσότερος κόσμος τότε ήταν πολύ φτωχός και καταπιεζόταν από τις οικογένειες που κατείχαν τον πλούτο, δουλεύοντας στα χωράφια από το πρωί ως το βράδυ για πενιχρά μεροκάματα. Με την καταστροφή των σπιτιών, πολλοί είδαν ως μοναδική διέξοδο τη μετανάστευση στην Αθήνα. «Λάδωσαν το αντεράκι τους κατά κυριολεξία». Άλλωστε τότε σημειώθηκαν πολυπληθείς μετακινήσεις απ' όλη την ελληνική ύπαιθρο στις πόλεις.
Στη σημερινή πραγματικότητα το νησί αντιμετωπίζει σοβαρά ελλείμματα σε ό,τι αφορά τις βασικές του υποδομές. «Τι να τον κάνω τον Μητσοτάκη που ήρθε τώρα στο νοσοκομείο όταν είναι εκείνος που πάει να μας το κλείσει», λέει κάτοικος ενώ βρίσκεται στο ταξιδιωτικό πρακτορείο προκειμένου να βγάλει τα εισιτήριά του για Πειραιά.
Από τους 50 και πλέον γιατρούς που είχε το νοσοκομείο μέχρι το 2019, σήμερα διαθέτει 12 με 13 μαζί με τους αγροτικούς, λένε η Φλώρα και ο Αρμάντο, μέλη της συντονιστικής επιτροπής Πολιτών του νοσοκομείου Θήρας. Ενόσω συζητάμε η γη συνεχίζει να σείεται. «Δεν θα σου πω τίποτα, θα σου έρθει ειδοποίηση. Δεν άκουσες τη βουή;», λέει για ακόμη ένα σεισμό που ξεπέρασε τα 4 ρίχτερ. Ο αποδεκατισμός του νοσοκομείου, συνοδεύτηκε από την ανάπτυξη παραρτημάτων γνωστών ιδιωτικών κλινικών. Χαρακτηριστική είναι η εξέλιξη με την απώλεια μιας ευαίσθητης ειδικότητας, του παιδιάτρου. «Μετά από 22 χρόνια θητείας έφυγε ο παιδίατρος που είχαμε και δεν έχει αντικατασταθεί. Στα τόσα χρόνια που ήταν πήγαινε κάθε Σεπτέμβρη στις αρχές στα σχολεία κι εξέταζε τους μαθητές για να μην υπάρχει συνωστισμός στο νοσοκομείο. Τον φετινό Σεπτέμβριο οι γονείς ψαχνόντουσαν. Οι ιδιώτες γιατροί θησαυρίσανε. Όλα για το χρήμα. Δεν γίνεται όμως έτσι. Δεν το έχουν όλοι».
Οικογένειες μου στέλνουν μηνύματα ότι δεν έχουν να φάνε
Σύμφωνα με την τοπική ΕΛΜΕ, ο αριθμός των μαθητών σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης φτάνει τους 5.000. Ενώ όμως η κυβέρνηση αναγάγει σε πρώτη προτεραιότητα την αντιμετώπιση της δημογραφικής κρίσης, στερεί στο νησί με το πιο θετικό ισοζύγιο μεταξύ γεννήσεων και θανάτων - μετρώντας περισσότερες από δύο γεννήσεις για κάθε θάνατο, τη στοιχειώδη υποστήριξη και ασφάλεια.
