Live τώρα    
23°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
23 °C
21.1°C24.7°C
2 BF 40%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
22 °C
18.6°C23.8°C
3 BF 41%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
18 °C
18.2°C23.2°C
2 BF 68%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
21 °C
20.8°C21.6°C
2 BF 62%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
20 °C
19.9°C22.4°C
2 BF 52%
Γειτονιά της Αλεξάνδρου Σβώλου / Ένα αστικό πείραμα στο κέντρο της Θεσσαλονίκης
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Γειτονιά της Αλεξάνδρου Σβώλου / Ένα αστικό πείραμα στο κέντρο της Θεσσαλονίκης

Δέκα χρόνια ζωής και παρουσίας στην κοινωνία της Θεσσαλονίκης κλείνει φέτος η Πρωτοβουλία Γειτονιάς της Αλεξάνδρου Σβώλου και το γιορτάζει. Δέκα χρόνια με πληθώρα κοινωνικών και πολιτικών εξελίξεων, που άφησαν και αφήνουν μέχρι και σήμερα το αποτύπωμά τους στη ζωή των κατοίκων της γειτονιάς της Αλεξάνδρου Σβώλου. Μια γειτονιά που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ένα μικρό γαλατικό χωριό μέσα στο αχανές και πολλές φορές απρόσωπο κέντρο της Θεσσαλονίκης. Ένας δρόμος που μέσα από τη συλλογική δράση των κατοίκων του κατάφερε να είναι κάτι πολύ περισσότερο από άσφαλτος και πλακάκια πεζοδρομίου.

Η αυτοοργανωμένη Πρωτοβουλία της Γειτονιάς δημιουργήθηκε στην καρδιά της οικονομικής κρίσης, το 2013, και σταδιακά απέκτησε τα χαρακτηριστικά ενός νέου μικρού αστικού κινήματος, εμπνευσμένη από τα κινήματα των πλατειών και τους Αγανακτισμένους του 2011 και τη συζήτηση για πραγματική δημοκρατία σε επίπεδο καθημερινότητας. «Τότε το κίνημα ζητούσε αυτοοργάνωση στις γειτονιές και συμμετοχή μέσα από διαδικασίες βάσης. Το 2013 ήταν μια ιδιαίτερη περίοδος, τότε που αρχίσαμε να ζούμε στο πετσί μας την οικονομική και κοινωνική κρίση στην Αλεξάνδρου Σβώλου, έναν παραδοσιακά κεντρικό εμπορικό δρόμο της πόλης, όπου τα μαγαζιά έκλειναν, είχαμε αρκετές αυτοκτονίες γειτόνων, ένας άνθρωπος μπροστά από τράπεζα της Τσιμισκή έβαλε φωτιά στον εαυτό του» λέει στην ΑΥΓΗ της Κυριακής το μέλος της Πρωτοβουλίας και ανθρωπογεωγράφος Γιώργος Χατζηνάκος.

Η εμφάνιση της Χρυσής Αυγής με επιθέσεις εκείνη την περίοδο, η κατάληψη μιας παιδικής χαράς στον Άγιο Παντελεήμονα της Αθήνας με το επιχείρημα να μην παίζουν τα παιδιά των μεταναστών εκεί έθεσαν ακόμα πιο έντονα την ανάγκη δημιουργίας μιας ομάδας από τα κάτω, κόντρα στον ρατσισμό και στον φόβο της περιόδου. «Λαμβάνοντας υπόψη όλο αυτό το κοινωνικό πλαίσιο, δημιουργήσαμε το 2013 την Πρωτοβουλία Γειτονιάς της Αλεξάνδρου Σβώλου, με ανθρώπους που γνωριζόμασταν σε επίπεδο καθημερινών κοινωνικών συναναστροφών, λέγαμε ένα καλημέρα, και μαζευτήκαμε, ένα ετερόκλητο κράμα ανθρώπων, και αποφασίσαμε να αναλαμβάνουμε δράσεις με σκοπό να ξαναγίνουμε γειτονιά» σημειώνει ο Γ. Χατζηνάκος.

