Ανταπόκριση από Βόννη
Είναι να πέφτεις από τα σύννεφα με αυτούς που… έπεσαν από τα σύννεφα με τα εκλογικά αποτελέσματα της περασμένης Κυριακής σε Θουριγγία και Σαξονία. Γιατί αυτό που έβγαλαν οι κάλπες ήταν ότι ακριβώς προέβλεπαν οι δημοσκοπήσεις. Άνετη επικράτηση της ακροδεξιάς Εναλλακτικής για τη Γερμανία (AfD) στη Θουριγγία και μάχη στήθος με στήθος με τους Χριστιανοδημοκράτες, που επικράτησαν με βραχεία κεφαλή, με την AfD όμως και εκεί να είναι πάνω από το 30%. Εντυπωσιακά και τα διψήφια ποσοστά της αποσχισθείσας από την Αριστερά Σάρα Βάγκενκνεχτ (BSW) και αποκαρδιωτικά για τα τρία συγκυβερνώντα σε ομοσπονδιακό επίπεδο κόμματα. (SPD, Πράσινοι, FDP). Συνεπώς η αμηχανία με την οποία υποδέχτηκε το αποτέλεσμα το παραδοσιακό πολιτικό κατεστημένο είναι ένας συνδυασμός προσποιητής έκπληξης, με παντελή έλλειψη σύνδεσης με την πραγματικότητα.
Χώρα κομμένη στα δύο
Προφανώς το αποτέλεσμα αυτό δεν αντικατοπτρίζει την συνολική εικόνα στη χώρα. Δικαίωμα ψήφου είχαν περίπου πέντε εκατομμύρια σε μια χώρα 83 εκατομμυρίων κατοίκων. Η AfD δεν θα πάρει 30% σε εθνικό επίπεδο και η Σάρα Βάγκενκνεχτ δεν θα ξεπεράσει το 10%. Τουλάχιστον όχι ακόμα… Όμως η απόκλιση ανάμεσα στην ανατολική και στη δυτική πλευρά της χώρας δε μπορεί παρά να αποτελεί μια ακόμα επιβεβαίωση για την αποτυχία του πειράματος της επανένωσης, που πλέον δε μπορεί να αντιμετωπίζεται με υπεροπτικά σχόλια για την έλλειψη δημοκρατικής παιδείας των Ανατολικών, αλλά πρέπει να αξιολογηθεί στο φως των ακραίων νεοφιλελεύθερων επιλογών που την χαρακτήρισαν. Το γεγονός ότι ο «φωτεινός σηματοδότης» του Όλαφ Σολτς συγκεντρώνει ποσοστά γύρω στο 12% δείχνει ότι ένα μεγάλο κομμάτι της χώρας αισθάνεται ότι δεν αντιπροσωπεύεται από τη σημερινή πολιτική ηγεσία.
Γιατί βεβαίως μπορεί οι τοπικές κυβερνήσεις να μην αποφασίζουν για τα «μεγάλα», όπως οι μισθοί και τα επιδόματα στη χώρα, η πολιτική για το άσυλο ή οι αποφάσεις για την εξωτερική και αμυντική πολιτική, αλλά αυτά ακριβώς τα θέματα κυριάρχησαν στην συγκεκριμένη προεκλογική αντιπαράθεση. Αυτό που τόνιζαν τόσο η Βάγκενκνεχτ, όσο και ο επικεφαλής των ακροδεξιών στη Θουριγγία, Μπγιορν Χέκε ήταν ότι επιδιώκουν να πιέσουν την κυβέρνηση του Βερολίνου, είτε για θέματα, που αφορούν το μεταναστευτικό είτε για τη στάση της χώρας στον πόλεμο της Ουκρανίας. Και αυτά είναι φυσικά θέματα που απασχολούν και τους Δυτικούς.
Συνεπώς ο διχασμός που εκφράζει το εκλογικό αποτέλεσμα δεν είναι μόνο γεωγραφικός, αλλά έχει δομικά χαρακτηριστικά. Ο φόβος της ακυβερνησίας που συζητιέται τώρα εκφράζει απλώς τη σύγκρουση απόψεων που είναι αδύνατο να συναντηθούν μεταξύ τους. Δεν είναι άσχετη με αυτό και η εικόνα μιας κυβέρνησης, που ένα χρόνο πριν τις εθνικές εκλογές δείχνει έτοιμη να «το διαλύσει». Πολιτικοί των Πρασίνων αποκαλούν «μεταβατικό σχήμα» τον σημερινό συνασπισμό, γλυκοκοιτάζοντας προς την Χριστιανοδημοκρατική Ένωση, που αίφνης μετατρέπεται και για τους Σοσιαλδημοκράτες ως ο μοναδικός αξιόπιστος εταίρος αν θέλουν να παραμείνουν στην εξουσία έστω και ως «συμπλήρωμα» και μετά το 2025. Αυτό κάνει τα «παραδοσιακά» κόμματα να μοιάζουν ίδια στα μάτια θυμωμένων ψηφοφόρων.