«Ξέρεις πόσες οικογένειες πεινάνε; Θες να σου πω πόσα μηνύματα λαμβάνω στο κινητό μου που να μου λένε σας παρακαλώ μια βοήθεια. Δεν έχουμε τρόφιμα», λέει η Φλώρα ενώ μας δείχνει διακριτικά ορισμένα από τα μηνύματα. Ως προσωρινή πρόεδρος του συλλόγου τριτέκνων του επαρχείου Θήρας (υπάρχουν 400 καταγεγραμμένες οικογένειες), έρχεται συχνά σε επαφή με ανθρώπους που αντιμετωπίζουν προβλήματα. «Υπάρχουν οικογένειες που θέλουν να φύγουν γιατί φοβούνται, αλλά δεν μπορούν να το κάνουν γιατί πρέπει οι γονείς να δουλέψουν. Ο ένας είναι οδηγός σε μεταφορική εταιρεία. Η γυναίκα του δεν δουλεύει γιατί έχουν τρία παιδιά και προσπαθεί να τα φροντίσει. Πού να πάω μου λέει Φλώρα. Θέλω να πάω στους δικούς μου στην Κρήτη γιατί τα παιδιά φοβούνται και το σπίτι δεν είναι πολύ γερό. Πού να πάω. Ποιος θα με πληρώσει για τις μέρες που δεν θα δουλέψω;».
Αντίστοιχη είναι η κατάσταση με οικογένεια στο χωριό Βουρβούλο. «Σταμάτησε η οικοδομή να δουλεύει, σταμάτησε και ο άντρας. Έχουν τρία παιδιά και πάνε για το τέταρτο. Μου στέλνει και μου λέει δεν έχουμε να φάμε. Σε παρακαλώ πολύ αυτά χρειαζόμαστε. Αν μπορείτε να τα βρείτε από κάπου να μας καλύψετε».
Η απουσία μέριμνας αφορά και τα σχολεία. Το ΕΠΑΛ είναι γεμάτο ρωγμές. Προκλήθηκαν πριν τον σεισμό και δεν έχουν πλήξει τις κολώνες σύμφωνα με τους πρόσφατους ελέγχους που έγιναν από τα τεχνικά κλιμάκια, ωστόσο δημιουργούν ανησυχία. «Και μόνο όμως που βλέπεις την κατάσταση αυτή στους τοίχους, σου προκαλεί μια ψυχολογική ανασφάλεια. Σκέφτεσαι 'πού θα στείλω τα παιδιά μου’», λέει ο Αρμάντο.
Με τη Φλώρα έχουν τρία παιδιά, ηλικίας τριών, πέντε και δεκαέξι ετών. Βρίσκονται συνέχεια, στο πόδι. Αισθάνονται δακτυλοδεικτούμενοι, αλλά δεν μπορούν να κάνουν αλλιώς. «Ουσιαστικά επιδιώκουμε ένα καλύτερο μέλλον. Κάποιες προδιαγραφές για να μπορέσουμε να ζήσουμε με πραγματική αξιοπρέπεια. Δεν θέλουμε να είμαστε άνθρωποι του καναπέ χωρίς να μας νοιάζει τι γίνεται στον συνάνθρωπό μας, τι συμβαίνει απέξω», λέει ο Αρμάντο, νιώθοντας πρώτα απ' όλα την ανάγκη να μη σχηματίσουν τα ίδια του τα παιδιά την εντύπωση ότι μέσα σε αυτή τη συνθήκη «ο μπαμπάς είναι αραχτός».
Το πανό που δεν είδε ποτέ ο πρωθυπουργός
Την ημέρα της επίσκεψης του Κυριάκου Μητσοτάκη στο νησί οι δυο τους μαζί με έναν ακόμη φίλο πήγαν με πανό προκειμένου να διαμαρτυρηθούν για την κατάσταση του νοσοκομείου. Από την αστυνομία τους ζήτησαν να δουν τι έγραφε το πανό, το οποίο είχαν διπλωμένο μέσα στο αμάξι και στη συνέχεια επιτηρούσαν την κάθε τους κίνηση, με αποτέλεσμα να μη πραγματοποιήσουν τελικά την παρέμβαση.