133388656b_Svolos.jpg

Θεσμός το πρώτο δείπνο της άνοιξης

Εναν χρόνο μετά τη δημιουργία της Πρωτοβουλίας, το 2014, πραγματοποιήθηκε η διοργάνωση του πρώτου δείπνου της άνοιξης, το οποίο έχει πλέον καταστεί ένας θεσμός για τους ενεργούς πολίτες της Θεσσαλονίκης. Στην ουσία αποτελεί μια μεταφορά πολιτιστικής πρακτικής αντίστοιχων γιορτών που γίνονται στη Βαρκελώνη. Όπως σημειώνει ο Γ. Χατζηνάκος, τέθηκε τότε το ερώτημα γιατί δεν έχουμε γιορτές γειτονιάς στην Ελλάδα, μολονότι μοιραζόμαστε παρόμοιες κουλτούρες σε σχέση με τη χρήση του δημόσιου χώρου με τους Ισπανούς. Την τρίτη χρονιά το δείπνο της άνοιξης διοργανώθηκε στο κέντρο της Αλεξάνδρου Σβώλου και όχι στα πεζοδρόμια. Τότε έγινε το μεγαλύτερο δείπνο, με περισσότερους από 5.000 κατοίκους.

Από εκείνη τη χρονιά και μετά η Πρωτοβουλία ξεκίνησε να απευθύνει ανοιχτά καλέσματα σε καλλιτέχνες για να συμμετάσχουν στη γιορτή του δείπνου της άνοιξης. Και η σύμπραξη αυτή ξεκίνησε μετά και τα δύο-τρία περιστατικά σύλληψης ή προσαγωγής μουσικών του δρόμου στη Θεσσαλονίκη, καθώς κατηγορήθηκαν ως επαίτες, προκαλώντας έντονες διαμαρτυρίες τόσο από τον Σύλλογο Μουσικών Βορείου Ελλάδος όσο και από την κοινωνία της πόλης. «Οι γειτονιές είναι και μουσική, θέλουμε τους μουσικούς του δρόμου να παίζουν στην πόλη μας ελεύθερα. Πόλη σημαίνει και έκφραση της δημιουργικότητας. Συνεργαζόμαστε με όλες τις αυτοοργανωμένες συλλογικότητες της πόλης, εκτός από ναζί και ρατσιστές. Συνεργαζόμαστε και με τους δημόσιους φορείς που βρίσκονται στη γειτονιά μας (Κεντρική Δημοτική Βιβλιοθήκη, Κέντρο Ιστορίας, σχολεία, ΔΕΘ)» σημειώνει ο Γ. Χατζηνάκος. Την άνοιξη του 2019 το δείπνο έγινε στο Ιπποδρόμιο, έναν κάθετο δρόμο στην Αλεξάνδρου Σβώλου, πιο υποβαθμισμένο. «Το δείπνο της άνοιξης είναι ένα αστικό πείραμα που μπορούμε να μελετάμε και να το βελτιώνουμε. Θελήσαμε να αναδείξουμε και άλλα σημεία της γειτονιάς μας, πιο σκοτεινά και πιο ξεχασμένα» συμπληρώνει το μέλος της Πρωτοβουλίας.

Αλληλοβοήθεια τον καιρό της πανδημίας

Ο ερχομός του κορωνοϊού και των συνθηκών εγκλεισμού προκάλεσε εκ των πραγμάτων ένα σταμάτημα στις τυπικές συναντήσεις και εκδηλώσεις της Πρωτοβουλίας. Έφερε όμως στο προσκήνιο νέες ανάγκες για κοινωνική δράση. Τα μέλη της Πρωτοβουλίας δημιούργησαν δίκτυο αλληλοβοήθειας, μια ιδέα που επίσης ήρθε από τη Βαρκελώνη και τα αντίστοιχα κινήματα γειτονιάς εκεί. Ένα σημαντικό βήμα και μια συγκινητική δράση με έξι συλλογές τροφίμων, σύμφωνα με τον Γ. Χατζηνάκο, που αποτέλεσαν αφορμή για σύμπραξη και με άλλες ομάδες της Θεσσαλονίκης οι οποίες παρέχουν σταθερά τροφή στους πιο αδύναμους πολίτες. Λόγω των περιοριστικών μέτρων, διοργανώθηκε και μια… διαμπαλκονιακή συναυλία, η οποία σταμάτησε με παρέμβαση της αστυνομίας, παρ’ όλα αυτά ήταν πολύ σημαντική δράση.