Καγκελάριος με δεμένα χέρια
Ο φόβος της επερχόμενης ήττας οδηγεί είτε σε εικόνες αποσύνθεσης, είτε σε παράλυση της κυβέρνησης. Ο Όλαφ Σολτς μοιάζει απλώς να παρασύρεται από το κύμα χωρίς προορισμό. Ήταν σχεδόν επώδυνο το βράδυ της Δευτέρας να ακούς στη δημόσια τηλεόραση δημοσιογράφους να ειρωνεύονται τον σοσιαλδημοκράτη υπουργό Υγείας Καρλ Λάουτερμπαχ, για μια δήλωσή του ότι «ο Σολτς είναι ο καλύτερος καγκελάριος, που πέρασε ποτέ». Ο αρθρογράφος του Spiegel στην απέναντι πλευρά του τραπεζιού αναρωτήθηκε αν η δήλωση αυτή έγινε από την επήρεια της χρήσης κάποιων φυτών, από αυτά που επιτρέπεται πλέον να καλλιεργήσεις για ιδιωτική χρήση.
Η επόμενη δοκιμασία δεν αργεί. Στις 22 Σεπτεμβρίου ψηφίζουν και στο Βρανδεμβούργο, εκεί που ακόμα κυβερνούν οι Σοσιαλδημοκράτες μαζί με την Αριστερά και τους Πράσινους. Είναι βέβαιο ότι αυτός ο συνασπισμός δεν θα διαθέτει πλειοψηφία μετεκλογικά, όπως είναι σχεδόν αναπόφευκτο να δικαιωθούν και εδώ οι προβλέψεις που δίνουν την πρώτη θέση στην AfD με ποσοστά κοντά στο 25%. Και εδώ μιλάμε ουσιαστικά για τα περίχωρα του Βερολίνου και όχι κάποια… βαθιά Ανατολή.
Το θαύμα που δείχνει να περιμένει ο Σολτς, που επιμένει ότι «το πράγμα γυρίζει» και μπορεί να είναι καγκελάριος και μετά το 2025 δεν πρόκειται να ξεκινήσει από εδώ.
Κορυφώνεται η αμφισβήτηση
Ο καγκελάριος μπορεί να χαρακτηριστεί και ως τραγική φιγούρα. Η αμφισβήτησή του θα συνεχιστεί τις επόμενες εβδομάδες και τα στοιχήματα για το πότε θα αποφασίσει τελικά να ρίξει λευκή πετσέτα δίνουν και παίρνουν. Δεν φταίει προφανώς αυτός για λάθη και αστοχίες προηγούμενων κυβερνήσεων. Αλλά είναι αυτός που πληρώνει το λογαριασμό. Όταν η Volkswagen διαρρέει ότι το πρώτο από τα εργοστάσιά της, που σχεδιάζει να κλείσει είναι εκείνο που παράγει ηλεκτροκίνητα οχήματα στο Τσβίκαου, το πρόβλημα είναι πολύ βαθύτερο. Δεν υπάρχει πια το περιβόητο «γερμανικό οικονομικό θαύμα» ή το «προβάδισμα χάρις στην τεχνολογία» που διαφήμιζε μια άλλη αυτοκινητοβιομηχανία. Η Γερμανία δείχνει να πιάστηκε στον ύπνο. Πέραν των διοικητικών μέτρων αντιμετώπισης της ακροδεξιάς ή της αναζήτησης νέων προσώπων από τα παλιά κόμματα, αυτό που χρειάζεται η χώρα είναι ένας ολικός ανασχεδιασμός, ένας επαναπροσδιορισμός προτεραιοτήτων, στόχων, συμμαχιών. Αυτό δεν είναι απλώς πρακτικό θέμα. Είναι βαθιά πολιτικό γιατί προϋποθέτει την απαγκίστρωση από την θρησκόληπτη υποταγή στο μίγμα άκρατου νεοφιλελευθερισμού και σκληρής λιτότητας. Αυτό δεν το προτείνει δυστυχώς καμιά υπολογίσιμη πολιτική δύναμη. Αντιθέτως η μοναδική εναλλακτική, που διαφαίνεται στον ορίζοντα είναι μιας ακόμα πιο φανατικής προσκόλλησης στην παραπάνω αποτυχημένη συνταγή.