Δεν είναι πάντα εύκολο να μιλήσεις για ένα βιβλίο που έχεις αγαπήσει. Θέλεις να τα πεις όλα μαζί και τίποτα δεν μοιάζει να περιγράφει με ακρίβεια την εμπειρία που έζησες. Και αυτό το βιβλίο είναι μια πραγματική εμπειρία, κάτι πολύ πέρα από τα στοιχεία της πλοκής που μπορεί να αναφέρει κανείς. Ναι, μιλάει για έναν νεαρό Ιρανό, τον Σάιρους Σαμς, που έχει μεγαλώσει και ζει στις μεσοδυτικές πολιτείες των ΗΠΑ, έχει σχετικά πρόσφατα κόψει το ποτό, τα ναρκωτικά, το κάπνισμα και ο μοναδικός εθισμός που επιτρέπει πια στον εαυτό του είναι να σκέφτεται εμμονικά το νόημα της ζωής, αλλά και, κυρίως, του θανάτου. Η ιστορία της οικογένειάς του σίγουρα προδιαθέτει για κάτι τέτοιο. Ο Σάιρους θέλει να γράψει ένα βιβλίο για τους μάρτυρες, όλους εκείνους που έχουν μετατρέψει τον θάνατό τους σε κάτι παραπάνω από ένα απλό τέλος. Διακατέχεται ο Σάιρους από αυτοκτονικές τάσεις; Σαφώς. Είναι ο «Μάρτυς!» ένα καταθλιπτικό βιβλίο; Το ακριβώς αντίθετο. Είναι ένα βιβλίο που σε παίρνει από το χέρι και σε οδηγεί στην εσωτερική ζωή του ήρωά του με θαυμαστή ειλικρίνεια και τόλμη.
Παρόλο που το θέμα του επιτρέπει πολλές ευκολίες, ο Kaveh Akbar προτιμά τον δύσκολο δρόμο, αυτόν της αυτοϋπονόμευσης, της λεπτής ειρωνείας, της καθαρής ματιάς προς τον ήρωά του, τον οποίο παρουσιάζει σε όλη του την αθλιότητα, αλλά και σε όλο του το μεγαλείο. Με μία φωνή εντελώς δική του, προϊόν και της ήδη επιτυχημένης πορείας του στην ποίηση, αποδεικνύει ότι είναι εξαιρετικός αφηγητής, χτίζοντας μια ιστορία που θέλουμε να ακολουθήσουμε ως το τέλος της και θέτοντας στην υπηρεσία αυτής της αφήγησης τις ποιητικές αρετές του, την ικανότητα να πυκνώνει το κείμενό του εκεί που χρειάζεται ώστε με λίγες λέξεις, με δυο φράσεις να μεταφέρει ένα αίσθημα, μια σκέψη, που ξαφνικά φωτίζουν το μέσα μας με την έκπληξη της αναγνώρισης. Πρόκειται τελικά και για μυθιστόρημα ενηλικίωσης, αλλά κυρίως για ένα μυθιστόρημα που εκθέτει τη βαθιά ανθρώπινη αγωνία της ύπαρξης και υμνεί την τέχνη και τη δημιουργικότητα, την αγάπη και την ανθρώπινη σύνδεση, τις δυνάμεις αυτές που τελικά δίνουν νόημα στη ζωή μας, σε όλη μας την πορεία και, εντέλει, στον θάνατό μας.