Κοινωνική επιστήμη και ακτιβισμός

Οπως επισημαίνει στην ΑΥΓΗ της Κυριακής ο Γ. Χατζηνάκος, η ομάδα της Πρωτοβουλίας συνδυάζει την κοινωνική επιστήμη με τον ακτιβισμό. «Κάνουμε έρευνα στη γειτονιά, η οποία δίνει εγκυρότητα στο επιχείρημά μας, και ο ακτιβισμός μας ωθεί να προκαλούμε τους περιορισμούς της αστικής διαχείρισης στην Ελλάδα. Το βασικό πρόβλημα των ελληνικών πόλεων είναι ότι δεν είναι υπεύθυνες να διαχειρίζονται αυτόνομα τον αστικό τους ιστό» λέει χαρακτηριστικά, συμπληρώνοντας: «Κάνουμε έρευνα δράσης. Δεν είναι μια από τα πάνω έρευνα, ο ερευνητής συνεργάζεται με την κοινότητα, την εμπνέει και την καθοδηγεί για να εντοπίζει προβλήματα. Μέσω του διαμοιρασμού της γνώσης, η κοινότητα είναι σε θέση να δίνει απαντήσεις σε πραγματικά κοινωνικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν είτε η κοινότητα είτε ο δημόσιος χώρος».

Στις 9 Ιουνίου η μεγάλη γιορτή για τα δέκα χρόνια

Φέτος το δείπνο της άνοιξης επιστρέφει εκεί απ’ όπου ξεκίνησε, στο κέντρο της Αλεξάνδρου Σβώλου, την Παρασκευή 9 Ιουνίου, με δράσεις, εκδηλώσεις για παιδιά, συναυλίες και με μια ξεχωριστή συνεργασία με το Τμήμα Θεάτρου της Σχολής Καλών Τεχνών του ΑΠΘ. Στη φετινή διοργάνωση δίνεται έμφαση στην προστασία της πρώτης κατοικίας αλλά και στην πρόσβαση στην καλή και ποιοτική τροφή. «Γνωρίζουμε ότι υπάρχει κόσμος στη γειτονιά που αντιμετωπίζει εξώσεις, γι’ αυτό και θα συνεργαστούμε με ερευνητικές ομάδες που ασχολούνται με το ζήτημα της κατοικίας και θα προσπαθήσουμε να καλλιεργήσουμε την εμπιστοσύνη στους ανθρώπους που αντιμετωπίζουν αυτό το ζήτημα» δηλώνει ο Γ. Χατζηνάκος. Σύμφωνα με τον ίδιο, το βασικό ζήτημα στις εξώσεις είναι ότι τα υποκείμενα, οι άνθρωποι, θεωρούν πως είναι ατομικό τους πρόβλημα, πως έκαναν ένα λάθος να πάρουν δάνειο και πως πρέπει να πληρώσουν γι’ αυτό το λάθος και να χάσουν το σπίτι τους. «Δεν μπορούν να κατανοήσουν ότι είναι ένα κοινωνικό πρόβλημα, το οποίο πρέπει να το συζητάμε και να προστατεύσουμε τους ανθρώπους που χάνουν την πρώτη κατοικία τους» σημειώνει. Παράλληλα, η Πρωτοβουλία θα ανοίξει τη συζήτηση και για την τροφή, καταθέτοντας αίτημα να φιλοξενείται στο κέντρο της Θεσσαλονίκης μία φορά την εβδομάδα βιολογική αγορά τροφίμων.

Δέκα χρόνια μετά, η Πρωτοβουλία Γειτονιάς απευθύνει κάλεσμα στα κινήματα της πόλης να συμβάλουν στη συλλογική προσπάθεια. «Αυτό που κάνει ξεχωριστή τη γειτονιά μας δεν είναι μόνο τα κτήρια, οι δρόμοι και η ιστορία του τόπου, αλλά πάνω απ’ όλα είναι οι άνθρωποί της, που μπορεί να διαφέρουμε μεταξύ μας και να συγκρουόμαστε πολλές φορές, όμως αυτό που μοιραζόμαστε είναι αυτή η γειτονιά και το δείπνο της άνοιξης είναι ευκαιρία να αναθεωρήσουμε την καθημερινότητά μας» δηλώνει στην ΑΥΓΗ της Κυριακής το μέλος της Πρωτοβουλίας Γ. Χατζηνάκος.

Ενα πάρκο τσέπης, σε ένα αστικό κενό

 

Τέσσερα χρόνια μετά την ίδρυσή της, η Πρωτοβουλία Γειτονιάς της Αλ. Σβώλου αναζητούσε το δικό της «σπίτι», έναν χώρο που θα μπορεί να λειτουργεί 365 μέρες τον χρόνο. Εκείνη την περίοδο, δύο φοιτητές του ΑΠΘ δημοσίευσαν την εργασία τους για τα πάρκα τσέπης, στην οποία εντόπισαν και χαρτογράφησαν τα λεγόμενα αστικά κενά, που είναι αστική γη που δεν χρησιμοποιείται.

