Πόσες φορές το νεοελληνικό θέατρο, από τη γέννησή του έως σήμερα, έχει ασχοληθεί σοβαρά με το καυτό και επικίνδυνο θέμα του διεφθαρμένου Τύπου; Μπορώ να αναφέρω τρεις τουλάχιστον χαρακτηριστικές περιπτώσεις. Πρόκειται για τις τολμηρές σατιρικές κωμωδίες «Ο εφημεριδόφοβος» (1835) του Ιάκωβου Ρίζου-Νερουλού, «Ο εφημεριδογράφος» (1843) του αγωνιστή του ’21 Μιχαήλ ή Μιλτιάδη Χουρμούζη και «Ο τύπος» (1904) του δημοσιογράφου, ιστορικού κ.ά. Τάκη Κανδηλώρου. Σημειώνω ότι ο Αλέξανδρος Σούτσος στις υποσημειώσεις του έργου του «Το συνταγματικόν σχολείον» (1853) περιλαμβάνει τον Μ. Χουρμούζη στους «λίγους έντιμους βουλευτές». Σημειώνω ακόμη ότι μια άλλη κωμωδία του Ρίζου-Νερουλού με τον τίτλο «Η ερωτηματική οικογένεια» προκάλεσε έναν αληθινό λίβελο του Μ. Σχινά στον «Λόγιο Ερμή», που επίσης είναι η πρώτη καταγεγραμμένη θεατρική κριτική του νεοελληνικού κράτους! Ο τελευταίος, σύμφωνα με τα χρονικά της εποχής, υπήρξε «ένας πολιτικός μετρίων ικανοτήτων αλλά “πολλά δυνάμενος” εις τας ξένας πρεσβείας». Ο ίδιος, ως υπουργός της Αντιβασιλείας των Βαυαρών, πίεζε αφόρητα τον Πολυζωίδη και τον Τερτσέτη να υπογράψουν τη θανατική καταδίκη του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη! Και άλλα πολλά που δεν είναι του παρόντος να αναφερθούν. Ένας δρόμος της Αθήνας φέρει το όνομά του.
Αυτά ως μικρή ιστορική εισαγωγή στα πολιτικά ήθη μιας όχι πολύ μακρινής εποχής, που μοιάζει δίδυμη με τη δική μας, και ας πιστεύουμε ότι κάποια πράγματα έχουν αλλάξει.
Η ιστορία του Βασίλη Τσιρώνη
Στις προαναφερθείσες κωμωδίες έρχεται σήμερα να προστεθεί το δραματικό έργο του Αντώνη Τσιοτσιόπουλου και του Γιώργου Παλούμπη «Ανεξάρτητα κράτη». Το δράμα εκκινά από ένα πραγματικό συμβάν: τη δολοφονία, τον Ιούλιο του 1978, από μονάδα των τότε νεοσύστατων ΜΑΤ του αγωνιστή δημοκράτη γιατρού Βασίλη Τσιρώνη. Ο Τσιρώνης, που υπηρετούσε ως γιατρός στη Μακρόνησο, είχε το θάρρος να καταγγείλει τα βασανιστήρια σε βάρος των κρατουμένων. Απολύθηκε τότε και υπέστη μια σειρά διώξεων τόσο από το μετεμφυλιακό κράτος όσο και από τη Χούντα. Διέφυγε με την οικογένειά του με αεροπειρατεία στην Αλβανία, όπου οι Αρχές τον υποδέχτηκαν καλά και τον προώθησαν στη Σουηδία. Επέστρεψε στην Ελλάδα κατά τη Μεταπολίτευση, αλλά οι διώξεις εναντίον του συνεχίστηκαν με ψευδείς, ασύστατες κατηγορίες, με κατάληξη τον τραγικό του θάνατο μέσα στο ίδιο του το σπίτι, το οποίο είχε ανακηρύξει σε ανεξάρτητο κράτος! Λίγες ημέρες πριν, μια μεγάλης κυκλοφορίας εφημερίδα του λεγόμενου «κεντρώου χώρου» τον είχε «επικηρύξει» ουσιαστικά με έναν λίβελο εναντίον του, «παραδίδοντάς» τον ανυπεράσπιστο στους διώκτες του. Αυτή είναι η αληθινή ιστορία γύρω από την οποία περιπλέκεται το έργο «Ανεξάρτητα κράτη».
Από την αίθουσα σύνταξης
Οι δύο συγγραφείς επιλέγουν ευφυώς να μην δραματοποιήσουν την ίδια την ιστορία της δολοφονίας του γιατρού και αγωνιστή Τσιρώνη -που παρουσιάστηκε από τις Αρχές ως αυτοκτονία-, αλλά να την εκθέσουν μέσα από την εκδοχή του εκδοτικού συγκροτήματος που την προκάλεσε. Παρακολουθούμε όσα τεκταίνονται στην αίθουσα σύνταξης του δημοσιογραφικού συγκροτήματος για τη συγκάλυψη του εγκλήματος, με ακάλυπτα τα πρόσωπα των πρωταγωνιστών, κάτω από την αόρατη «φοβερή παρουσία» του ιδιοκτήτη-μεγαλοεκδότη, που δεν «φωτογραφίζεται» απλώς, αλλά σχεδόν κατονομάζεται.
Η σκηνοθεσία του Γιώργου Παλούμπη, με τη σωστική μεταφορά της δράσης από το αυθεντικό, πρωτογενές υλικό στην ύλη μιας μπρεχτικής μετα-αφήγησης, εξασφαλίζει την απαραίτητη απόσταση ανάμεσα στη συναισθηματική εμπλοκή του θεατή και στην κριτική του λειτουργία. Παράλληλα, η διδασκαλία των ρόλων κατορθώνει να δώσει ανάγλυφο τον ψυχικό χάρτη των πρωταγωνιστών.
Μια συντονισμένη ομάδα ικανών ηθοποιών, αποτελούμενη από τους Στάθη Σταμουλακάτο, Μάκη Παπαδημητράτο, Θάνο Αλεξίου, Στέλιο Δημόπουλο, Άλκηστι Ζιρώ, Βασιλική Διαλυνά, Αντώνη Τσιοτσόπουλο και Ελεάνα Καυκαλά, αποδίδει ομόψυχα και ομόλογα τα πρόσωπα του έργου, σε δόκιμο ύφος μιας απελπισμένης κωμωδίας πολιτικών ηθών που «αμάρτησε», μένοντας χωρίς κάθαρση. Καθείς με τα όπλα του. Όπως όλος ο μεταπολιτευτικός μας βίος, δεν θα διστάσω να το πω.
Τα σκηνικά-κοστούμια της Νατάσας Παπαστεργίου, οι μουσικές του Κώστα Νικολόπουλου, οι φωτισμοί του Βασίλη Κλωτσοτήρα, οι ήχοι του Ανδρέα Μιχόπουλου και τα βίντεο του Αποστόλη Κουτσιανικούλη παίζουν τον δικό τους θετικό ρόλο στο σύνολο.