Ο Kaveh Akbar δεν διευκολύνει τον μεταφραστή. Εναλλάσσοντας αφηγητές, φωνές και διαθέσεις, παρεμβάλλοντας ποιήματα, σε υποχρεώνει να βρίσκεσαι διαρκώς σε εγρήγορση. Δεν είναι από τα βιβλία που βρίσκεις τον ρυθμό και συνεχίζεις ακάθεκτη. Και η γλώσσα του, ακριβώς και λόγω του ποιητικού του υπόβαθρου, είναι μια διαρκής άσκηση ισορροπίας για τον μεταφραστή, που καλείται να αναδημιουργήσει ένα σύμπαν πυκνό, πλούσιο σε νοήματα, χωρίς να θυσιάσει το ύφος, το χιούμορ, τη σπιρτάδα του συγγραφέα. Όλα αυτά, βέβαια, μαζί με τη δυσκολία τους προσφέρουν και μεγάλη ικανοποίηση, και είναι αλήθεια ότι ένα καλογραμμένο βιβλίο σε μεγάλο βαθμό σού δείχνει μόνο του τον δρόμο, αρκεί να το αφήσεις να πάρει το πάνω χέρι και να μην προσπαθήσεις να το «στριμώξεις» περισσότερο απ’ όσο πρέπει. Ελπίζω να τα έχω καταφέρει, και ελπίζω οι αναγνώστες να απολαύσουν αυτό το τόσο ιδιαίτερο βιβλίο όσο κι εγώ.
* Η Μυρσίνη Γκανά είναι ποιήτρια και μεταφράστρια
«Ο Σάιρους είχε να πάρει μια απόφαση»*
«Αναρωτήθηκε μήπως έτσι ενεργούσε ο Θεός τώρα πια στον καινούργιο κόσμο. Έχοντας κουραστεί με τις εντυπωσιακές παρεμβάσεις όπως οι φλεγόμενες βάτοι και οι επιδρομές ακρίδων, ίσως ο Θεός να ενεργούσε πια μέσα από τα κουρασμένα μάτια μεθυσμένων Ιρανών στις αμερικανικές μεσοδυτικές πολιτείες, μέσα από φτηνιάρικα δίλιτρα μπέρμπον και ροζ χαπάκια που γράφουν G31 στη μια πλευρά. Ο Σάιρους ήπιε μια γερή γουλιά από το τεράστιο πλαστικό μπουκάλι Old Crow. Το ουίσκι έπαιζε για κείνον τον ρόλο που έπαιζε για τους κανονικούς ανθρώπους το κομοδίνο - στεκόταν πάντα δίπλα στο στρώμα του και κρατούσε συγκεντρωμένα όλα όσα του ήταν απαραίτητα. Τον έβγαζε καθημερινά από εκείνον ακριβώς τον ύπνο στον οποίο τελικά τον βύθιζε. Ξαπλωμένος εκεί, αναλογιζόμενος το πιθανό θαύμα που μόλις είχε βιώσει, ζήτησε από τον Θεό να το ξανακάνει. Επιβεβαίωση, σαν να γράφεις δύο φορές τον κωδικό πρόσβασής σου σε κάποιο σάιτ. Ασφαλώς, αν ο πάνσοφος δημιουργός του σύμπαντος είχε θελήσει να αποκαλυφθεί στον Σάιρους, δεν θα υπήρχε καμία αμφιβολία. Ο Σάιρους κοιτούσε τον γλόμπο στο ταβάνι, που μέσα στην ομίχλη του καπνού από τα τσιγάρα του έμοιαζε με θαμπό φεγγάρι, και περίμενε να ξανασυμβεί. Αλλά δεν συνέβη. Όποια ελάχιστη αναλαμπή είχε σωστά ή λάθος ο Σάιρους αντιληφθεί δεν επαναλήφθηκε. Κι έτσι, ξαπλωμένος εκεί, στην αποπνικτική θολούρα μιας σχετικής νηφαλιότητας -ένα είδος μαστούρας από μόνη της-, ανάμεσα στα εσώρουχα και τα τενεκεδάκια και τα στεγνωμένα κάτουρα και τα άδεια μπουκαλάκια από χάπια και τα μισοδιαβασμένα βιβλία ανοιχτά πάνω στο πάτωμα, που έσπαγαν τη ράχη τους για να κοιτάξουν από την άλλη- ο Σάιρους είχε να πάρει μια απόφαση».
* Απόσπασμα από το βιβλίο «Μάρτυς!» του Kaveh Akbar, Εκδόσεις Ίκαρος