«Θέλεις να έρθει ο κόσμος να νιώσει ασφάλεια και δεν του παρέχεις τα βασικά», τονίζει η Φλώρα, η οποία επικαλείται ένα άλλο πρόσφατο παράδειγμα. «Ο καινούριος Περιφερειακός τους στοίχισε 16 εκατομμύρια. Δεν τον έχουν τελειώσει ακόμη, αλλά κι εκεί που έχουν ολοκληρώσει υπάρχει πρόβλημα. Πριν 10 μέρες - 15 που είχα πάει την κόρη μου στην Οία, είδα έναν κύριο με δικό του αυτοκίνητο, είχε ένα σακουλάκι με πίσσα και γέμιζε τις λακκούβες».
Το καλοκαίρι συμβαίνουν πάρα πολλά τροχαία στη Σαντορίνη. Σε αρκετές στροφές είναι δεμένες σε δέντρα και διαζώματα ανθοδεσμές στη μνήμη των ανθρώπων που χάθηκαν. «Κάθε χρόνο ξέρουμε ότι θα έχουμε τροχαία γιατί δεν έχουμε δρόμους, δεν έχουμε φωτισμό. Ακόμη και διαγραμμίσεις στον δρόμο δεν έχουμε», συμπληρώνει ο Αρμάντο.
Μια κουβέντα μόνη της είναι εκείνη για το νέο λιμάνι. Οι συζητήσεις έχουν ξεκινήσει από τη δεκαετία του ‘90 σε σχέση με την ακατάλληλότητα εκείνου που χρησιμοποιείται σήμερα στο Αθηνιό, καθώς βρίσκεται απέναντι ακριβώς από το ηφαίστειο κι είναι πολύ εύκολο να αποκλειστεί.
«Τη Δευτέρα το πρωί, στις πρώτες μεγάλες αναχωρήσεις, πέσανε πέτρες. Και κλείσανε τον δρόμο στο λιμάνι. Επειδή ξέρανε ότι θα φύγουν με το μεσημεριανό, βγήκε η περιφέρεια με μια μπουλντόζα και τις μάζεψε. Αν είχε ένα εφτάρι σεισμό τι θα γινόταν;». Είναι ενδεικτικό επίσης όπως τονίζουν ο Αρμάντο και η Φλώρα ότι ενώ επίσημα η Σαντορίνη έχει δύο λιμάνια, κανένα από τα δύο δεν είναι το Αθηνιό που χρησιμοποιείται ως το κεντρικό. Το ένα είναι στο Αμμούδι, το οποίο λόγω της ακόμη πιο απότομης κλίσης των βράχων αποκλείεται ακόμη πιο εύκολα και το άλλο είναι το παλιό λιμάνι στα Φηρά. «Ο Αθηνιός είναι όρμος, δεν λέγεται λιμάνι».
Ποιες είναι οι διαφορές λοιπόν στις υποδομές του νησιού σε σχέση με τους σεισμούς του 1956; «Στην πραγματικότητα τα πολύ περισσότερα ξενοδοχεία. Τα κτήρια είναι πιο σύγχρονα από τότε. Από την άλλη στην περίπτωση ενός μεγάλου σεισμού η εικόνα αρκετών δείχνουν ότι θα αντιμετώπιζαν μεγάλο πρόβλημα. Άμα δεις τη ΔΟΥ και το Επαρχείο, δεν θες τίποτα άλλο».
Και εδώ, πιστεύουν οι Σαντορινιοί ότι βρίσκει εφαρμογή η νοοτροπία που μας οδήγησε σε μία από τις μεγαλύτερες τραγωδίες στη σύγχρονη ιστορία της χώρας. «Πλέον δεν λένε πάμε κι όπου βγει. Δεν το λένε καν. Πλέον, θεωρείται δεδομένο».
Φεύγουν κι άλλοι
Παρά το γεγονός ότι η σεισμική ακολουθία έχει γίνει πιο υποτονική, ο κόσμος συνεχίζει να ανησυχεί, αντιμετωπίζοντας με μεγάλη επιφύλαξη την παρούσα νηνεμία. Είναι χαρακτηριστικό ότι σε καφετέρια στα Φηρά μια παρέα από τον οικισμό Εμπορειό βρισκόταν σε σύσκεψη προκειμένου να συντονίσει την αποχώρησή της από το νησί. Την ίδια στιγμή όσοι έχουν αποχωρήσει δεν πείθονται να επιστρέψουν όσο δεν αποσαφηνίζεται η κατάσταση για το μέλλον. Εργαζόμενος στο λιμάνι, λέει ότι η γυναίκα του έφυγε με το μωρό γιατί σε κάθε κούνημα εκείνο έκλαιγε.
Δεν γίνεται τηλεκπαίδευση με ρίχτερ
Ταυτόχρονα επείγει να αντιμετωπιστούν μια σειρά από ζητήματα που αφορούν άμεσα την καθημερινότητα όπως το καθεστώς υπό το οποίο θα συνεχιστούν τα μαθήματα στα σχολεία. Η Ανθή Πατραμάνη, πρόεδρος της ΕΛΜΕ Θήρας (καλύπτει τα νησιά Σαντορίνη, Θηρασιά, Ίο, Ανάφη, Σίκινο και Φολέγανδρο), μιλώντας στην εφημερίδα μας στάθηκε σε δύο βασικές διεκδικήσεις. Πρώτον την ανάγκη για μοριοδότηση των παιδιών που δίνουν πανελλήνιες, καθώς δεν μπορούν να προετοιμαστούν υπό τις συνήθειες και κατάλληλες συνθήκες. Και δεύτερον την απαλλαγή των μαθητών μικρότερων τάξεων από την τράπεζα θεμάτων, καθώς με την ισχύουσα κατάσταση δεν θα μπορέσει να καλυφθεί η ύλη από τους εκπαιδευτικούς στα συγκεκριμένα σχολεία κι είναι καλύτερο η θεματολογία των εξετάσεων να καθοριστεί από τους ίδιους κι όχι με κλήρωση.
Σε σχέση με την τηλεκπαίδευση επισημαίνει ότι υπάρχουν σημαντικές διαφορές συγκριτικά με την περίοδο της πανδημίας, κατά την οποία οι μαθητές βρίσκονταν στο δικό του σπίτι ο καθένας, ενώ τώρα «βρίσκονται διασκορπισμένοι στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα», είτε στη Σαντορίνη σε σπίτια συγγενών, είτε στην Αθήνα. «Επίσης το ερώτημα είναι τι θα γίνεται κάθε φορά που θα έχουμε έναν μεγαλύτερο σεισμό; Πώς μπορούμε να συνεχίσουμε το μάθημα ενώ το παιδί θα θέλει να βγει έξω; Δεν μπορεί να υποχρεωθεί ένας μαθητής να μείνει στο σπίτι μέσα σε μια κατάσταση που αυτό κουνιέται ολόκληρο».
Η ΕΛΜΕ Θήρας ζητά από το υπουργείο Παιδείας να εκπονήσει και να εφαρμόσει άμεσα ένα βιώσιμο σχέδιο για τα νησιά που πλήττονται από το σεισμικό φαινόμενο. «Ένα τέτοιο σχέδιο θα μπορούσε για παράδειγμα να περιλαμβάνει ασύγχρονη τηλεκπαίδευση και κάποιες ώρες σύγχρονης τηλεκπαίδευσης αντί του μοντέλου που εφαρμόζεται τώρα που έχουμε 35 ώρες σύγχρονης», λέει η κ. Πατραμάνη. Όπως εξηγεί στην περίπτωση αυτή ο εκπαιδευτικός θα μπορεί να αναρτά υλικό όπως ασκήσεις ή φύλλα εργασίας και θα δίνεται έτσι η δυνατότητα στον μαθητή να διαλέξει εκείνος πότε θα παρακολουθήσει τη διδασκαλία.