Τα μέλη της Πρωτοβουλίας τούς προσέγγισαν και έτσι διοργανώθηκε ένα εργαστήριο συμμετοχικού σχεδιασμού, στο πλαίσιο του οποίου εντοπίστηκε ένα αστικό κενό, μια έκταση που ανήκει σε δύο δημόσιους φορείς, στη συμβολή των οδών Ιωάννου Μιχαήλ και Αγαπηνού γωνία. Εκεί λειτουργεί μέχρι και σήμερα το πρώτο αυτοοργανωμένο πάρκο τσέπης στη Θεσσαλονίκη. Πρόκειται για μια έκταση ανάμεσα σε ψηλές και πυκνοδομημένες πολυκατοικίες, λίγα μέτρα πάνω από την Αλ. Σβώλου και μια «ανάσα» από την οδό Εγνατία και την πλατεία της Καμάρας. Το 70% του χώρου ανήκει στον Οργανισμό Σχολικών Κτηρίων και το υπόλοιπο 30% στον Δήμο Θεσσαλονίκης. «Γιατί μια άχρηστη γη που χρησιμοποιείται για εναπόθεση μπαζών και χρήση ναρκωτικών να ανήκει σε δύο δημόσιους φορείς ενώ παράλληλα υποβαθμίζει την ποιότητα ζωής;» διερωτάται ο Γ. Χατζηνάκος στην ΑΥΓΗ της Κυριακής.

Ανοιχτές συνελεύσεις

«Μπήκαμε στο πάρκο, με ανοιχτές διαδικασίες, συνελεύσεις και εργαστήρια. Σε πέντε χρόνια κάναμε 11 μεγάλες κατασκευαστικές δράσεις και πάρα πολλές άλλες πολιτιστικές δράσεις, όπως μικρές συναυλίες, θεατρικές παραστάσεις, λογοτεχνικές βραδιές, επιστημονικά εργαστήρια και προβολές», προσθέτει ο κ. Χατζηνάκος, επισημαίνοντας ότι για την ολοκλήρωση του πάρκου τσέπης δεν ελήφθη καμία εξωτερική χρηματοδότηση και γι' αυτό σήμερα αποτελεί μια από τις ελάχιστες καταγεγραμμένες περιπτώσεις αποτελεσματικού συμμετοχικού σχεδιασμού στην Ελλάδα. Σύμφωνα με τον ίδιο, έχουν μείνει πολλά αντίστοιχα σχέδια στη χώρα στα χαρτιά διότι απουσιάζει το ρυθμιστικό πλαίσιο που να επιτρέπει τη συμμετοχή των κατοίκων στον σχεδιασμό της πόλης και, από την άλλη, απουσιάζει η κουλτούρα συμμετοχής σε τέτοιες διαδικασίες.

Κοινωνικός μετασχηματισμός

Κάνοντας έναν απολογισμό της δράσης και της παρουσίας της Πρωτοβουλίας ο Γ. Χατζηνάκος σημειώνει ότι «ο κοινωνικός μετασχηματισμός που εμείς στοχεύουμε να γίνει στη γειτονιά έχει δουλέψει με πολλά πετυχημένα παραδείγματα. Θέλουμε να πάρουμε τη ζωή μας στα χέρια μας και να δημιουργήσουμε νέα φαντασιακά στην καθημερινή ζωή». «Δέκα χρόνια τώρα, η ομάδα έχει μεγαλώσει, έχει μικρύνει, έχει ξαναμεγαλώσει. Παρ’ όλα αυτά η προσπάθειά μας θυμίζει τον Σίσυφο, πολλά άτομα έχουν αφιερώσει πάρα πολύ χρόνο σε εθελοντική βάση», μας λέει. «Ένα βασικό μάθημα που πήραμε είναι ότι ο κοινωνικός μετασχηματισμός χρειάζεται υπομονή και δεν συμβαίνει σε μια μέρα. Είναι μια διαρκής και επίπονη καθημερινή προσπάθεια, να έρχεσαι σε επαφή με ανθρώπους που διαφωνείς ή συμφωνείς και να βρίσκεις μέσες λύσεις με βάση τη διαλεκτική», τονίζει στη συνέχεια ο κ. Χατζηνάκος.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL